2008 var næst-óvirkasta ár sólar síðan 1913...

 

 

Eins og margir vita þá hefur sólin verið einstaklega óvirk undanfarna mánuði. Árið 2008 voru dagarnir sem engir sólblettir sáust samtals 266. Dagarnir hafa ekki verið fleiri síðan 1913 en þá voru þeir 311. Þetta er bara einn mælikvarði af mörgum um virkni sólar, en ekki sá nákvæmasti. 

Það er lítið spennandi að fylgjast með sólinni þessa dagana eins og myndin hér að ofan ber með sér. Svo er líka lítið er um norðurljós eins og venjulega þegar sólin er óvirk...

Marga undanfarna mánuði hefur sólin verið nánast sviplaus. Enginn sólblettur. Fátt sem bendir til að sólsveifla 24 sé að hefjast en sólsveiflu 23 er að ljúka.  Margir eru farnir að verða langþreyttir á biðinni.

Sólsveifla 22 stóð aðeins yfir í 9,8 ár en í nóvember síðastliðnum var sólsveifla 23 þegar orðin meira en 12,5 ár að lengd. Er sólsveifla 24 ótvírætt byrjuð? Sjá hér frá NASA í nóvember s.l: "I think solar minimum is behind us," says sunspot forecaster David Hathaway of the NASA Marshall Space Flight Center". Ekki eru alir sannfærðir um að svo sé.

Sem sagt: Sólsveifla 23 er þegar orðin 2,5 árum lengri en næstsíðasta sveifla sem bendir til hratt minnkandi virkni sólar. Það er greinilegt að sólin er nú þegar orðin löt. Hvers vegna? Það veit líklega enginn. En það er alls ekkert óeðlilegt við svona breytingar, í reynd bara eðlilegt. Stundum er sólin fjörug og vel virk, þess á milli róleg og óvirk.  Það er því ekkert óeðlilegt við svona langa sólsveiflu, bara óvenjulegt.

Skin sólarinnar hefur aldrei verið stöðugt, því sólin er breytistjarna (variable star). Þekktar sveiflur eru a.m.k. fimm: 1) 11 ára Schwabe, 2) 22 ára Hale, 3) 90 ára Gleissberg, 4) 200 ára Suess, 5) 2300 ára Hallstatt. Þar sem þetta eru nokkuð reglulegar sveiflur ætti að vera hægt að nota þær til að spá fyrir um virkni sólarinnar í framtíðinni. Það hefur samt vafist nokkuð fyrir mönnum. Þó svo að stysta sveiflan sé oft nefnd 11-ára sveiflan er hún í reynd 9,5-13 ár. Svipaður breytileiki er á öðrum sveiflum þannig að erfitt er að spá  nákvæmlega.

 

Sólin er breytistjarna eins og sést á myndinni hér fyrir neðan sem tekin er árlega yfir heila sólsveiflu.  Myndin er tekin í útfjólubláu ljósi, og sést vel hve ásýnd sólar breytist gríðarlega á fáum árum. Í sýnilegu ljósi er munurinn miklu minni.

 

 

 

 

Nú getur verið fróðlegt að skoða síðustu upplýsingar um virkni sólarinnar. Hvernig er staðan í dag og við hverju má búast?   Skoðum fáeinar  myndir:

 

 

 

Myndin hér fyrir neðan sýnir fjölda sólblettalausra daga á ári síðan árið  1913. Árið 2008 lendir við hliðina á árinu 1913.

 

 

Fjöldi daga án sólbletta eftir síðasta hámark sólsveiflunnar er orðinn 510. Sólsveiflan númer 23 sem er að syngja sitt síðasta er sú lengsta síðan 1848.  Verði sólin óvirk nokkra mánuði í viðbót gæti farið svo að metið frá 1790 verði slegið, en sú sólsveifla var undanfari Dalton lágmarksins svokallaða í virkni sólar. Sjá myndina hér fyrir neðan sem sýnir hvernið sólsveiflurnar frá 1760 hafa verið mislangar. Síðasta sólsveifla er lengst til hægri. Almennt gildir að löng sólsveifla fylgir lítilli virkni sólar.

 

 

 

Á næstu mynd má sjá sólblettafjöldann eins og hann er núna (blátt), og spá vísindamanna um næstu sólsveiflu (rautt). Takið eftir hvernig ferlarnir standast ekki lengur á. Það er harla ólíklegt að virkni sólar hrökkvi skyndilega af stað og nái rauða ferlinum á næstu mánuðum. Ferillinn er af vefsíðu NOAA/Space Weather Prediction Center.

 

 

 

 

Segulsvið sólar í sólkerfinu (Ap planetary index) hefur farið hratt minnkandi sem bendir til minnkandi virkni sólar.  (Smella á mynd til að sjá stærri).

 

 

 

 

Geimgeislar hafa farið vaxandi samkvæmt mælingum hjá háskólanum í Oulu í Finnlandi. Við munum eftir kenningu Danans Dr. Henrik Svensmark sem bloggað var um hér. Henrik fylgist örugglega vel með þróun mála, enda er náttúran greinilega að gera tilraun sem vert er að fylgjast með.

