Norðurljós í kvöld 17. mars...?

 

Í morgun klukkan 5:54 barst tilkynning frá Rice Space Institute: RED ALERT.

"This is an alert from the Rice Space Institute...
Value of the Boyle index warrants Condition RED
Trigger Boyle index value: 277.67
This index is based on the ACE Solar Wind data..."

http://mms.rice.edu/realtime/forecast.html

 

Töluverð ókyrrð sést núna á mælum víða um heim.  Sjá vefinn Norðurljósaspá.

Á vefnum www.solarham.net  stendur:

CME Impact / Aurora Watch (UPDATED): The ACE spacecraft detected a sudden solar wind increase to over 500 km/s just after 04:00 UTC (March 17). This could possibly be related to the CME associated with the C9 flare from this past weekend. The incoming shock should sweep past Earth within the next hour (04:30 - 05:30 UTC). Sky watchers at high latitudes should be alert for visible aurora displays should increased geomagnetic activity result from this event. A minor (G1) geomagnetic storm watch is in effect for the next 24-48 hours.

CME Impact: Ground based magnetometers detected a geomagnetic sudden impulse (54 nT @ Boulder) at 04:35 UTC. This marks the exact moment that an interplanetary shockwave originating from the sun swept past our planet. The Bz component of the interplanetary magnetic field (IMF), carried through our solar system via the solar wind is currently pointing north, a condition that could suppress geomagnetic activity. Monitor solar wind during the next several hours. Should the Bz tip south, this could help intensify geomagnetic conditions at high latitudes. Sky watchers should be alert tonight for visible aurora displays.

 

Það er frekar óvenjulegt að Rice Space Institute sendi út RED ALERT. Venjulega aðeins YELLOW ALERT.  Hugsanlega verða því falleg norðurljós í kvöld, en ekki er hægt að treysta á það.

 

Uppfært: klukkan 17:13.

 

Myndin hér fyrir neðan er tímastimpluð 17:05.    
Mikið gengur á í háloftunum og vafalítið norðurljós víða.

Sjá:   http://www.spaceweather.com      http://www.solarham.net

http://spaceweathergallery.com/indiv_upload.php?upload_id=109913

 

 

 

 

Þessi mynd uppfærist sjálfvirkt:

 

 

 "The auroras were insane," says Marketa who regularly runs a photography workshop on the Arctic Circle. She has seen a lot of auroras. "I have never seen anything like this."

Árið 2014 reyndist hlýtt á heimsvísu en ekki það hlýjasta...

 

 

Á heimsvísu var árið 2014 vel hlýtt, en ekki hlýjasta árið hingað til. Samkvæmt nýbirtum mæligögnum frá gervihnöttum var það í þriðja eða sjötta sæti. Enn vantar þó niðurstöður frá hefðbundnum veðurstöðvum á jörðu niðri.

Mælingar á hita lofthjúps jarðar með hjálp gervihnatta hófust árið 1979. Þessar mælingar hafa það framyfir mælingar frá hefðbundnum veðurstöðvum að mælt er yfir nánast allan hnöttinn, lönd, höf, eyðimerkur, fjöll og firnindi. Aðeins pólsvæðin eru undanskilin vegna þess hvernig brautir gervihnattana liggja. Þessi mæliaðferð lætur ekki truflast af hita í þéttbýli sem truflar hefðbundnar mæliaðferðir. Í aðalatriðum ber mælingum frá gervihnöttum vel saman við hefðbundnar mælingar eins og sjá má á ferlinum "allir helstu hitaferlar á einum stað" hér fyrir neðan.

Tvær stofnanir vinna úr þessum mæligögnum, Remote Sensing Systems (RSS) og University of Alabama in Huntsville (UAH). Smávægilegur munur er á niðurstöðum þessara aðila og er því hvort tveggja birt hér fyrir neðan.

