Norðurljós líkleg í kvöld 27. feb - og norðurljósamyndir...

 

 

Fyrr í kvöld barst tilkynning frá Rice Space Institute: RED ALERT.

"This is an alert from the Rice Space Institute issued on Thu Feb 27 18:14:00 UTC 2014
Value of the Boyle index warrants Condition RED
Trigger Boyle index value: 219.64
This index is based on the ACE Solar Wind data..."

 Á Spaceweather.com stendur:

"An interplanetary shock wave hit Earth's magnetic field today at approximately 1645 UT (11:45 AM EST). This is the expected glancing blow from the CME produced by the X4.9-class solar flare of Feb. 25th. Polar geomagnetic storms and auroras are possible in the hours ahead".

 

Töluverð ókyrrð sést núna á mælum víða um heim.  Sjá vefinn Norðurljósaspá.

 

Takið eftir tímanum efst í hægra horni á kortinu með norðurljósaspánni sem er hér fyrir neðan.

Þrýsta á takkann F5 á lyklaborðinu til að kalla fram nýjustu myndina.

 

 

http://www.swpc.noaa.gov/ovation

 

 

http://www.swpc.noaa.gov

 

 

--- --- ---   --- --- ---   --- --- ---

 

 

Norðurljós sáust víða að kvöldi 27. febrúar, jafnvel þar sem þau eru sjaldgæf:

 

Danmörk

 

 

 

Skotland

 

 

  Írland

 

 

 
Angelsey við mið England

 

 

 

Ísland.

Þessi mynd var á forsíðu Spaceweather.com í morgun.

Tryggvi Már Gunnarsson skrifar þar: "As I was driving from Reykjavik to north Iceland I saw this red halo on the sky. My first thought was: A volcano must be erupting!," says Gunnarsson. "Then, as the green colors appeared, I realized this was the aurora borealis. It was one of the most magnificent aurorashows I have ever seen."

 

Fleiri myndir:

 

http://spaceweathergallery.com/aurora_gallery.html 

http://www.solarham.net/gallery.htm

Norðurljósaspá fyrir 14. og 15. febrúar...

 

 

Á líkaninu hér fyrir neðan má sjá kórónuskvettu á leið til jarðar.

Samkvæmt því má búast við norðurljósum 14. og jafnvel 15. febrúar.

 

 

 

 Sólvindurinn.

Þéttleiki rafgassins í sólvindinum sést á efri hluta myndarinnar. 
Hraði sólvindsins sést á neðri hluta myndarinnar.

Sólin er guli depillinn í miðjum hringnum. Horft er "ofan á" sólkerfið.  Jörðin er græni depillinn hægra megin.

Ferillinn hægra megin sýnir einnig hvenær kórónuskvettan skellur á jörðinni. Takið eftir tímanum efst á myndinni.

Sjá útskýringar neðst í glugganum (skruna niður með rennibrautinni).

The top row plots show predictions of the solar wind density. The bottom row plots show solar wind velocity.

The circular plots on the left are a view from above the North Pole of the Sun and Earth, as if looking down from above. The Sun is the yellow dot in the center and the Earth is the green dot on the right. Also shown are the locations of the two STEREO satellites. These plots often depict spiral structures, due to solar rotation, as described above.

The wedge-shaped plots in the center provide a side view, with north at the top and south at the bottom.

The graphs on the right show the model predictions for the time evolution of density and velocity at the locations of Earth and of the two STEREO spacecraft. The yellow vertical line is in sync with the movies on the left, so it is possible to see how values of density and velocity correspond to particular solar wind structures.

 

 

 

Ekki er víst að myndin sjáist í öllum vefskoðurum.

http://www.swpc.noaa.gov/wsa-enlil/

 

 

*** *** ***   *** *** ***    *** *** ***

 

 

http://www.swpc.noaa.gov/ovation

  Norðurljósaspá

Spáin gildir alltaf "eftir hálftíma" :-)

Takið eftir tímanum efst til hægri.

Myndin uppfærist reglulega.  Notið F5 til að kalla fram nýjustu myndina.

