Gömlu góðu vindstigin.

 

Margir eiga erfitt með að venja sig við mælieininguna metra á sekúndu (m/s) fyrir vindhraða og líkar best við gömlu góðu vindstigin. Af einhverjum ástæðum skynjar maður miklu betur hvað átt er við með gömlu einingunum en þeim nýju. Ástæðan er líklega sú að vindstigin taka mið af áhrifum vinds á landi og sjó.

Vissulega hefur gamli Beaufort skalinn fyrir vindstig ýmsa ókosti. Hann er ólínulegur og nær ekki nema upp í 12 vindstig, þó svo að menn hafi stundum framlengt hann upp í 14 vindstig eða jafnvel hærra. 

Til að tengja saman vindhraða (v) í m/s og vindstig (B) má nota þessa nálgunarformúlu:

  v = 0.836 B^3/2 m/s

Það sem heillar bloggarann mest varðandi gömlu góðu vindstigin er tengingin við náttúruna. Með því að horfa í kring um sig og gæta að öldum á vatni, hvernig tré hreyfast, fánar blakta, o.s.frv., er hægt að fara nærri um vindstigin. Sjá töfluna hér fyrir neðan.

Gömlu góðu orðin logn, andvari, kul, gola, stinningsgola, kaldi, stinningskaldi, allhvasst, hvassviðri, stormur, rok, ofsaveður, fárviðri heyrast nú sjaldan, en oft er í veðurlýsingum sjónvarps talað um strekkingsvind, hvað sem það nú er. Getur verið að ástæðan sé sú að menn séu hættir að gá til veðurs, heldur láti nægja að sitja inni á kontór og lesa af stafrænum vindhraðamælum?

 

Mikið væri nú ánægjulegt ef veðurfræðingar notuðu þessar einingar jafnhliða, þ.e. metra á sekúndu og vindstig, eða að minnsta kosti orðin andvari, kul, gola, stinningsgola, kaldi, stinningskaldi ...  og þá samkvæmt hinni gömlu hefð.

Hvað finnst þér?   Vindstig,  m/s, km/klst eða hnútar, - eða m/s ásamt gömlu orðunum?

 

Gamli góði  skalinn fyrir vindstig er kenndur við Sir Francis Beaufort (1774-1857) sem myndin er af.

 

Samanburðartafla fyrir vindhraða.

Þumalputtareglur:
Deila með 2 í hnúta til að fá því sem næst m/s.
Deila með 2 í m/s til að fá gróft vindstig. Ónákvæmt þar sem Beaufort skalinn fyrir vindstig er ólínulegur.

