Miklahvells-vélin og leitin aš Gušseindinni hjį CERN

dis_part_667505.jpgTekst mönnum aš skyggnast ķ hugskot skaparans? Tekst mönnum aš lķkja eftir skilyršunum sem voru viš Miklahvell fyrir 13,7 milljöršum įra žegar allt varš til śr engu į augabragši? Tekst mönnum aš finna Higgs bóseindirna,  -öšru nafni Gušseindina? Tekst mönnum aš finna hulduefni? Lķtil svarthol? Hvaš meš ormagöng og annaš forvitnilegt? ... ??? ... Mesti hiti ķ alheimi? Mesti kuldi ķ alheimi? Einn dżrasti vélbśnašur allra tķma! Stęrsta og flóknasta vél allra tķma!  Hvaš ķ ósköpunum er sterkeindastešji? LHC?

Hugurinn fer į flug, enda ekki nema von. Nś er veriš aš ręsa öreindahrašalinn hjį CERN, (Centre Européen de Recherche Nucléaire), Evrópsku rannsóknamišstöšinni ķ öreindafręši. Gamall draumur vķsindamanna um allan heim er aš rętast. 27 kķlómetra hringur nešanjaršar, ekkert er til sparaš.

Žaš sem er ef til vill undraveršast er hinn mikli drifkraftur žekkingaržarfar mannsins. Til aš svala forvitninni sameinast menn frį öllum heimsįlfum og smķša undrastóra vél sem notuš veršur til aš rannsaka smęstu fyrirbęri alheimsins. Vélin kostar rśmlega 500 milljarša króna, žannig aš forvitnin hlżtur aš vera mikil.

Er ekki viršingarvert žegar mannkyniš sameinast um svona um svona framtak? Vęri heimurinn ekki betri ef menn beindu kröftum sķnum og hugviti til aš fręšast ķ staš žess aš drepa mann og annan meš hugvitsamlegum morštólum?

Hvort sem menn finna Gušseindina eša ekki, žį er vķst aš įvinningurinn af žessu verkefni veršur grķšarlegur. Beinn og óbeinn. Sem dęmi mį nefna aš vefsķšutęknin er ęttuš frį CERN. Viš getum žvķ žakkaš CERN fyrir žaš sem vš teljum sjįlfsagšan hlut. Įn žessarar tękni vęri bloggiš ekki til. Margt annaš į örugglega eftir aš sjį dagsins ljós. Svo mikiš er vķst.

Ķ Spegli RŚV  9. sept. var mjög fróšlegt vištal viš Įgśst Valfells kjarnorkuverkfręšing og Gunnlaug Björnsson stjarnešlisfręšing. Hlusta mį į vištališ hér.

Engin hętta er į feršum. Ašeins er veriš aš lķkja eftir žvķ sem gerist ķ nįttśrinni sjįlfri. Žaš sem heyrst hefur um hugsanlega hęttu af svartholum sem kunna aš myndast er bara bull.

 

Hvers vegna er Higgs eindin stundum kölluš Gušseind?
Higgs-eindin hefur žaš sameiginlegt meš Guši aš hafa aldrei sést žótt margir trśi žvķ aš hśn sé til.
Wink
 

 
Žaš er Higgs eindin sem gefur efninu massa. Įn hennar vęru allir hlutir žyngdarlausir. Svo einfalt er žaš, eša žannig...
Žetta telja menn aš minnsta kosti, en vita žaš ekki meš vissu. Žess vegna eru menn aš leita...

Žessi fręši eru į ystu mörkum mannlegrar žekkingar og žvķ til mikils aš vinna. Lķklega er žetta meš žvķ flóknasta sem menn hafa tekiš sér fyrir hendur. Žaš kom fram ķ vištalinu viš Gunnlaug Björnsson ķ RŚV aš upplżsingamagniš sem streymir frį vélinni er svo grķšarlegt aš engin ein tölva ręšur viš śrvinnsluna. Žess vegna eru tölvur og tölvuklasar um allan heim samstengir meš hįhrašaneti. Ķslendingar leggja til eina tölvu ķ žetta net.