Ath. Einhverjir hnökrar með sumum vefskoðurum. Nýjasta mynd kemur ekki alltaf rétt. Chrome og Opera virðast vinna vel.
 

 

*** *** ***   *** *** ***    *** *** ***

Segulmælingastöðin Leirvogi
Ef töluverð ókyrrð sést hægra megin á ferlinum, þá er líklegt að norðurljós séu yfir Íslandi.

Leirvogur Iceland Magnetic Observatory

http://www.raunvis.hi.is/~halo/leirvogur.html
http://www.raunvis.hi.is/~halo/haloft.html

 

 

http://mms.rice.edu/realtime/forecast.html

 

 

 Sjá vefsíðuna
Norðurljósaspá

Norðurljósasýning á degi elskenda

Kólnandi veðurfari spáð næstu 30-40 árin. Áhugavert viðtal við tvo íslenska veðurfræðinga...

 

 

 

Mjög áhugavert grein þar sem vitnað er í veðurfræðingana
Pál Bergþórsson og Trausta Jónsson er í nýjasta Bændablaðinu.  

Þar er fjallað um hugsanlegt kólnandi veðurfar
næstu þrjá til fjóra áratugina.

Bændablaðið 5. feb. með viðtalinu má nálgast hér. 

Viðtalið er á blaðsíðum 20 - 21.

Úrklippa með þessum tveim síðum er hér

 

 

 

 

      Spennandi verður af fylgjast með breytingum í hitastigi næstu árin.  

                  Allir helstu hitamæliferlar síðastliðin 30 ár.

 

 
Sólblettatalan fer nú lækkandi.

    Núverandi sólblettatala stefnir í að verða þú lægsta í 100 ár.
        Var sólvirknin í lok síðustu aldar sú mesta í 8000 ár?
                           Sjá grein í tímaritinu Nature.

 

 

    Samband milli lengdar sólsveiflunnar og lofthita á Norður-Írlandi.

Brátt mun væntanlega koma í ljós hvort einhver fylgni reynist þar á milli áfram. Það mun kenna okkur sitthvað um samaspil sólar og loftslags jarðar.  Sjá hér, hér, hér og hér.  Ekki er farið að kólna ennþá, en það hefur þó ekki hlýnað það sem ef er þessari öld.  

Við skulum leyfa okkur að vona að ekki kólni, en ef......

 

 

 

 

 

Ísilögð Thames árið 1677. Málverkið er eftir Abraham Hondius (1630-1695). 

Horft er niður eftir ánni í átt að gömlu Lundúnarbrúnni. Lengst til hægri handan brúarinnar er Southwark Cathedral, og þar til vinstri sést í turn St. Olave's Church.

Takið eftir ísjökunum, sem virðast um hálfur annar metri á þykkt. Hvernig stendur á þessum ósköpum?

Eitt kaldasta tímabil Litlu ísaldarinnar svokölluðu stóð yfir meðan virkni sólar var í lágmaki sem kallast Maunder minimum. Það stóð yfir um það bil frá 1645 til 1715. Þá sáust hvorki sólblettir né norðurljós og fimbulkuldi ríkt víða. Málverkið er frá þessu kuldaskeiði.

 

Hvernig var ástandið hér á landi um þetta leyti:

"Árið 1695:   

Óvanalega miklir hafísar. Ís rak um veturinn upp að Norðurlandi og lá hann fram um þing,norðanveður ráku ísinn austur fyrir og svo suður, var hann kominn fyrir Þorlákshöfn fyrir sumarmálog sunnudaginn fyrstan í sumri (14. apríl) rak hann fyrir Reykjanes og Garð og inn á fiskileitir Seltirningaog að lokum að Hvalseyjum og í Hítarós, fór hann inn á hverja vík. Hafði ís ei komið fyrir Suðurnes innan80 ára, þótti því mörgum nýstárlegt og undrum gegna um komu hans. Þá mátti ganga á ísum afAkranesi í Hólmakaupstað (Reykjavík) og var ísinn á Faxaflóa fram um vertíðarlok rúmlega, braut hannskip undan 6 mönnum fyrir Garði, en þeir gengu allir til lands". 