Veðurhæð		Meðalvindhraði			Miðgildi meðalvindhraða
Vindstig	Heiti og lýsing á áhrifum	m/s	km/klst	hnútar	m/s	km/klst	hnútar
0	Logn	0-0,2	< 1	< 1	0,0	0,0	0,0
1	Andvari. Vindur hreyfir reyk. Gárur á vatni.	0,3-1,5	1-5	1-3	0,8	3,0	1,6
2	Kul. Vindur finnst á húð. Lauf skrjáfa. Litlar smáöldur.	1,6-3,3	6-11	4-6	2,4	8,5	4,6
3	Gola. Lauf og smágreinar slást til. Stórar smáöldur.	3,4-5,4	12-19	7-10	4,3	15,6	8,5
4	Stinningsgola (blástur). Ryk og laus pappír fýkur til. Litlar greinar hreyfast. Litlar öldur.	5,5-7,9	20-28	11-16	6,7	24,1	13,0
5	Kaldi. Minni tré svigna. Miðlungsstórar, langar öldur. Dálítið löður og úði.	8,0-10,7	29-38	17-21	9,3	33,6	18,2
6	Stinningskaldi. Stórar greinar hreyfast. Erfitt að nota regnhlíf.  Stórar hvítfyssandi öldur og úði.	10,8-13,8	39-49	22-27	12,3	44,2	23,9
7	Allhvast. Heil tré hreyfast. Erfitt að ganga móti vindi.  Sjór hrannast upp og löðrið myndar rákir.	13,9-17,1	50-61	28-33	15,5	55,7	30,1
8	Hvassviðri.  Sprek brotna af trjám, Vindurinn tekur í bíla á ferð. Nokkuð háar hvítfyssandi öldur og særok. Löðurrákir.	17,2-20,7	62-74	34-40	18,9	68,1	36,8
9	Stormur. Minni skemmdir á mannvirkjum. Háar öldur með þéttu löðri. Ölduhryggir hvolfast. Mikið særok.	20,8-24,4	75-88	41-47	22,6	81,3	43,9
10	Rok. Tré rifna upp. Töluverðar skemmdir á mannvirkjum. Mjög háar öldur. Yfirborð sjávar er hvítt og haugasjór. Skyggni minnkar.	24,5-28,4	89-102	48-55	26,4	95,2	51,4
11	Ofsaveður. Almennar skemmdir á mannvirkjum. Gríðarlega stórar öldur.	28,5-32,6	103-117	56-63	30,5	109,8	59,3
12	Fárviðri. Miklar almennar skemmdir á mannvirkjum. Risaöldur. Loftið fyllist af löðri og úða. Hafið er alveg hvítt. Mjög lítið skyggn	>= 32,7	>= 118	>= 64	...	...	...

 

Athugasemdir

[Valdimar Samúelsson, 22.1.2008 kl. 17:17]

Er alveg á sama máli með m/s og væri kannski betra að fara út í km frekar en beaufort skalann. Kílómetrar á klukkustund er mælieining sem allir þekkja í dag. Hnútar voru í uppáhaldi hjá mér persónulega en var mikið í bátaskaki og fluginu. Km takk í dag. Veðurstofan bara hlustar ekki á fólk. kv v

[Ragnar Bjarnason, 22.1.2008 kl. 20:09]

Ég er nú orðinn vanur m/s en það tók smá átak að verða það. Hugsa alltaf hlýlega til vindstiganna en hef svo sem afgreitt það bara sem netta rósrauða fortíðarhyggju og rómantík. Annars man ég eftir að hafa séð vindstigaskalann mest hækkaðann upp í 17 vindstig.

[Emil Hannes Valgeirsson, 22.1.2008 kl. 21:42]

Ef maður sleppir laufblaði í 10 metrum á sekúntu hefur það fokið 10 metra frá manni eftir eina sekúntu, ágætt að hafa það í huga til að átta sig á þessum skala. Annars var gamla vindstigakerfið einfalt og ágætt.

[Ásdís Sigurðardóttir, 22.1.2008 kl. 22:36]

Vindstigin eru best.  Takk fyrir færslu.

[Sigurður Hreiðar, 23.1.2008 kl. 09:58]

Maður er kannski eitthvað að byrja að átta sig á þessum metrum á sekúndu. En ég er sammála Valdimar hér að ofan -- myndi átta mig betur á km/klst en m/sek.

[Ágúst H Bjarnason, 23.1.2008 kl. 10:03]

Ég sakna þess að í veðurlýsingum er alveg hætt að nota gömlu góðu orðin sem eiga sér samsvörun í vindstigum, þ.e. logn, andvari, kul, gola, stinningsgola, kaldi, stinningskaldi, allhvasst, hvassviðri, stormur, rok, ofsaveður, fárviðri. 

Nú heitir það bara logn, strekkingsvindur eða hvassviðri, ef ég man rétt.  

[B Ewing, 23.1.2008 kl. 11:54]

Þaðer vissulega söknuður í gömlu heitunum.  Þau eru í mínum huga jafn gild og áður.

En til að vita hvort það sé hvasst eða ekki þá hef ég notast við þessa heimatilbúnu formúlu:

1-10 m/s frekar hægur vindur

11 - 20 m/s allnokkur vindur

20 - 30 m/s rok og hvassviðri

30 m/s < bandbrjálað veður. 