Hitaferill unninn samkvæmt mæligögnum frá RSS, og fenginn er af vefsíðu Ole Humlum prófessors við háskólann í Osló. Hann nær frá árinu 1979 til loka desember 2014. Ferillinn sýnir frávik (anomaly) fá meðalgildi ákveðins tímabils. Þykka línan er um 3ja ára meðaltal, en granna línan mánaðagildi.

 

 

Súlurnar sýna frávik í meðalhita hvers árs fyrir sig frá árinu 1998 sem var metár. Samkvæmt myndinni er árið 2014 í 6. sæti.  Það verður að hafa það vel í huga að munur milli ára getur verið örlítill og alls ekki tölfræðilega marktækur. Þannig eru árin 2002, 2003 og 2005 í raun jafnhlý. Myndin er fengin að láni af vefsíðu Paul Homewood.

 

 

Þessi hitaferill er unninn samkvæmt gögnum frá UAH og er fenginn af vefsíðu Dr. Roy Spencer sem sér um úrvinnslu þessara mæligagna. Þykka línan er 13 mánaða meðaltal, en granna línan mánaðagildi.

 

 

Samkvæmt þessu súluriti sem unnið er úr gögnum UAH er árið 2014 í 3. sæti.   Myndin er fengin að láni af vefsíðu Paul Homewood.  Eins og við sjáum þá eru árin 2005 og 2014 nánast jafnhlý (munar um 1/100 úrgráðu) og munurinn milli áranna 2014 og 2013 ekki fjarri 2/100 úr gráðu eða 0,02°.  Í raun ekki tölfræðilega marktækur munur.

 

Á báðum hitaferlunum, þ.e. frá RSS og UAH, má sjá kyrrstöðuna í hitastigi frá aldamótum. Á tímabilinu hefur hvorki hlýnað né kólnað marktækt. Aðeins smávægilegar hitasveiflur upp og niður. Hvað framtíðin ber í skauti sér veit enginn. Mun hitinn fara að hækka aftur innan skamms, mun hann haldast svipaður í kyrrstöðu áfram, eða er toppinum náð og fer að kólna aftur?   Enginn veit svarið.  Við skulum bara anda rólega og sjá til.

Bráðlega má vænta mæligagna frá stofnunum sem vinna úr mælingum fjölda hefðbundinna veðurstöðva á jörðu niðri. Ef að líkum lætur munu niðurstöðurnar ekki verða mjög frábrugðnar eins og myndin hér fyrir neðan gefur til kynna, en þar má sjá alla helstu hitaferlana samankomna, en þeir ná þar aðeins til loka nóvembers 2014. 

 

Allir helstu hitaferlarnir á einum stað: UAH, RSS, GISS, NCDC og HadCRUT4. Myndin er fenginn af vefsíðu prófessors Ole Humlum. Þykka línan er um 3ja ára meðaltal, en granna línan mánaðagildi. Stækka má myndina og gera hana skýrari með því að smella á hana. Ferlarnir ná aðeins aftur til þess tíma er mælingar með gervihnöttum hófust. UAH og RSS eru hér gervihnattamælingar, en GISS, NCDC og HadCRUT4 hefðbundnar á jörðu niðri.

 

 

Til að setja þetta í samhengi þá er hér enn einn ferill sem nær frá árinu 1850 til 2011, eða yfir 160 ára tímabil. Reyndar vantar þar um þrjú ár í lokin, en það er meinlaust í hinu stóra smhengi.

Litlu ísöldinni svonefndu lýkur í lok 19. aldar eða byrjun 20 aldar. Hér er miðað við 1920. Gervihnattatímabilið hefst 1979. Hvort tveggja er merkt inn á myndina sem fengin er fenginn af vefsíðu prófessors Ole Humlum.

Það er kannski eftirtektarvert, að á myndinni er ámóta mikil og hröð hækkun hitastigs á tímabilunum ca 1915-1945 og ca 1980-2000, en nánast kyrrstaða þar á milli.

Hvernig verður árið 2015?   Auðvitað veit það enginn fyrr en árið er liðið. 