Þór Jakobsson: Um hafís fyrir Suðurlandi

 

 

 

 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• Bændablaðið
• The Effects of Solar Variability on Earth's Climate

Ljósmengun - Myrkrið er auðlind sem er að hverfa...

 

Stærsti sjónauka á Íslandi sem bræðurnir Ágúst Valfells og Sveinn Valfells gáfu Stjörnuskoðunarfélaginu til minningar um systur sína Sigríði Valfells. Sjá hér og hér.

Á myndinni eru  Snævarr Guðmundson, Þórir Már Jónsson, Ágúst H Bjarnason og Sveinn Valfells. Myndin er tekin í nóvember 2002.

 

Auðlind sem er að hverfa. 

Ljósmengun frá illa hannaðri lýsingu er helsti óvinur þess sem vill njóta fegurðar himinsins. Þetta er ekki aðeins vandamál hérlendis, heldur víða um heim. Nú er að vaxa upp kynslóð sem varla hefur séð stjörnur aðrar en þær allra skærustu. Hve margir skyldu hafa séð okkar eigin Vetrarbraut? Jafnvel norðurljósin hverfa í glýjuna.

 

 

Ljósmengum er af ýmsum toga. Algengasta orsök er slæmur frágangur á ljósastæðum. Ljós berst þá til hliðar eða upp og verður sýnilegt sem bjarmi yfir borgum eða gróðurhúsum.

Myndin er tekin árið 1997 frá Garðabæ og sér yfir hluta Öskjuhlíðar. Rétt má greina halastjörnuna Hale-Bopp, sem var mjög björt. Aðrar stjörnur sjást varla vegna bjarmans.

Ljósmengun í Reykjavík er verulega mikil.

(Smella á mynd til að sjá stærri. Ljósm. ©ÁHB)

Víða erlendis hafa menn gert sér grein fyrir þessu vandamáli og gert bragarbót: Lýsing hefur orðið þægilegri, orkunotkun verulega minni, og fjárhagslegur ávinningur hefur því verið töluverður af þessum lagfæringum. Allir eru ánægðir þegar vel tekst til, ekki síst stjarneðlisfræðingar, stjörnuáhugamenn, og allir þeir sem unna fallegri náttúru.

 

 

Alþjóðleg samtök áhugamanna og hagsmunaaðila á þessu sviði, International Dark-Sky Association - IDA (http://www.darksky.org), hafa víða náð góðum árangri á þessu sviði með því að benda á vandamálið og úrlausnir. IDA er með mjög gagnlega vefsíðu.

 

Hér á landi hefði mátt ætla að við værum blessunarlega laus við þessa mengun eins og aðrar, en það er öðru nær. Ljósmengun hér er engu minni en víða í hinum stóra heimi. Bjarmi yfir höfuðborginni er ótrúlega mikill, svo og bjarmi frá gróðurhúsum í dreifbýlinu.  

 

Hér til hægri eru tvær myndir teknar í mars 1997:

 

Fyrri myndin er tekin frá Garðabæ  yfir hluta Reykjavíkur. Vel má sjá bjarmann, sem liggur eins og hjúpur yfir borginni. Aðeins allra skærustu stjörnur sjást, og  Vetrarbrautin sést ekki lengur. Ein bjartasta halastjarna sem sést hefur á síðustu árum prýddi stjörnuhimininn. Mjög erfitt var að ljósmynda hana frá Reykjavík.

 

Næsta mynd sýnir Hale-Bopp og aragrúa stjarna. Hér var myrkrið það gott, að hægt var að hafa ljósop myndavélarinnar opið í 10 mínútur. Þá koma fram ótal stjörnur, sem venjulega sjást ekki með berum augum. Einnig má sjá bláan rafhala halastjörnunnar, en hann sést ekki með berum augum. Myndin var tekin frá Keilisnesi, áður en Reykjanesbrautin var lýst upp með illa skermuðum ljósum. Lýsing utanbæjar er sífellt að aukast, og oftar en ekki gleymist að huga að góðri lýsingartækni. Lýsingin veldur óþarfa bjarma, og ekki síður óþarfa glýju.

