Hvað í ósköpunum eru smágervingar...?

Orðið smágervingar átti að vera nýyrði sem smíðað var árið 1966 vegna greinar um nýja tækni sem þá var að slíta barnsskónum. Greinin var í því ágæta blaði De Rerum Natura sem nemendur Menntaskólans í Reykjavík gáfu út og gera vonandi enn. Greinin um smágervinga fjallaði um það sem í dag kallast samrásir eða integrated circuit á ensku. Á þeim tíma sagði maður einfaldlega á ísl-ensku integreraðar rásir.

Hvers vegna orðið "smágervingar" í stað "integreraðar rásir"?    Hvernig var það hugsað?

Eins og fram kemur í greininni Smágervingar, þá eru þessar örsmáu rásir, sem eru ómissandi í öllum rafeindatækjum í dag, smíðaðar úr kísil og kísiloxíð sem er sama efni og í mörgum steinum. Þetta er því ekki ólíkt örsmáum steingervingum. Þannig varð orðið til. Það er svo annað mál, að það reyndist einnota og hefur líklega ekki sést annars staðar en í þessari grein.   Við leyfum okkur þó að nota orðið í þessum pistli í stað orðsins samrás.

Myndin á forsíðu greinarinnar á að sýna þróunina frá útvarpslampa til transistors (smára) og þaðan til smágervings (samrásar).

Greinin Smágervingar hefst á þessum orðum:

"Árangur hinnar geysimiklu viðleitni rafeindaiðnaðarins til þess að auka áreiðanleika og gæði framleiðslu sinnar, en gera hana um leið smærri og kostnaðarminni, hefur verið svo mikill, að varla hefði neinn dirfzt að spá honum fyrir um það bil tíu árum. ... Unnt er t.d. að gera fullkomna rás, er samanstendur af 10 til 20 transistorum og 40 til 60 mótstöðum, úr kísilsneið sem er aðeins 2 til 3 mm á kant".

Þá þótti mikið að troða 10 til 20 transistorum í einn smágerving. Í dag þykir þetta ekki mikið. Myndvinnslu-örgjörvinn GeForce GTX 280 inniheldur hvorki meira né minna en 1.400.000.000 transistora!

Gömlu grein menntaskólastráksins í De Rerum Natura, apríl 1966, má lesa með því að smella á Smágervingar.

Blaðið De Rerum Natura var einstaklega vandað og metnaðarfullt. Eintakið, sem umrædd grein var í, var tæpar 90 blaðsíður að lengd. De rerum natura er latína og þýðir Um hlutanna eðli. Nafnið kemur frá rómverska skáldinu Lúkretíusi, sem var uppi um 95-54 f.kr., og samdi mikið kvæði á latínu, De rerum natura. Í kvæðinu setur Lúkretíus fram heimspeki Epikúrosar.  Auðvitað var líka vel til fallið að hafa latneskt nafn á þessu blaði sem gefið var út í Latínuskólanum MR, en á þessum árum lærðu allir nemendur skólans latínu, bæði þeir sem voru í máladeild og þeir sem voru í stærðfræðideild.

Nöfn ritnefndar blaðsins og efnisyfirlit má sjá aftast í greininni. Jón Erlendsson var þá ritstjóri.

Á Stjörnufræðivefnum er grein um stjörnulíffræði. Þar er minnst á Lúkretíus: "Eins og vænta má eru vangaveltur um líf utan jarðar ekki nýjar af nálinni. Grísku atómistarnir Levkippus, Demokrítus og Epíkúrus virðast hafa aðhyllst hugmyndir um ótölulegan fjölda heima,  og Rómverski heimspekingurinn Lúkretíus tók skýrt fram að aðrir heimar hlytu að vera til því geimurinn væri „óendanlegur til allra átta og efnisagnir óendanlega margar á sveimi á sífelldri hreyfingu“".      Jæja, þetta var víst útúrdúr, alls óskyldur innihaldi pistilsins um smágervinga .

Fróðlegt væri að frétta í athugasemdum hér fyrir aftan hvort blaðið sé enn lifandi og hvort latína sé enn kennd öllum nemendum skólans .

(Uppfært 30. sept.: Sverrir Guðmundsson benti á að blaðið kæmi enn út þó svo að útgáfan hafi verið stopul. Blað frá árinu 2006 er hér).

 --- --- ---

Greinin Smágervingar.

Wikipedia: Menntaskólinn í Reykjavík.

MR66

 

 

Mjög stækkuð mynd af smágerving, öðru nafni samrás.
Rétt stærð er líklega um 10 x 10 mm.

 

 

 

          "Heimurinn víkur úr vegi þess manns sem veit hvert hann ætlar".

                                                                                                 - David S. Jordan

Athugasemdir

[Sverrir Guðmundsson (IP-tala skráð) 29.9.2009 kl. 22:44]

De Rerum Natura er enn gefið út þótt útgáfan hafi verið stopul. Hér er tölublað frá árinu 2006: http://framtidin.mr.is/z/download/docs/DeRerumNatura2006.pdf

[Ágúst H Bjarnason, 29.9.2009 kl. 22:47]

Frábært Sverrir.  

Takk fyrir upplýsingarnar.