 

Vetur

Ástusjóður, flygildi og björgunarsveitirnar, tónleikar í kvöld...

 

 

 

Styrktartónleikar Ástusjóðs verða haldnir í Austurbæ við Snorrabraut í Reykjavík þriðjudagskvöldið 25. nóvember 2014 kl.20.

Fyrsta verkefni Ástusjóðs er kaup á flygildum (drónum) til að styrkja björgunarsveitirnar sem komu mjög við sögu við leitina í Bleiksárgljúfri í Fljótshlíð.

Húsið opnar kl 19.30. Fram koma frábærir listamenn: Hljómsveitirnar Árstíðir og Byzantine Silhouette, Megas og Magga Stína og söngvararnir Ragga Gröndal og Svavar Knútur.

Allur ágóði tónleikanna rennur óskiptur til Ástusjóðs.  Ástusjóður var stofnaður síðastliðið sumar til minningar um Ástu Stefánsdóttur lögfræðing sem lést af slysförum í Bleiksárgljúfri í Fljótshlíð og fannst rúmum fimm vikum eftir slysið fremst í gljúfrinu.

 

Sjóðurinn styrkir Landsbjörgu og björgunarsveitirnar um hinar dreifðu byggðir landsins og vinnur að hugðarefnum Ástu sem innan lögfræðinnar voru einkum umhverfisréttur, refsiréttur, réttarfar og mannréttindalöggjöf. Hún hafði jafnframt brennandi áhuga á jafnréttis- og menningarmálum.

Fyrsta verkefni Ástusjóðs er kaup á nýrri tækni til að styrkja björgunarsveitir.

Flygildi (drónar) opna björgunarsveitunum nýja möguleika á að leita að fólki úr lofti við erfiðar aðstæður. Fyrstu tækin, sem þegar hafa verið pöntuð, verða gefin björgunarsveitunum Dagrenningu á Hvolsvelli og Flugbjörgunarsveitinni á Hellu.

 

Stjórn sjóðsins og undirbúningsnefnd tónleikanna þiggja ekki laun og engir miðar á tónleikana eru ógreiddir. Styrktaraðilar tónleikanna greiða fyrir húsnæði.

 

Ég er búinn að leggja smávegis inn á reikning Ástusjóðs 301-13-302339 kennitala 630714-0440 og skora á þig að gera það einnig. Munið að margt smátt gerir eitt stórt.

 

Öll erum við stolt af björgunarsveitunum okkar og dáumst að ósérhlífni þeirra.  Sýnum það nú í verki !

 

Þeim sem vilja leggja sjóðnum lið er bent á að reikningsnúmer hans er 301-13-302339 og kennitalan er 630714-0440

 

 

www.astusjodur.is

Hafísinn um miðjan ágúst...

Staðan laugardaginn 16. ágúst 2014:

Norðurhvel:

(Hafísinn er í augnablikinu meiri en nokkur síðustu ár, 2008, 2010, 2011, 2012 og 2013).

Data here.

 

 

Suðurhvel:

 (Hafísinn er í augnablikinu meiri en öll ár síðan mælingar hófust 1981).

 Data here.

 

 

 

 

Samtals á norður- og suðurhveli:

 

(Heildar hafísinn er í augnablikinu meiri en meðaltal áranna 1981-2010).

Data here.

 

 

--- --- ---

 

 

Hafísdeild dönsku veðurstofunnar DMI.

Beintengdar myndir sem uppfærast daglega:

 

 

http://ocean.dmi.dk/arctic/icecover.php

 Útbreiðsla (sea ice extent) hafíss á norðurhveli jarðar
Myndin er frá hafísdeild dönsku veðurstofunnar ocean.dmi.dk

Myndin er beintengd. Sjá dagsetningu neðst á myndinni. Myndin breytist daglega.

Gráa línan er meðaltal áranna 1979-2000. Gráa svæðið er plús/mínus 1 staðalfrávik.

Sjá skýringar hér.