Þessi mynd af Hale-Bopp er tekin utan Reykjavíkur í mars 1997. Mjög lítil ljósmengun og aragrúi stjarna er sýmilegur. Grænleita slæðan er norðurljós. Neðst til hægri má sjá Andromeda stjörnuþokuna. Þar eru milljarðar sóla.  Á þessari mynd má einnig sjá aragrúa stjarna, sem eru ósýnilegar með berum augum.

(Smella á mynd til að sjá stærri. Ljósm. ©ÁHB)

 

 

Hefur þú lesandi góður prófað að horfa til himins þar sem himininn er ómengaður? Prófaðu að fara út úr bílnum og horfa til himins ef þú ert á ferðalagi utan þéttbýlis í stjörnubjörtu veðri. Þú verður ekki fyrir vonbrigðum

 

Vonandi fara menn að gera sér grein fyrir þessu vaxandi vandamáli. Ef heldur áfram sem horfir verður stjörnuhimininn ósýnilegur flestum innan skamms. Þetta eru sameiginlegir hagsmunir okkar allra!

 

 

Hvað veldur ljósmengun?

Ljósmengum er af ýmsum toga. Algengasta orsökin er slæmur frágangur á ljósastæðum. Ljós berst þá til hliðar eða upp og verður sýnilegt sem bjarmi yfir borgum eða gróðurhúsum.  

 

Sum götuljós eru mjög illa hönnuð, og þekkja margir kúlu- eða keilulaga ljósakúpla sem einkum eru algengir í íbúðahverfum. Í stað þess að beina ljósinu niður er því varpað um allar trissur, mest beint í augu vegfarenda.

 

Ljóskastarar, sem ætlaðir eru til að lýsa upp byggingar, geta verið slæmir, því töluvert ljós fer fram hjá byggingunni beint upp í háloftin.

 

Önnur gerð af ljósmengun stafar af skærum ljósum sem skína beint í augun og valda glýju, þannig að augun verða ónæmari og krefjast meiri lýsingar, sem veldur enn meiri ljósmengun,..... o.s.frv! 

 

 

Norðurljós eru oft falleg. Einar Benediktsson reyndi eitt sinn að selja norðurljósin, segir sagan, en nú er tækifæri fyrir ferðamannaiðnaðinn að selja erlendum ferðamönnum beina yfir vetrarmánuðina og norðurljósin þannig óbeint, það er að segja, ef ljósmengun hefur ekki þegar skemmt fyrir. Á myndinni má sjá lítið upplýst gróðurhús í fjallshlíðinni, en hvað er í vændum? Er þetta byrjun á enn meiri ljósmengun? Hvað finnst sumarhúsafólki um upplýsta bústaði nágranna sinna? Sumarhúsafólkið er nefnilega farið að nýta bústaðina allt árið, einnig yfir vetrarmánuðina, til að njóta fallegra norðurljósa og stjörnuhimins.

(Smella á mynd til að sjá stærri. Ljósm. ©ÁHB)

Hvað er til ráða?

Ljósabúnaður: Nota góðan ljósabúnað sem varpar ljósinu eingöngu niður. Ljós sem berst til hliðar eða upp er til einskis nýtt, en veldur bjarma og glýju í augum. Vel skermuð ljós (og þar með minni glýja í augun) gera það að verkum, að skyggni að nóttu til verður meira en ella! Þannig má komast af með minni perur og spara orku og peninga. Ekki nota óþarflega stórar perur.

 

Gróðurhús: Gróðurhúsabændur ættu að huga vel að þeim kostnaði sem stafar af því að senda ljósið upp í háloftin. Þarna er væntanlega fundið fé. Með betri nýtingu á ljósinu gætu þeir vafalaust sparað stórfé, og jafnframt aukið uppskeruna.

