Áhyggjur vísindmanna af heilsufari sólar...

 

 

 

 Myndin er frá síðustu spá NASA um virkni sólar á næstu árum. Spáin er dagsett 3ja september og má lesa hana hér.  Eins og sjá má, þá spáir NASA nú að næsta sólsveifla, sveifla númer 24, muni hafa um helmingi lægri sólblettatölu en sú sem nýliðin er, þ.e. sólsveifla númer 23.

 

Ennþá meiri athygli hefur eftirfarandi þó vakið...

 Á vefsíðu danska blaðsins Ingeniøren, sem margir þekkja, var fyrir fáeinum dögum grein sem nefnist  Solpletterne forsvinder om få år, spår amerikanske forskere.

Smella hér til að sjá greinina.

"Solen er langsomt ved at skrue ned for styrken af sit magnetfelt, viser målinger gennem de seneste ti år. En ekstrapolation tyder på, at solpletterne helt forsvinder om fem-ti år"

stendur í inngangi greinarinnar.

Í greininni er vísað í splunkunýja grein eftir Livingston og Penn. Greinin, sem er erindi sem þeir fluttu nýlega á ráðstefnu Alþjóða stjörnufræðifélagsins, Internationa Astronomical Union - IAU.  mun birtast innan skamms.     Bloggarinn náði í eintak á arXiv.org. Greinina má nálgast með því að smella hér.

Höfundarnir eru enn svartsýnni enn NASA og spá þeirra nær einnig til sólsveiflu 25.

Í samantekt greinarinnar (abstract) stendur meðal annars:

"Independent of the normal solar cycle, a decrease in the sunspot magnetic field
strength has been observed using the Zeeman-split 1564.8nm Fe I spectral line at the
NSO Kitt Peak McMath-Pierce telescope. Corresponding changes in sunspot brightness
and the strength of molecular absorption lines were also seen. This trend was seen to
continue in observations of the first sunspots of the new solar Cycle 24, and extrapolating a linear fit to this trend would lead to only half the number of spots in Cycle 24 compared to Cycle 23, and imply virtually no sunspots in Cycle 25."

Höfundarnir benda vissulega á að þetta séu aðeins vísbendingar byggðar á mælingum. Það þurfi að fara varlega þegar mæliferlar eru framlengdir inn í framtíðina, en vissulega er þetta vísbending sem vert er að veita athygli, sérstaklega þegar spár NASA um næstu sólsveiflu eru nánast í sama dúr.

 

Sjá einnig grein í Science 14 september; Say Goodby to sunspots?  Lesa hér.
Þar stendur m.a.:

"The last solar minimum should have ended last year, but something peculiar has been happening. Although solar minimums normally last about 16 months, the current one has stretched over 26 months—the longest in a century. One reason, according to a paper submitted to the International Astronomical Union Symposium No. 273, an online colloquium, is that the magnetic field strength of sunspots appears to be waning.

…

Scientists studying sunspots for the past 2 decades have concluded that the magnetic field that triggers their formation has been steadily declining. If the current trend continues, by 2016 the sun’s face may become spotless and remain that way for decades—a phenomenon that in the 17th century coincided with a prolonged period of cooling on Earth".

 --- --- ---

 

 

 

Grein um málið var að birtast í dag á síðunni WUWT:  Sun’s magnetics remain in a funk: sunspots may be on their way out. Smella hér. Þar eru nokkrar myndir og krækjur.

-

Livingston og Penn hafa fjallað um þessi mál áður, en nú virðist sem rannsóknir þeirra veki mun meiri athygli en áður. Í nýju greininni eru uppfærðir ferlar með niðurstöðum nýrra mælinga.

 

Sjá bloggpistilinn sem birtist hér 3ja september 2009 þar sem fjallað er um Livingston og Penn:

Eru sólblettir að hverfa? Þannig er spurt á vefsíðu NASA í dag...

 

Nú er bara að vona að þetta sé ekki fyrirboði um það sem fjallað er um hér

-

Það er þó rétt að taka það fram í lokin að sólin er við hestaheilsu og því fílhraust, en það er bara spurning hvort hún verði í sólskinsskapi næstu árin.

Svona sveiflur í sólinni eru mjög eðlilegar og koma með reglulegu millibili, en hæðirnar og lægðirnar eru misdjúpar.

Það er vel þekkt að virkni sólar gengur í bylgjum. Þekktar sveiflur eru a.m.k. fimm: 1) 11 ára Schwabe, 2) 22 ára Hale, 3) 90 ára Gleissberg, 4) 200 ára Suess, 5) 2300 ára Hallstatt. Þar sem þetta eru nokkuð reglulegar sveiflur ætti að vera hægt að nota þær til að spá fyrir um virkni sólarinnar í framtíðinni. Það hefur samt vafist nokkuð fyrir mönnum. 
(Ath. að tímarnir sem gefnir eru upp eru eingöngu því sem næst. Þannig er t.d. 11-ára sveiflan í raun á bilinu  9,5 til 13 ár að lengd).