Í dag 17. ágúst er ísinn heldur meiri en árin 2010, 2011, 2012, 2013, og nærri meðaltali áranna 1979-2000,
en það getur breyst næstu vikurnar.

Hafísinn á norðurhveli nær lágmarki um miðjan september.

 

 

http://ocean.dmi.dk/arctic/plots/icecover/icecover_current.png

Önnur framsetning  og eldri: Útbreiðsla hafíss á norðurhveli jarðar

Myndin er frá hafísdeild dönsku veðurstofunnar ocean.dmi.dk

Sjá skýringar hér.

 

 

 

Siglingar í hafís geta verið varasamar. Sjá frétt í New York Times.

 

 

"This is BBC, Bush House, London"...

 

 

Þessi orð hljóma enn í eyrum þess sem oft hlustaði á BBC fyrir hálfri öld:  "This is BBC, Bush House, London...",    en þannig var stöðin kynnt annað slagið á stuttbylgjum. Útsendingum var tiltölulega auðvelt að ná, sérstaklega ef maður hafði yfir að ráða sæmilegu stuttbylgju útvarpstæki og loftneti utanhúss.  Þetta var auðvitað löngu fyrir daga Internetsins.

Það var því gleðilegt þegar farið var að senda út þessa dagskrá á FM bylgju á Íslandi fyrir nokkrum árum, en jafn leiðinlegt þegar 365 miðlar hættu útsendingum fyrir nokkrum vikum. Margir tóku þó gleði sína aftur í dag þegar Vodafone hóf að endurvarpa stöðinni á 103,5 MHz.

Þegar aðeins var hægt að ná útsendingum á stuttbylgju var maður háður skilyrðum í jónahvolfinu sem er í um 100 km hæð, svipað og norðurljósin, því aðeins var hægt að heyra í erlendum stöðvum ef radíóbylgjurnar náðu að endurvarpast þar. Það er einmitt sólin eða sólvindurinn sem kemur til hjálpar þar sem víðar, enda fylgdu skilyrðin á stuttbylgju 11 ára sólsveiflunni. Miklar styrkbreytingar og truflanir frá öðrum stöðvum trufluðu oft útsendinguna, ef hún heyrðist á annað borð, en það tók maður ekki nærri sér.

Nú eru breyttir tímar.  Hin glæsilega bygging Bush House er ekki lengur notuð fyrir útsendingar BBC Worls Service.   Og aðeins þarf að stilla litla útvarpstækið  á 103,5 MHz og BBC stöðin heyrist hátt og skýrt án truflana.

 

 

Á efri myndinni situr bloggarinn við viðtæki sem hann notaði til að ná tímamerkjum frá WWV Boulder Coloradio vegna athugana á brautum gervihnatta. Á neðri myndinni má sjá á myndinni 150W heimasmíðaðan stuttbylgjusendi í notkun hjá TF3OM. Myndirnar eru frá því um 1965.

 

 

 

 

 Sjá:            BBC World Service at 80: A lifetime of shortwave

 

 

 

 

Gott stuttbylgjutæki eins og bloggarinn á í dag.
Sony ICF 7600D

 

 

BBC World Service aftur í loftið

Geimskot Frakka á Mýrdalssandi fyrir hálfri öld...

 

 

 

Í tilefni eldflaugaskotsins sem fyrirhugað er á fimmtudaginn:

Sjá bloggpistilinn frá 2008:

Geimskot Frakka á Íslandi ... Iceland Space Center ... Myndir

http://agbjarn.blog.is/blog/agbjarn/entry/477982/

Það kemur mörgum á óvart að heyra að franskir vísindamenn hafi skotið fjórum eldflaugum út í geiminn frá Íslandi fyrir fimm áratugum. Út í geiminn? Já, og meira að segja í 440 km hæð eða um 100 kílómetrum hærra en Alþjóða geimstöðin (Internartional Space Station) svífur umhverfis jörðu. Eldflaugarnar féllu í hafið langt fyrir sunnan land.