 

Þjófavörn: Stundum telja menn að gott sé að hafa útiljós kveikt í öryggisskyni, þ.e. til að minnka líkur á innbrotum. Ljós sem síloga draga athygli að mannvirkinu sem ætlunin var að verja, en mun áhrifameira er að hafa ljós sem kvikna við merki frá hreyfiskynjara, en eru að öllu jöfnu slökkt. Nágrannar verða þá varir við mannaferðir, og hinir óboðnu gestir hörfa.

 

Sumarhús: Vaxandi sumarhúsabyggð utan þéttbýlis veldur áhyggjum. Tilheiging virðist vera hjá sumum sumarhúsaeigendum að vera með útljós kveikt, jafnvel þegar enginn er við. Ljósin hjálpa óboðum gestum að finna sumarhúsið. Það er einnig tillitsleysi við nágrannana að vera með logandi og illa skermuð útiljós að óþörfu.

 

Hvers vegna  að hafa kveikt á útiljósum, þegar enginn er útivið?

  - Munið eftir slökkvaranum!

  - Notið hreyfiskynjara við útiljósin, ef ætlunin er að fæla burt óvelkomna gesti. 

  - Veljið ljósastæði sem lýsa eingöngu niður.

  - Notið ljósadimmi.

  - Notið minni perur. 

 

Einstaklingar, sem setja upp ljós utanhúss, ættu að taka tillit til nágranna sinna!

 

Munið eftir leynivopninu gegn óboðnum gestum; þ.e. hreyfiskynjaranum sem kveikir útiljósin þegar einhver nálgast!   Ekki gera þeim lífið auðveldara með því að lýsa upp sumarhúsið í tíma og ótíma .

 

 

Þjóðvegalýsing: Aukin lýsing á þjóðvegum landsins veldur áhyggjum, en þar þyrfti að huga betur að vali á ljósastæðum en gert hefur verið hingað til.Til að varðveita fegurð himinsins væri æskilegt að sjá tekið á þessum málum í greinargerðum aðal- og deiliskipulags, svo og í umhverfisstefnum. Aðeins ætti að nota fullskermuð ljós á þjóðvegum.

 

Hönnun: Verkfræðingar, tæknifræðingar, arkitektar og aðrir sem hanna lýsingu utanhúss ættu að taka höndum saman og taka tillit til þessarar mengunar við hönnun á nýframkvæmdum og við lagfæringar á eldri búnaði.

 

Aðal- og deiliskipulag: Skipulagsfræðingar og landslagsarkitektar, sem vinna að aðal- og deiliskipulagi, ættu að setja ákvæði um skynsamlega lýsingu í greinargerð skipulagsins.

 

Í umhverfisstefnu Borgarbyggðar, sem samþykkt á fundi bæjarstjórnar 25. apríl 2000 stendur m.a:

“11.  Ljósmengun:     Við uppsetningu og endurnýjun götulýsingar verður þess gætt að ljósmengun utan svæðis verði í lágmarki”.

Þetta er til mikillar fyrirmyndar.

 

Ýmislegt er hægt að gera til að minnka ljósmengun. Hér fyrir aftan eru nokkrar tengingar að vefsíðum þar sem fræðast má nánar um aðgerðir. Nokkrar ljósmyndir hér fyrir neðan varpa ljósi á vandamálið. Aðalatriðið er að menn séu meðvitaðir um málið og láti skynsemina ráða.

 

 

Hver er reynsla annarra þjóða?

Minni orkunotkun er ótrúlega fljót að skila sér. Sem dæmi má nefna San Diego þar sem ráðist var í að lagfæra götulýsingu með því að skipta um ljósker. Eftir aðeins þrjú ár hafði minni orkunotkun greitt allan kostnað, og nú nemur sparnaðurinn milljónum dollara á ári! Ótrúlegt en satt. Stjörnur eru aftur farnar að skreyta himinhvelfingua eftir þessar lagfæringar.

 

 

Nokkrar myndir.

Myndirnar hér á síðunni eru frá ýmsum áttum. Sumar varpa skýrara ljósi á vandamálið og úrlausnir, en aðrar eru af ómenguðum stjörnuhimi og sýna hvers menn eru að fara á mis þar sem ljósmengun er mikil.