 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• livingston-penn-2010.pdf

Athugasemdir

[Jón Daníelsson (IP-tala skráð) 18.9.2010 kl. 19:02]

Sæll Ágúst.

Takk fyrir afar áhugaverðan pistil. Ég hef reyndar lítið sem ekkert vit á viðfangsefninu, en langar samt að setja fram fáeinar athugasemdir. Kannski væri réttara að kalla þær spurningar.

Sólblettir tengjast - að mér skilst - sveiflum í segulsviði sólarinnar, eða réttara sagt segulsviðum. Segulsvið sólarinnar eru nefnilega bæði mörg og síbreytileg. Hversu lengi höfum við fylgst með sólblettunum? Ég efast um að nákvæmar mælingar nái heila öld aftur í tímann. En setjum svo að nákvæmar mælingar væru til allt frá tíma Galíleós - eða jafnvel frá dögum Forn-Grikkja.

Á stjarnfræðilegan mælikvarða verða fáeinar aldir eða jafnvel nokkur þúsund ár að reiknast á við sekúndubrot í mannsævi. Við höfum þannig ekki hugmynd um ástand sólarinnar t.d. fyrir 65 milljónum ára, þegar forneðlurnar dóu út. Mig rámar líka í að enn verra stórslys hafi orðið hér á jörð fyrir svo sem 250 milljónum ára.

Við teljum okkur þekkja þetta 11 ára sólblettamynstur. En þekkjum við milljón ára sólblettamynstur? Nei, en það gæti verið til.

Þetta ber reyndar ekki að skilja sem neina ádrepu. Ég er þvert á móti afar sáttur við að hafa fengið að lesa þenna pistil.

Þegar allt kemur til alls, getur mannkynið nefnilega ekki reitt sig á neitt milljón ára hringferli. Fyrir okkur skiptir 11 ára þekkt ferli miklu meira máli.

Að ekki sé nú minnst á þann möguleika að eftir 100 ára dvínandi virkni komi alvöru sólgos sem eyði öllu lífi á plánetum í svo sem 2 SE fjarlægð.

[Ágúst H Bjarnason, 18.9.2010 kl. 19:34]

Sæll Jón

Menn hafa ekki fylgst með sólblettum og talið þá nema í um 400 ár. Auðvitað er nokkur óvissa varðandi fyrstu áratugina, en menn telja sig samt þekkja sólblettasöguna nokkuð vel yfir þetta tímabil.

Síðan hafa menn mun grófari myndir um virkni sólar þúsundir ára aftur í tímann. Þá sést auðvitað ekki "11 ára" sólsveiflan. M.a með því að rannsaka ýmsar geislavirkar samsætur hafa menn komist að þessu.

Mönnum hefur gengið mjög illa að spá fyrir um hegðun sólar, þó ekki sé nema áratug fram í tímann. Menn hafa þó tekið eftir ýmsu sem getið gefið vísbendingar um framtíðina.  Menn eru þó sífellt að læra. Segja má að sólin sé í gjörgæslu um þessar mundir og er m.a fylgst með henni frá fjölda gervihnatta, auk sjónauka á jörðu niðri. Höfundar greinarinnar taka fram, eins og þú hefur væntanlega tekið eftir þegar þú last greinina, að það er áhættusamt að framlengja eða "extrapolera" svona mæliniðurstöður fram í tímann. "It is important to note that it is always risky to extrapolate linear trends; but the importance of the implications from making such an assumption justify its mention".

Menn eru sífellt að læra. Aðeins með svona rannsóknum verður mönnum ágengt. Það virðist samt sem sólsveifla númer 24 fari hægt af stað og virðist ætla að vera helmingi lægri en sú síðasta. Það eru vísbendingar um hratt minnkandi virkni.  Annars getum við ekkert gert, bara beðið og fylgst með duttlungum náttúrunnar...  Í þessu tilviki þurfum við þó ekki að bíða lengi, aðeins fáein ár og þá kemur sannleikurinn í ljós, hver sem hann nú verður...

[Vilhjálmur Eyþórsson, 18.9.2010 kl. 22:57]

Ég vil taka undir með Jóni. Sólin er a.m.k. 4-5 þúsund milljón ára gömul en við erum að tala um ellefu ár. Tímaskalinn á sveiflum í sólinni er einfaldlega allt annar. Þótt Halley hafi fyrst farið að fylgjast með sólblettum á sautjándu öld vitum við ekkert um aðrar sveiflur, hugsanlega miklu stærri en Maunder- lágmarkið fræga, sem geta orðið á þúsunda og milljóna ára fresti. Mér hefur alltaf þótt líklegt að sveifurnar á milli langra jökulskeiða og stuttra hlýskeiða eins og þess sem við lifum á sé fyrst og fremst að rekja til sveflna í virkni sólar. Breytingar á sporbaugi gerast afar hægt og eru mjög reglulegar. Bæði jökulskeið og hlýskeið eru mislöng, auk þess að sveiflurnar á milli þeirra gerast svo snöggt, að sporbaugsbreytingar geta varla verið orsökin.