 

Sterkeind er öreind samsett śr kvörkum, sem haldiš er saman meš lķmeindum. Sterki kjarnakrafturinn hefur įhrif į sterkeindir. Flokkast ķ žungeindir og mišeindir.  Į ensku nefnast sterkeindir Hadron. Collider mętti nefna stešja, en hann lendir einmitt ķ įrekstri viš slaghamar eldsmišsins. Hadron Collider mį žvķ kalla Sterkeindastešja į ķslensku. Oršiš Hadron kemur aftur į móti śr grķsku,  hadros = stór.  Żmislegt į ķslensku er į Wikipedia sķšunni um Stašallķkaniš svokallaša.

 

Myndbandiš hér fyrir nešan gefur mjög góša hugmynd um žennan mikla vélbśnaš, sem er 27 km langur hringur. Žaš er vel žess virši aš skoša žaš. Sjón er sögu rķkari.  Og muna eftir aš hlusta vel!

(Ath. Į įlagstķmum eru oft miklir hnökrar ķ YouTube. Žaš hjįlpar aš setja SpeedBit Video Accelerator ķ tölvuna. Ókeypis hér).

 

 

 

 

(Grein Morgunblašsins 9. sept. 2008, bls. 15).

_rekstur_oreindanna-minni.jpg

 

 

Dr. Gušni Siguršsson kjarnešlisfręšingur starfaši um įrabil viš rannsóknir į öreindum hjį CERN:

 

hugskot_skaparans.jpg
 
 

 
 
 
 
Hér mį sjį stęršina į  öreindahrašlinum sem er 27 km aš ummįli.
 
 
 
 
 
 Krękjur:
 
 
Vištal viš Gušna var į Śtvarpi Sögu 2. september. Žaš veršur vęntanlega ašgengilegt į hinum nżja og endurbętta Stjörnufręšivef innan skamms.Gušni er heišursfélagi Stjörnuskošunarfélags Seltjarnarness.
 

Gott myndband: David Shukman & BBC fjalla um LHC

 

Beint sjónvarp frį CERN

Bśist er viš grķšarlegu įlagi žannig aš ekki er vķst aš vefsjónvarpiš virki ;-)

 

Vefmyndavélar: http://www.cyriak.co.uk/lhc/lhc-webcams.html

 

 
 
Ķ léttum dśr:

 


« Sķšasta fęrsla | Nęsta fęrsla »

Athugasemdir

1 Smįmynd: Grétar Einarsson og Óskar Įsgeir Įstžórsson

Mikiš óskaplega er žetta spennandi! Takk fyrir alla fręšsluna.

Grétar Einarsson.

Grétar Einarsson og Óskar Įsgeir Įstžórsson , 10.9.2008 kl. 14:06

2 Smįmynd: Siguršur Žór Gušjónsson

En hvaš meš heimsendinn!

Siguršur Žór Gušjónsson, 10.9.2008 kl. 20:41

3 Smįmynd: Įgśst H Bjarnason

Siguršur. Heimsendirinn veršur vęntanlega einhvern góšan vešurdag į nęstunni žegar bśiš veršur aš fķnstilla gręjuna.

Heisendirinn fer fram eins og sjį mį hér

Įgśst H Bjarnason, 10.9.2008 kl. 21:33

4 Smįmynd: Įgśst H Bjarnason

Siguršur:

Komiš hefur veriš fyrir sérstökum Panic Button sem hęgt er aš nota ķ neyšartilvikum ef allt er komiš ķ óefni.

Į bśnašinum stendur:

Black Hole / Strangelet CRASH Button.

CMS ABORT

In case of imminent world destruction: break glass and push CMS abort button.

(CMS er śtskżrt hér, Strangelet hér)

 http://agbjarn.blog.is/users/fa/agbjarn/img/black_hole_panic_button.jpg

 Nś getum viš sofiš rólega

Įgśst H Bjarnason, 10.9.2008 kl. 22:06

5 Smįmynd: Lilja Gušrśn Žorvaldsdóttir

Žetta er virkilega spennandi!  -  Žakka žér kęrlega fyrir žennan góša og upplżsandi pistil. -  Nśna er mašur lķka svo skratti öruggur, žegar mašur hefur "rauša hnappinn" ķ hendi sér.   - Takk enn og aftur.