Sumarið 1964 settu frönsku vísindamennirnir frá CNES (Centre National d'Etudes Spatiales) upp búðir sínar á Mýrdalssandi á móts við Höfðabrekku og skutu upp tveim eldflaugum. Sumarið 1965 settu þeir upp búðir á Skógasandi og skutu aftur upp tveim eldflaugum. Höfundur vefsíðunnar var þarna á staðnum... ... ...

Eða hér: 

www.agust.net/dragon

http://lemurinn.is/2012/08/14/geimskot-frakka-a-islandi/

 

 

Mbl 14. maí 2014:

Nokkr­ir verk­fræðinem­ar úr Há­skól­an­um í Reykja­vík ætla að skjóta eld­flaug­inni á loft frá Mýr­dalss­andi í fyrra­málið. Hún fer 6 kíló­metra upp í loftið og verður hægt að fylgj­ast með flug­inu í gegn­um ver­ald­ar­vef­inn en sím­tæki verður fest við eld­flaug­ina...

 

 

 

 

Skjóta eldflaug af Mýrdalssandi

Svanavatnið - Hið eina sanna - (Myndir)...

 

 

 

 

Í lok mars s.l. varð pistlahöfundur vitni að tilkomumiklum dansi í kvöldsólinni sem varpaði gullinni birtu á dansparið, miklu fegurri dansi en sést hefur nokkru sinni á leiksviði eða í tónleikahúsi. Þetta var ekki nein eftirlíking við tónlist eftir Pyotr Tchaikovsky, heldur ekta.  Ástfangnir svanir tjáðu tilfinningar sínar, lengi og innilega. Taumlausar ástríður tókust þar á. Svanavatnið í allri sinni dýrð.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ég reið um sumaraftan einn
á eyðilegri heiði;
þá styttist leiðin löng og ströng,
því ljúfan heyrði’ eg svanasöng,
já, svanasöng á heiði.

Á fjöllum roði fagur skein,
og fjær og nær úr geimi
að eyrum bar sem englahljóm,
í einverunnar helgidóm,
þann svanasöng á heiði.

Svo undurblítt ég aldrei hef
af ómi töfrast neinum;
í vökudraum ég veg minn reið
og vissi’ ei, hvernig tíminn leið
við svanasöng á heiði.

  Steingrímur Thorsteinsson 

 

 

Myndirnar eru teknar með Panasonic Lumix FZ200 með Leica linsu 25-600mm f2,8.

Myndirnar eru teknar í uppsveitunum, skammt fyrir sunnan Haukadalsheiði.

 

 

 

 

 

 

 

Kann einhver skil á þessum undarlegheitum...?

 

 

Hvers vegna lætur myndin svona?   Hoppar upp og niður...
Hvað kom eiginlega fyrir hana?

Þetta er reyndar samsett mynd úr tveim öðrum sem aðgengilegar eru á netinu, en báðar sýna meðalhita í Reykjavík, og reyndar yfir sama tímabil !

Hvernig í ósköpunum má það vera?

Hvað gerðist eiginlega?

 

 

Smellið á krækjurnar sem eru fyrir neðan myndirnar, þá sést að hitaferlarnir eru báðir ættaðir frá NASA og báðir í sama gagnabanka. Önnur er þó aðeins eldri.

 

   Eldri útgáfan (nokkuð rétt):

  http://data.giss.nasa.gov/cgi-bin/gistemp/show_station.cgi?id=620040300000&dt=1&ds=2

 

    Síðasta útgáfan:

 http://data.giss.nasa.gov/cgi-bin/gistemp/show_station.cgi?id=620040300000&dt=1&ds=14

 

Eins og sjá má á krækjunni, þá er þetta útgáfa númer 14. Sífellt eru að koma fram nýjar leiðréttingar. 

 

 

Til hægðarauka eru báðir ferlarnir teiknaðir á sama blað, en með smá útjöfnum til að fletja út árlegar sveiflur gera þá læsilegri.        Hummm...   Eitthvað er þetta meira en lítið undarlegt.