 

 

 

Heildarútgeislun sólar hefur farið minnkandi. Myndin hér fyrir neðan er úr nýlegum fyrirlestri hins þekkta sólar-vísindamanns Hathaway Solar Activity Cycles - Past and Future. 

 

 

 

Sagan hefur kennt okkur að næsta sólsveifla eftir langa sveiflu verður yfirleitt veik. 12,5 ár jafngilda sólblettatölu um 80 samkvæmt myndinni hér fyrir neðan.

 

 

 

Sumir muna eftir pistlinum: NASA tilkynnti í dag:  Sólvindurinn aldrei verið minni í 50 ár   frá 23. september.

 

 

Nýjasta spá Davíðs Hathaway:

 

 

 

Að lokum...

 

Það virðist vera orðið ótvírætt að virkni sólar hefur farið hratt minnkandi undanfarið. Hve mikil áhrif það hefur á veðurfar skal ósagt látið, en rétt að vera við öllu búinn. Það ræðst mikið af framhaldinu. Hugsanlega verða áhrifin lítil, en ef til vill allnokkur. Við getum lítið annað gert en beðið róleg og fylgst með því sem verða vill...

 

Svo gildir það auðvitað að sólin á það til að koma mönnum á óvart.  Það er ekkert óeðlilegt við hegðun sólar um þessar mundir, það mætti frekar orða það þannig að hegðun hennar sé óvenjuleg. Stundum er sólin hress og fjörug, en dauf og löt þess á milli. Eiginlega eins og mannfólkið.

 

Hve mikil hefur hlýnun andrúmsloftsins verið undanfarinn áratug og hve mikil hefur aukningin á losun koltvísýring verið? Hve góð er fylgnin?  Skoðum það seinna ef áhugi er fyrir...

 

 

 

Ítarefni:

 

1. Um sólina á Stjörnufræðivefnum
2. D. Hathaway:  Solar Activity Cycles - Past and Future
3. Lund Space Weather Center:   Prediction of Solar Cycle 24
4. Year Without a Summer
5. Myndir af sólinni í ham
6. Bloggpistill: Hnattkólnun í kjölfar hnatthlýnunar? 
7. Solarcycle24.com

 

Athugasemdir

[Björn Geir Leifsson (IP-tala skráð) 8.1.2009 kl. 23:16]

Sæll Gústi, og gleðilegt ár.

Hvernig er það, er þetta ekki gósentíð fyrir ykkur radíóamatörana sem þá geta náð miklu betra sambandi vegna minni truflunar frá sólinni?

[Jóna Kolbrún Garðarsdóttir, 9.1.2009 kl. 03:25]

Tengist það virkni sólarinnar að varla hafa sést Norðurljós í vetur?   Einhversstaðar las ég að norðurljósin tengdust sólgosum, og segulstormum vegna þeirra?

[Ágúst H Bjarnason, 9.1.2009 kl. 08:00]

Það er einmitt rétt.  Það er bæði sólvindurinn og stöku sólstrókar sem sólin sendir frá sér annað slagið og lenda þeir stundum á jörðinni, sérstaklega á þeim tímum sem hún er virk. Nú er sólvindurinn veikur og sólin óvirk og þess vegna minna um norðurljós.

[Ásgeir Kristinn Lárusson, 9.1.2009 kl. 09:01]

Mér líst ekkert á þessa leti sólarinnar, en lengi er von á einum :)

[Ágúst H Bjarnason, 9.1.2009 kl. 09:14]

Sæll Björn Geir.

Þú spyrð hvort það sé ekki gósentíð fyrir radíóamatöra þar sem þeir geti náð betri samböndum vegna minni truflana frá sólinni.

Í reynd er því öfugt farið. Radíóamatörar notfæra sér jónahvolfið (þar sem norðurljósin eiga heima) til að endurvarpa radíómerkjum yfir miklar vegalengdir, þ.e. jafnvel milli heimsálfa.Sjá hér.  Nú er einmitt erfiðara að halda uppi slíkum samböndum vegna lítillar jóniseringar.

 

Vefsíðan um sólina www.solarcycle24.com er eiginlega ætluð radíóamatörum, en mikið notuð af öðrum vegna þess hve góð hún er.

[Gullvagninn (IP-tala skráð) 9.1.2009 kl. 10:12]

Sólin fer að skína skærar og hnattræn hlýnun rénar þegar Obama hefur staðfest CO2 nefskatt á mjólkurkýr ($175), nautakjöts-nautgripi ($87,50) og svín ($20).  Þá mun fólk missa áhuga á að borða þessi CO2 spúandi dýr og snúa sér að heilbrigðri, genabreyttri grænmetisfæðu.

sjá grein NYT

[Höski (IP-tala skráð) 12.1.2009 kl. 11:20]

Áhugavert er að skoða áhrif sólar á hlýnun jarðar og bendi ég á þessa skemmtilegu grein:

http://www.skepticalscience.com/Global-warming-stopped-in-1981.html