Lilja Gušrśn Žorvaldsdóttir, 11.9.2008 kl. 00:17

6 Smįmynd: Įgśst H Bjarnason

Rauša hnappnum var nappaš hér af vefsķšu öreindafręšingsins Dr Lobos Motl (doktor ķ svoköllušum strengjafręšum), žar sem hann fjallar um kjįnaskapinn sem veriš hefur ķ fréttum undanfariš varšandi hęttuna af žessari tilraun. Einhver hefur ķ grķni smķšan žennan kassa meš PanicButton

Įgśst H Bjarnason, 11.9.2008 kl. 07:29

7 identicon

Sęll Įgśst. Sannarlega merkileg vķsindi, sem stunduš eru hjį CERN og mikiš hugvit, sem žar er aš baki. En er ekki talsverš motsögn svo ekki sé meira sagt ķ tilgįtunni um uppruna alheims ķ Miklahvelli žegar allt į aš hafa oršiš til śr engu į sekśndubroti ķ ofsasprengingu, sem sagt er aš gęti enn ķ geimnum eftir 13, 7 milljarša įra?
Foršum var mér kennt aš žaš vęri grundvallarlögmįl ķ ešlis- og efnafręši aš ekkert gęti oršiš til śr engu og aš ekkert gęti heldur oršiš aš engu.eingöngu vęri um aš ręša fasabreytingar. Hvernig gat oršiš sprenging ef ekkert sprengiefni var til? Getur eitthvaš veriš til sem žó er ekki til? Žetta vefst fyrir mér, fįvķsum leikmanni. Ég giska į aš hvorki sé til upphaf né endir į alheiminum og aš tilvist hans sé óśtskżranleg bęši frį vķsindalegu og trśarlegu sjónarmiši. Kannski er heimurinn ašeins ein alheimsvera, žar sem hvert sólkerfi er ašeins ein frumeind ķ lķkama hennar. En eftir stendur žessi ósvaranlega rįšgįta; hvernig varš allt til?

    Meš góšum kvešjum.    Žorvaldur Įgśstsson.

Žorvaldur Įgśstsson (IP-tala skrįš) 11.9.2008 kl. 22:47

8 Smįmynd: Grétar Einarsson og Óskar Įsgeir Įstžórsson

Ég vil benda forvitnum į athyglisverša grein ķ nżjasta hefti Ganglera (tķmarits Gušspekifélagsins) sem fjallar um engla en ķ žvķ sambandi er lķka rętt um alheiminn sem lifandi. Skemmtileg og įhugaverš grein. Žaš er rétt aš halda žvķ rękilega til haga aš miklahvellskenningin er KENNING en ekki sönnun į uppruna alheimsins og żmsir fręšimenn ķ fęršigrein sem nefnd er Cosmology hafa komiš fram meš efasemdir um žann hluta hennar sem tengist śtvķkkun alheimsins.

Grétar Einarsson

Grétar Einarsson og Óskar Įsgeir Įstžórsson , 12.9.2008 kl. 00:12

9 Smįmynd: Įgśst H Bjarnason

Takk fyrir athugasemdirnar Grétar og Žorvaldur. Aušvitaš er kenningin um Miklahvell bara kenning ennžį. Žaš er samt svo fjölmargt sem bendir til žes aš eitthvaš stórkostlegt hafi gerst fyrir 13,7 milljöršum įra. Žegar ég skrifaši "...žegar allt varš til śr engu į augabragši" ķ inngangi pistilsina hefši ég aš minnsta kosti įtt aš hafa gęsalappir um oršiš engu og skrifa "...žegar allt varš til śr "engu" į augabragši".  Var žetta "ekkert" samansafn öreinda eša einhvers konar orkubolti? Ekki hef ég hugmynd um žaš.

Žegar ég var tįningur keypti ég bókina "Creation of the Universe" eftir George Gamow, en hann var einn höfunda kenningarinnar um Miklahvell įriš 1930 įsamt Lemaitre og Freedman. Bókin er upphaflegar gefin śt 1952 en mitt eintak er frį 1959. Ķ žessari gömlu bók er kenningin rökstudd į mjög sannfęrandi hįtt, en sķšan hefur margt bęst ķ sarpinn sem styšur kenninguna, en ekkert ennžį komiš fram sem fellir hana.

Žaš er mjög fróšlegt vištal um upphaf og endi alheims viš Einar H Gušmundsson prófessor ķ stjarnešlisfręši hér.

Žaš vęri gaman aš ręša žessi mįl ferkar... 

Įgśst H Bjarnason, 12.9.2008 kl. 07:28

10 Smįmynd: Įgśst H Bjarnason

Į Wikipedia er greinargóš samantekt į ķslensku  um Miklahvell hér.