   Samanburður á útgáfunum frá 2011 og 2013:

 

Hvor ferillinn er réttari, sá eldri eða sá nýrri?

Skoðum ferilinn sem er á vef Veðurstofunnar. Takið eftir gráa ferlinum sem er ársmeðalhiti og berið saman við ferlana frá NASA GISS:

 

 

http://www.vedur.is/vedur/frodleikur/greinar/nr/1801

 

Skýringar við mynd á vef Veðurstofunnar: "Hitafar í Reykjavík 1866 til 2009 (grár ferill). Rauði ferillinn sýnir 10-ára keðjumeðaltöl en sá græni 30-ára keðjumeðaltöl. Taka ber eftir því að hér eru gildi keðjumeðaltalanna sett á endaár tímabilsins en ekki á ár nærri miðju tímabilsins eins og algengast er í myndum af keðjumeðaltölum (samanber myndirnar síðar í þessum texta)".

 

Mikið rétt, eldri ferillinn á vef NASA GISS er sá rétti.

 

Það er deginum ljósara að NASA GISS hefur fiktað svo um munar í hitamælingum Veðurstofu Íslands.

En hve mikið er þetta fikt eða "leiðrétting"?    Það má sjá á næstu mynd sem sýnir mismuninn á þessum tveim ferlum:

 

 Þetta eru ekki neinar smá "leiðréttingar". "Leiðréttingin er næstum 2 gráður þar sem hún er mest.

 

Ja hérna hér....      Hér sést það svart á hvítu.   NASA GISS heldur því blákalt fram að hitamælingar Veðurstofu Íslands frá miðri síðustu öld séu arfavitlausar.

 

(Síðustu útgáfu er hægt að nálgast hér GISS Surface Temperature Analysis og skrifa Reykjavik í gluggann). 

 

Hvers vegna er verið að leiðrétta söguna?  Hvers vegna má ekki sjást hve hlýtt var um miðja síðustu öld?   Hvers vegna?

 

Eru starfsmenn Veðurstofu Íslands sáttir við svona misþyrmingu  mæligagna af opinberri stofnun í Bandaríkjunum?

 

          Pólitík eða vísindi?                         Eða er bloggarinn að misskilja eitthvað?

http://stevengoddard.wordpress.com/2014/04/13/climategate-scientists-getting-rid-of-the-1940s-temperature-spike-in-the-arctic/

http://notalotofpeopleknowthat.wordpress.com/2014/04/04/cooling-the-past-in-iceland/

 

Með von um að vorið sé á næsta leiti þrátt fyrir hvíta páskahelgi

Gleðilega   Páska

 

 

Norðurljós líkleg í kvöld 27. feb - og norðurljósamyndir...

 

 

Fyrr í kvöld barst tilkynning frá Rice Space Institute: RED ALERT.

"This is an alert from the Rice Space Institute issued on Thu Feb 27 18:14:00 UTC 2014
Value of the Boyle index warrants Condition RED
Trigger Boyle index value: 219.64
This index is based on the ACE Solar Wind data..."

 Á Spaceweather.com stendur:

"An interplanetary shock wave hit Earth's magnetic field today at approximately 1645 UT (11:45 AM EST). This is the expected glancing blow from the CME produced by the X4.9-class solar flare of Feb. 25th. Polar geomagnetic storms and auroras are possible in the hours ahead".

 

Töluverð ókyrrð sést núna á mælum víða um heim.  Sjá vefinn Norðurljósaspá.

 

Takið eftir tímanum efst í hægra horni á kortinu með norðurljósaspánni sem er hér fyrir neðan.

Þrýsta á takkann F5 á lyklaborðinu til að kalla fram nýjustu myndina.

 

 

http://www.swpc.noaa.gov/ovation

 

 

http://www.swpc.noaa.gov

 

 

--- --- ---   --- --- ---   --- --- ---

 

 

Norðurljós sáust víða að kvöldi 27. febrúar, jafnvel þar sem þau eru sjaldgæf:

 

Danmörk

 

 

 

Skotland

 

 

  Írland

 

 

 
Angelsey við mið England

 

 

 

Ísland.