[Hrönn Sigurðardóttir, 23.1.2008 kl. 19:38]

Æjá - ég hef einhvern veginn aldrei vitað hvernig veður er, síðan þessu var breytt......

[Sigurður Þór Guðjónsson, 23.1.2008 kl. 19:58]

Ég held að þetta sé fyrst og fremst vanaatriði. Manni finnst það gott sem maður er vanur. 

[Hjörtur Erlendsson (IP-tala skráð) 24.1.2008 kl. 17:05]

Það væri eðlilegast að nota þá mælieiningu sem flestir þekkja í dag og hafa góðan skilning á.  Sú eining er eðlilega km/klst.   Hvort er maður fljótari að skilja og meðtaka 30 m/s eða 108 km/klst? 

Mér er minnisstætt þegar veðurstofan var að rökstyðja valið á m/s.  Þá var talað um að veðurfræðingar heimsins notuðu almennt þá einingu í sínum fræðistörfum og því eðlilegt að nota hana víðar.  Í töflureiknum nútímans þá skiptir svosem litlu máli hvaða eining er sett í dálkana því það er augnabliksverk að umreikna í þá einingu sem hverjum sýnist.  Hin röksemdin sem ég man sérstaklega eftir var að vindhviður stæðu oft afar stutt og því væri hentugt að nota hraða á sekúndu.   Í mínum huga þá er km/klst engu síður góður mælikvarði á augnablikshraða þótt tímaeiningin sé klukkustund. 

Þegar verið er að kynna veðurspá þá er væntanlega verið að koma hlustendum og áhorfendum í skilning um hvernig veðri megi búast við og það er sérstaklega áríðandi ef vont veður er fyrirsjáanlegt.  Er þá ekki rétt að nota auðskiljanlegar einingar? 

Það er vissulega miður að veðurlýsingarorð séu að týnast úr málinu en það er eðlileg afleiðing þess að þau eru ekki notuð dags daglega.  Oft velti ég því fyrir mér þegar einhver veðurkynnirinn blandar saman lýsingarorðum og fær út orð svipað því sem þú nefnir, strekkingsvindur, hvort veðurfræðiþekkingin sé álíka mikil á öðrum sviðum og hvort viðkomandi skilji einfaldlega og hafi tilfinningu fyrir metrum á sekúndu.

[Marinó Már Marinósson, 24.1.2008 kl. 21:29]

Fannst og finnst enn 11 vindstig vera eiginlega mildari vindur en 30 m/s 

Kannski er strekkingsvindur bara skilaboð frá veðurfræðingum  um að vindurinn verði á bilinu 10 - 25 m/s   

[Ágúst H Bjarnason, 25.1.2008 kl. 08:17]

Allflestir hafa miklu meiri tilfinningu fyrir mælieiningunni km/klst en m/s. Í reynd má kannski segja að nánast allir skynji km/klst, en hafi ekki neina tilfinningu fyrir m/s. Eini kosturinn við m/s er að sú mælieining er "vísindalegri", en það skiptir almenning ekki nokkru máli. Þeir sem vilja geta auðveldlega breytt km/klst í m/s.

Kosturinn við vindstig er einmitt sá að skalinn er ólínulegur. Hann er ólínulegur vegna þess að hann segir til um áhrif vindsins á okkur, náttúruna og mannvirki. Þessi áhrif eru ólínulegt fall af vindhraðanum. Þess vegna skynjum við vel "vindstigin".

Hugsum okkur að jarðvísindamenn vildu verða álíka vísindalegir og veðurfræðingar og færu að gefa upp styrk jarðskjálfta í m/s2, þ.e. gefa upp hröðunina í metrum á sekúndu í öðru veldi, í stað þess að nota Richter skalann. Það væri betra fyrir hönnuði mannvirkja, en örugglega ekki fyrir almenning.