Įgśst H Bjarnason, 12.9.2008 kl. 07:41

11 Smįmynd: Įgśst H Bjarnason

Aušvitaš lendir mašur ķ vandręšum žegar hugsaš er um upphaf heimsins. Havš geršist žį, hvernig og hversvegna? Hvaš geršist į undan Miklahvelli? Hvernig mį žaš vera aš žį hafi hvorki veriš til efni né tķmi? Hvers vegna er hvorki til efni né tķmi handan viš ystu mörk alheimsins?

Žaš er aušvitaš erfitt aš ķmynda sér svona lagaš, en samt hefur mönnum tekist aš smķša mjög sannfęrandi kenningu um atburšarįsina į fyrstu augnablikum Miklahvells.   Ķ ešlisfręšinni er ekki hęgt aš sanna kenningar, en žaš er hęgt aš gera tilraunir og męlingar til aš reyna aš komast aš raun um hvort kenningin sé rétt.   Enn sem komiš er styrkja einmitt męlingar og tilraunir kenninguna. Samt vantar örugglega mikiš upp į aš heildarmyndin sé rétt. Vķsindamenn eru enn aš leita. Tilraunin hjį CERN er einn lišur ķ žessari miklu leit.

Ķ Lesbók Morgunblašsins 3. janśar 2008 var įhugaverš og skemmtileg grein ķ Mogganum. "Hvaš geršist į undan Miklahvelli". Greinin byrja svona:

  Miklihvellur Crop

Mynd af allri greininni mį finna hér.  (Smella tvisva į myndina žar til greinin veršur lęsileg).

Įgśst H Bjarnason, 12.9.2008 kl. 10:58

12 Smįmynd: Įgśst H Bjarnason

Žaš įtti aš standa "Ķ Lesbók Morgunblašsins 3. janśar 1998 var įhugaverš og skemmtileg grein ķ Mogganum..."

Įgśst H Bjarnason, 12.9.2008 kl. 11:00

13 Smįmynd: Grétar Einarsson og Óskar Įsgeir Įstžórsson

Jį žetta eru athyglisveršar pęlingar ķ meira lagi

Grétar Einarsson

Grétar Einarsson og Óskar Įsgeir Įstžórsson , 12.9.2008 kl. 12:01

14 Smįmynd: Rśna Gušfinnsdóttir

Mķn kenning er góš og margir įnęgšir meš hana og telja hana ekki fjarstęšu, enda einföld og aušskilin.

Ég tel aš "alheimurinn" sem viš höfum vitneskju um sé bara eins og fiskabśr hjį žeim stóru. Viš bśum ķ gķgantķsku bśri (Aš okkar mati) öšrum til skemmtunar og yndisauka...sem gęludżr.

                                          Góša helgi!                                                                          Dancing Monster

Rśna Gušfinnsdóttir, 12.9.2008 kl. 13:24

Bęta viš athugasemd

Ekki er lengur hęgt aš skrifa athugasemdir viš fęrsluna, žar sem tķmamörk į athugasemdir eru lišin.

Höfundur

Ágúst H Bjarnason
Ágúst H Bjarnason

Verkfr. hjá Verkís.
agbjarn-hjá-gmail.com

Audiatur et altera pars

Aðeins málefnalegar athugasemdir, sem eiga ótvíætt við efni viðkomandi pistils, og skrifaðar án skætings og neikvæðni í garð annarra, og að jafnaði undir fullu nafni, verða birtar. 

Um bloggiš

Ginnungagap

Żmislegt

Loftslag

Click to get your own widget

Teljari

free counters

Įlverš

http://metalprices.com/PubCharts/PublicCharts.aspx?metal=al&type=L&weight=t&days=12&size=M&bg=&cs=1011&cid=0

Sólin ķ dag:

(Smella į mynd)

.

Olķuveršiš ķ dag:

Heimsóknir

Flettingar

  • Ķ dag (13.12.): 13
  • Sl. sólarhring: 13
  • Sl. viku: 75
  • Frį upphafi: 764772

Annaš

  • Innlit ķ dag: 9
  • Innlit sl. viku: 48
  • Gestir ķ dag: 9
  • IP-tölur ķ dag: 9

Uppfęrt į 3 mķn. fresti.
Skżringar

Eldri fęrslur

Des. 2024
S M Ž M F F L
1 2 3 4 5 6 7
8 9 10 11 12 13 14
15 16 17 18 19 20 21
22 23 24 25 26 27 28
29 30 31        

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband