Vetrarsólstöður 21/12: Bein útsending frá 5000 ára gömlu grafhýsi á Írlandi...

 

 

 

Í tilefni Alþjóðalegs árs stjörnufræðinnar 2009 verður á vetrarsólstöðum bein útsending á sólarupprás frá 5000 ára gömlu grafhýsi á Írlandi, sem er eldra en Stonhenge. Eða er réttara að kalla þetta 5000 ára gamla stjörnuathugunarstöð, eins og Ásgeir Kristinn bendir á í athugasemd sinni? Það er gaman að velta þessu fyrir sér. Menning, trú, tímatalsreikningur, ...  

 

Smellið hér til að sjá útsendinguna frá Newgrange sem verður frá klukkan 8:30 til 9:30 á morgun sunnudaginn 21. desember.

 

 

Hér sést hvernig fyrstu sólargeislarnir á vetrarsólstðum berast eftir 18 metra löngum gangi sem er fyrir ofan innganginn að grafhýsinu og lýsa upp gólfið fyrir framan skreyttan stein. Fyrir 5000 árum hefði sólin náð að skína á steininn á vetrarsólstöðum. Sjá nánar hér.

Myndin er fengin að láni á APOD síðunni hér.

 

 Vefsíðan www.astronomy2009.org

Íslenska vefsíðan  www.2009.is

Vetrarsólstöður á Stjörnufræðivefnum

Newgrange - Winter Solstice

Útsending frá vetrarsólstöðum 2007. Þá var veður hagstætt.

 

 

Bloggið Vetrarsólstöður, hænufetið, tíminn og jólakveðja

 

 

 

 

 

 

 

 

Gleðileg Jól

 

 

 

 

 

 

Athugasemdir

[Ásgeir Kristinn Lárusson, 20.12.2008 kl. 10:03]

Takk fyrir að minna á Newgrange, sem kannski væri nær að kalla stjörnuathugunarstöð frekar en grafhýsi.

Gleðileg jól!

[Ásgeir Kristinn Lárusson, 20.12.2008 kl. 19:46]

Ásgeir Kristinn hérna, blessaður! :)

[Ágúst H Bjarnason, 20.12.2008 kl. 20:01]

Auðvitað. Veit ekki hvers vegna ég skrifað nafn þitt rangt :-)

[Þorvaldur Ágústsson (IP-tala skráð) 21.12.2008 kl. 01:45]

  Sæll Ágúst.  Já, það eru vetrarsólstöður á morgun og komið að jólum. Í ritum sínum nefnir Snorri Sturluson þrjú höfuðblót, eitt að hausti, annað að miðjum vetri og það þriðja að sumri. Orðið "jól" er talið þýða veisla eða hátíð og mun miðsvetrarblótið vera það, sem kallað var jól.Þegar kristni var svo komið á voru jólin tekin og gerð að fæðingarhátíð Jesú. Ekki veit ég hvaða átrúnað þessir fornu byggingameistarar á Írlandi höfðu en það hvarflar að mér að þessi merkilega bygging hafi haft tvíþættan tilgang. Annars vegar sem hávísindalegt mælitæki til þess að marka upphaf nýs árs og hinsvegar sem hof, þar sem guðunum voru færðar fórnir til árs og friðar. Hefur þá sólstöðustundin markað upphaf blóthátíðar eða einhverskonar guðsþjónustu. Í flestum eða öllum trúarbrögðum munu hafa tíðkast slíkar fórnargjafir, allt upp í mannblót.

 Í flestum samfélögum, allt fram á okkar daga, virðist hafa fylgst að talsverð þekking á lögmálum náttúruaflanna og hinsvegar ótti við hulin öfl eða reiða og refsandi guði, sem alltaf þurfti að vera að blíðka.

             Að svo mæltu óska ég þér og þínum gleðilegrar sólstöðuhátíðar, árs og friðar með þökkum fyrir fróðlega og skemmtilega pistla á líðandi ári.

                       Þorvaldur Ágústsson.

[Ágúst H Bjarnason, 21.12.2008 kl. 08:13]

Þorvaldur.
Á vísindavefnum er nokkur fróðleikur um uppruna orðsins jól eftir Guðrúnu Kvaran:

Hvaðan kemur orðið "jól" og úr hverju er það myndað?

“…Uppruni orðsins er umdeildur. Elstu germanskar leifar eru í fornensku og gotnesku. Í fornensku eru til myndirnar ol í hvorugkyni og ola í karlkyni, til dæmis rra ola 'fyrsti jólamánuðurinn', það er 'desember' og fterra ola 'eftir jólamánuðinn', það er 'janúar'. Einnig er þar til myndin ili sem notuð var um desember og janúar.

Í gotnesku, öðru forngermönsku máli, kemur fyrir á dagatali fruma jiuleis notað um 'nóvember', það er 'fyrir jiuleis, fyrir desember'. Skylt þessum orðum er íslenska orðið ýlir notað um annan mánuð vetrar sem að fornu misseratali hófst 20.-26. nóvember.