[Jón Daníelsson (IP-tala skráð) 19.9.2010 kl. 00:33]

Takk, Ágúst.

Svar þitt réttlætir fávíslega spurningu mína. En í svarinu fólust líka margvíslegar upplýsingar sem ég hafði enga hugmynd um. Takk fyrir það.

Við höfum sem sagt í rauninni litla eða jafnvel enga hugmynd um hegðun sólarinnar næstu 10-100 ár. Við því er svo sem lítið að gera. Hinir trúuðu geta auðvitað fleygt sér á kviðinn.

Sem sagt: Takk - Jón Dan

[Dingli, 19.9.2010 kl. 07:06]

Sæll Ágúst.

Mjög áhugavert og mér fannst líka gaman að lesa, Hnattkólnun í kjölfar hnatthlýnunar ??? Þar er bara svo rosalega mikið efni og fróðleikur að ég verð að taka nokkra daga í að lesa það almennilega.

En takk fyrir þennan merka pistil.

[Ágúst H Bjarnason, 19.9.2010 kl. 07:35]

Her fyrir neðan er þekkt mynd sem kennd er við John Eddy.

Sólblettasveiflan er grænn ferill og þar sjáum við 11-ára sveifluna svokölluðu.

Rauði ferillinn er óbeinn mælikvarði á virkni sólar, eða frávik í magni kolefnis-14 samsætunnar.

Blái ferillinn er vetrarveðrið í London og París.

Við sjáum greinilega stórar sveiflur í hitafari og virkni sólar og virðist vera einhver samsvörun á milli ferlanna.

Nánar á vefsíðu NASA:
http://science.nasa.gov/science-news/science-at-nasa/2003/17jan_solcon/

 

[Ágúst H Bjarnason, 19.9.2010 kl. 07:44]

Svo getum við skoðað virkni sólar lengra aftur í tímann, eða 11.000 ár:

 

 

Úr grein Solanki ofl. í tímaritiu Nature

http://cc.oulu.fi/~usoskin/personal/nature02995.pdf

[Ágúst H Bjarnason, 19.9.2010 kl. 07:52]

Mynd með góðri upplausn sem sýnir sólsveiflurnar síðastliðin 400 ár.  Þar má sjá lengri sveiflur sem móta 11-ára sveifluna.

 Meðan á Maunder og Dalton lægðunum stóð var einnig óvenju kalt. Kannski tilviljun og kannski ekki.

Sjá hér:  http://en.wikipedia.org/wiki/Sunspot

 

[Sveinn Atli Gunnarsson, 19.9.2010 kl. 09:50]

Þetta eru áhugaverðar pælingar um næstu sólsveiflu og hversu mikil hún gæti orðið. En af því að komið er lítillega inn á hnattkólnun hér að ofan, þá langar mig að benda á eftirfarandi færslu Við minni virkni sólar, þar segir m.a. eftirfarandi:

Í nýrri grein sem birtist í Geophysical Research Letters er velt upp þeirri spurningu hvaða áhrif það myndi hafa á loftslag ef sólin færi yfir í tímabil lítillar virkni, líkt og gerði á sautjándu öld og hafði áhrif til kólnunar (ásamt öðrum þáttum) á svokallaðri Litlu Ísöld. Samkvæmt höfundum þá hefði sambærilegt skeið á næstu áratugum og öld, væg áhrif til mótvægis við hlýnun jarðar.

Niðurstaðan er því sú að sólvirkni sambærileg við Maunder lágmarkið myndi að öllum líkindum aðeins minnka hlýnunina lítillega og að auki að sú minnkun myndi líklega aðeins vara í nokkra áratugi.

[Emil Hannes Valgeirsson, 19.9.2010 kl. 11:52]

Það verður forvitnilegt að fylgjast með hegðun sólarinnar næstu árin og hugsanleg áhrif hennar loftslagið. Sólin er þó væntanlega við hestaheilsu og verður áfram þótt sólblettirnir taki sér eitthvað frí.

[Ágúst H Bjarnason, 19.9.2010 kl. 12:34]

Það er rétt Emil. Sólin er við hestaheilsu og verður það áfram. Fyrisögn pistilsins er því kannski dálítið yfirdrifin ;-)     Það er bara eðli hennar að vera örlítið sveiflukennd enda er hún breytistjarna eða variable star, þó svo að breytingarnar séu ekki miklar í sýnilegu ljósi. Þær eru þó verulegar í útfjólubláu ljosi (extreme UV) eins og sést á myndinni.  Sólblettirnir eru bara þau einkenni sem við sjáum án hjálpartækja.