[Ágúst H Bjarnason, 29.9.2009 kl. 22:55]

Gaman að sjá hvað blaðið er vandað. Á árum áður var allt efnið vélritað og síðan fjölritað. Einkatölvur þekktust ekki. Háskólinn eignaðist sína fyrstu tölvu árið 1964, IBM 1620 rafreikni eða rafeindaheila eins og gripurinn kallaðist. Held að rafeindaheilinn sé varðveittur á Þjóðminjasafninu. Sjá hér.

[Arnar, 30.9.2009 kl. 10:18]

Hmm, samkvæmt myndini efst er þessi 'smágervingur' líkari smára (e. transistor) en samrás (sem ég hef reyndar heyrt kallaða rökrás).  Tölvuorðabókin (tos.sky.is) skilar hinsvegar bara samrás sem þýðingu á intergrated circuit.

Ertu með nöfnin á mönnunum á þessari mynd?  Bara að spá hvort þetta væri Oddur Ben þarna annar frá hægri.

[Ágúst H Bjarnason, 30.9.2009 kl. 11:04]

Sæll Arnar.

Eins og fram kemur í pistlinum þá fæddist orðið smágervingur í vandræðum þar sem á þeim tíma vantaði íslenskt orð. Samrás kom líklega fram nokkru seinna. Rökrás notar maður stundum fyrir samrásir sem innihalda lógiskar rásir (AND, NAND, OR, NOR. EXOR, teljara, o.s.frv), en samrásir innihalda oft hliðrænar rásir eins og t.d. magnara, sem ekki eru rökrásir. Á myndinni efst er lampi (vacum tube) lengst til vinstri, transistor (smári) í miðjunni og "smágervingur" eða samrás væntanlega undir smásjánni.  Í greininni sjálfri er á bls. 56 (eða bls. 9 í ljósritinu) mynd af samrás frá þessum tíma. Það er greinilega rökrás (eitt NAND hlið).

Sjá síðuna  http://local.ink.is/sky5/images/stories/Oldungadeild/skjol/Fyrstu_ar_rhi.pdf
Þar er betri útgáfa af myndinni og þar koma nöfn mannanna fram. Helgi, Oddur og Magnús kenndu mér í den...

[Arnar, 30.9.2009 kl. 11:16]

Ah, ég misskyldi myndina aðeins, hún lýsir sem sagt þróuninni frá lömpunum.

Já, kannaðist við kallinn þótt hann sé tölvuvert yngri þarna en þegar ég sá hann síðast.  Hann sagði einmitt einhverjar sögur af þessari tölvu/reiknivél/rafheila þegar ég var í tölvunarfræði.  Aðallega í samhengi við það hvað tölvunarfræðingar í dag hefðu það gott að geta 'debugga' í rauntíma.

[Ásdís Sigurðardóttir, 30.9.2009 kl. 13:36]

Hvaða tungl er austan megin við mánann séð frá Selfossi í suður á kvöldhimninum ?

[Ágúst H Bjarnason, 30.9.2009 kl. 13:59]

Ásdís

Reikistjarnan Júpiter á að vera örskammt frá tunglinu um þessar mundir. Júpiter er mjög bjartur. Prófaðu að horfa á hann með handsjónauka. Hugsanlega sérð þú tunglin sem eru á braut umhverfis reikistjörnuna.

Á vefsíðunni http://www.stjornuskodun.is/stjornuskodun-manadarins er "lifandi" stjörnukort sem sýnir stjörnuhimininn eins og hann er á hverjum tíma fyrir ofan Selfoss (eða þannig...).   Tunglið sést auðvitað ekki á kortinu fyrr en það kemur upp.

Farðu líka á undirsíðuna [SÓLKERFIÐ].  Veldu þar t.d. Júpiter. Þar má t.d.  lesa um "fylgitungl" pláneturnar sem kallast Galileótungl.

[Magnús Óskar Ingvarsson, 30.9.2009 kl. 22:26]

Ég man vel eftir De rerum natura frá árunum 1965 - 1969. Það var (og er?) ákaflega merkilegt blað og birti margar vel unnar og fræðandi greinar. Ég eignaðist öll tölublöð sem út komu á þessum tilteknu árum, en nú veit ég því miður ekki hvar þau eru niður komin.

[Ágúst H Bjarnason, 1.10.2009 kl. 03:02]

Magnús.

Ég lenti því miður í því sama að glata mínum blöðum. Ég var því feginn að fá ljósrit af greinunum.

[Albert Albertsson (IP-tala skráð) 2.10.2009 kl. 08:29]

Kæri Ágúst,

 Þó svo smárás lýsi tólinu betur er nafnorðið smágervingur um margt frumlegra og skemmtilegra.

Það á enginnáð útskrifast úr MR án þess að hafa lært latínu í a.m.k. eitt ár. Ég hef haft bæði gagn og gaman af latínunni sem ég lærði enda kennarinn afbragðs góður, hana nefndum við Puella bone.

Í DRN blaðinu með smágervingana er áhugaverð grein "Landrek og útþensla jarðar". Áttu tök á því að fá afrit af henni?

Kærar kveðjur,

Albert

[Ágúst H Bjarnason, 3.10.2009 kl. 08:45]

Ég er sammála þér Albert varðandi latínuna.

Ég hlýt að geta nálgast greinina  "Landrek og útþensla jarðar".  Tekur kannski nokkra daga.

[Ágúst H Bjarnason, 8.10.2009 kl. 11:37]

Albert. Greinin um Landrek og útþenslu jarðar er hér.