Sumir vilja tengja þessar orðmyndir indóevrópskum stofni sem merkir 'hjól' og að átt sé við árshringinn. Aðrir giska á tengsl við til dæmis fornindversku ycati 'biður ákaft' og að upphafleg merking hafi þá verið 'bænahátið'. Hvort tveggja er óvíst”.

 

Hvað merkir forna mánaðarheitið ýlir?

“…Eina heimildin um nafnið ýlir til forna er í svonefndri Bókarbót frá 12. öld sem varðveitt er í handriti frá um 1220 (Árni Björnsson 1993:17).

Ásgeir Blöndal Magnússon telur orðið skylt orðinu jól en uppruni þess orðs er umdeildur. Í fornensku voru til myndirnar gehhol, gehhal, géol í merkingunni ‘jólahátíð’ og géola ‘jólamánuður’. Í gotnesku, fornu austur-germönsku máli, var fruma-jiuleis heitið á nóvember og jiuleis á desember. Í fornensku var ærra géola nafnið á desember en æfterra géola á janúar það er fyrir og eftir jól (1989:433, 1165).

Mánaðarheitið ýlir er helsta röksemd fyrir heiðnu jólahaldi í desember (Árni Björnsson 1993:321)”.

-

Svo er á Vísindavefnum góður pistil eftir Árna Björnsson: Hvernig fóru heiðin jól fram?

---

Vetrarsólstöður hafa alltaf í mínum huga verið merkilegur tími. Sólin er ekki nema 2,8 gráður yfir sjóndeildarhring í hádegisstað. Þá er nýtt ár að hefjast, sólin fer að hækka á lofti, skammdegið á undanhaldi og áður en maður veit af er vorið á næsta leiti.

Þorvaldur. Ég óska þér og þínum sömuleiðis gleðilegrar sólstöðuhátíðar, svo og árs og friðar.   Þakka þér kærlega fyrir allar góðu athugasemdirnar sem yfirleitt eru mjög fræðandi og fá mann til að hugsa.

[Guðrún S Hilmisdóttir, 21.12.2008 kl. 09:32]

Takk fyrir góðar upplýsingar.  Ég gúglaði vetrarsólstöður og fann þá þetta blogg.  Ætla að taka mér það bessaleyfi að vísa hingað í mínu bloggi.

[Ásgeir Kristinn Lárusson, 21.12.2008 kl. 09:51]

Það var indælt að skreppa til Írlands í morgunsárið þó ekki hafi séð til sólar. Það er merkilegt að bera saman okkar tíma, þar sem allt er á hverfandi hveli og menn berjast á banaspjótum og svo þá tíma fyrir 5000 árum, er menn reistu slík mannvirki sem Newgrange. Hverjir svo sem stóðu að bygingunni bjuggu yfir þekkingu, sem virðist gleymd, alla vega VEL geymd og ekki er annað hægt en að bera auðmjúka virðingu fyrir þessari fornu vitneskju, sem þegar allt er tekið saman, byggði á lögmálum Alheimsins. Hinn mikli steinn við inngang Newgrange, útskorinn allur í spírölum, hlýtur því að tákna sólkefi, Vetrarbrautir.

Varðandi orðin jól, hjól og ýlir, þá má ekki gleyma enska orðinu Wheel. Það snýst með öllum hinum.

Gleðileg Wheel :)

[Ágúst H Bjarnason, 21.12.2008 kl. 11:17]

Það vantaði sólskinið á Írlandi í morgun, en samt var mjög ánægjulegt að fylgjast með atburðinum. Í fyrra, þ.e. á sólstöðum 2007, var veðrið hagstæðara. Hér er hægt að sjá gott myndband frá þeim degi: http://www.servecast.com/opw/211207/archive300.html

Þetta er gríðarmikið mannvirki og undarlegt til þess að hugsa að það hafi verið reist 500 árum fyrir Pýrrmídana í Giza og 1000 árum fyrir Sonehenge. 

[Anna , 21.12.2008 kl. 13:02]

Ahugavert, og virkilega gaman ad tessu. En hvad aetli stjornuspain segji um  framtid Islands???

[Baldur Hermannsson, 21.12.2008 kl. 23:08]

Þar fór illa. Vildi óska þess að ég hefði séð bloggið þitt í tíma. Ég hef komið inn í Newgrange, skoðað þetta forna hof í krók og kima og eins Knowth og Dowth. Ferlegt að missa af þessu. En Newgrange var að sjálfsögðu engin stjörnuathugunarstöð þótt hönnunin hafi tekið mið að vetrarsólstöðum.

[Ágúst H Bjarnason, 22.12.2008 kl. 08:28]

Baldur. Þú ættir að skoða útsendinguna frá þvi fyrra. Hún er betri en þessi sem þú misstir af.

http://www.servecast.com/opw/211207/archive300.html