 

Oft, en ekki alltaf, má smella á mynd til að kalla fram aðra stærri.

 

 

Þetta er ekki eldgos.  Ljósmengun frá gróðurhúsum getur verið gríðarleg. Hér má sjá bjarmann frá Flúðum og Reykholti. Er virkilega þörf á þessari orkusóun og mengun? (Smella á mynd til að sjá stærri. Ljósm. ©ÁHB)

Sumarhúsaþyrping að kvöldi dags. Hvers vegna öll þessi ljós, jafnvel þegar enginn er við? Er þetta tillitsleysi, eða bara myrkfælni? Ef til vill bara athugunarleysi, en þá er auðvelt að ráða bót á því með því að teygja sig í slökkvarann! Öllum mun líða betur! (Smella á mynd til að sjá stærri. Ljósm. ©ÁHB)

Samsett mynd tekin utan úr geimnum af jörðinni sýnir hve vandamálið er gríðarlegt. Enn er dreifbýli á Íslandi lítt mengað, en ástandið versnar með hverju ári sem líður. (Smella þrisvar á mynd til að sjá stærri)

 

 

 

Slæmt. Ljósið fer um allar trissur. Fáránlegt. Ljósið ratar ekki einu sinni niður. Gott. Lítil ljósmengun. Lítil glýja.

Slæm götuljósker varpa glýju í augun. Ljósið dreifist meira og minna um allar trissur og veldur óþarfa ljósmengun.       Góð götuljósker skerma ljósið af, þannig að það beinist aðeins niður. Engin glýja í augum.   Sama gildir um val á útiljósum húsa. Þau eiga að vera skermuð og lýsa niður.

Ráðið við ljósmengun er einfalt!     Látum ljós okkar skína af skynsemi! Rétt val á ljósabúnaði skiptir sköpum. Ljós, sem fer upp eða til hliðar, er orkusóun og veldur ljósmengun og glýju í augum. Tökum höndum saman. Notum góðan ljósabúnað og látum ekki skær útiljós loga að óþörfu.

 

 

Ört vaxandi sumarhúsabyggð er eitt helsta áhyggjuefni stjörnuskoðunarmannsins. Hvers vegna? Jú vegna þess að margir virðast telja sér skylt að flytja ljósmengun þéttbýlisins út í sveitir landsins og setja upp skær ljós utanhúss sem skera í augu nágrannans. Ekki aðeins þegar einhver er í bústaðnum, heldur dag og nótt, árið um kring. Þetta er mikill misskilningur ef ætlunin er að fæla óboðna gesti frá. Góð útiljós hjálpa þeim að rata að bústaðnum og athafna sig. Tvö ráð eru miklu áhrifameiri: Nota útiljós sem tengt er hreyfiskynjara og vekur athygli nágranna á mannaferðum, og/eða dauft ljós bak við gluggatjöld. Hinn óboðni veit ekki hvort einhver er heima og fælist ljósið sem kviknar.

 

Venjið ykkur á að slökkva á útiljósum ef enginn er útivið. Takið tillit til nágranna ykkar. Notirð dauf og vel skermuð útiljós, ljós sem lýsa niður, en ekki fram.

 

 

 

Hale Bopp, stjörnur og norðurljós í tunglskini í mars 1997. Skálafell í baksýn. ©ÁHB

 

Krækjur:

 

Vísindavefurinn:

Hvað er átt við með ljósmengun, er það mikið vandamál á Íslandi og hvað er til ráða gegn því?

 

Stjörnuskoðun:

Stjörnufræðivefurinn

 

Til fyrirmyndar:

Umhverfisstefna Borgarbyggðar tekur á ljósmengun.  (Sjá grein 11).

 

Alþjóðasamtök:

International Dark Sky Association

 

Pistillinn var áður birtur í september 2009.

 

 

Ekki láta útiljósin loga að óþörfu! 

 

 

 

Ljósmengunin hér á við stærri borgir