Þessi mynd var á forsíðu Spaceweather.com í morgun.

Tryggvi Már Gunnarsson skrifar þar: "As I was driving from Reykjavik to north Iceland I saw this red halo on the sky. My first thought was: A volcano must be erupting!," says Gunnarsson. "Then, as the green colors appeared, I realized this was the aurora borealis. It was one of the most magnificent aurorashows I have ever seen."

 

Fleiri myndir:

 

http://spaceweathergallery.com/aurora_gallery.html 

http://www.solarham.net/gallery.htm

Ljósmengun - Myrkrið er auðlind sem er að hverfa...

 

Stærsti sjónauka á Íslandi sem bræðurnir Ágúst Valfells og Sveinn Valfells gáfu Stjörnuskoðunarfélaginu til minningar um systur sína Sigríði Valfells. Sjá hér og hér.

Á myndinni eru  Snævarr Guðmundson, Þórir Már Jónsson, Ágúst H Bjarnason og Sveinn Valfells. Myndin er tekin í nóvember 2002.

 

Auðlind sem er að hverfa. 

Ljósmengun frá illa hannaðri lýsingu er helsti óvinur þess sem vill njóta fegurðar himinsins. Þetta er ekki aðeins vandamál hérlendis, heldur víða um heim. Nú er að vaxa upp kynslóð sem varla hefur séð stjörnur aðrar en þær allra skærustu. Hve margir skyldu hafa séð okkar eigin Vetrarbraut? Jafnvel norðurljósin hverfa í glýjuna.

 

 

Ljósmengum er af ýmsum toga. Algengasta orsök er slæmur frágangur á ljósastæðum. Ljós berst þá til hliðar eða upp og verður sýnilegt sem bjarmi yfir borgum eða gróðurhúsum.

Myndin er tekin árið 1997 frá Garðabæ og sér yfir hluta Öskjuhlíðar. Rétt má greina halastjörnuna Hale-Bopp, sem var mjög björt. Aðrar stjörnur sjást varla vegna bjarmans.

Ljósmengun í Reykjavík er verulega mikil.

(Smella á mynd til að sjá stærri. Ljósm. ©ÁHB)

Víða erlendis hafa menn gert sér grein fyrir þessu vandamáli og gert bragarbót: Lýsing hefur orðið þægilegri, orkunotkun verulega minni, og fjárhagslegur ávinningur hefur því verið töluverður af þessum lagfæringum. Allir eru ánægðir þegar vel tekst til, ekki síst stjarneðlisfræðingar, stjörnuáhugamenn, og allir þeir sem unna fallegri náttúru.

 

 

Alþjóðleg samtök áhugamanna og hagsmunaaðila á þessu sviði, International Dark-Sky Association - IDA (http://www.darksky.org), hafa víða náð góðum árangri á þessu sviði með því að benda á vandamálið og úrlausnir. IDA er með mjög gagnlega vefsíðu.

 

Hér á landi hefði mátt ætla að við værum blessunarlega laus við þessa mengun eins og aðrar, en það er öðru nær. Ljósmengun hér er engu minni en víða í hinum stóra heimi. Bjarmi yfir höfuðborginni er ótrúlega mikill, svo og bjarmi frá gróðurhúsum í dreifbýlinu.  

 

Hér til hægri eru tvær myndir teknar í mars 1997:

 

Fyrri myndin er tekin frá Garðabæ  yfir hluta Reykjavíkur. Vel má sjá bjarmann, sem liggur eins og hjúpur yfir borginni. Aðeins allra skærustu stjörnur sjást, og  Vetrarbrautin sést ekki lengur. Ein bjartasta halastjarna sem sést hefur á síðustu árum prýddi stjörnuhimininn. Mjög erfitt var að ljósmynda hana frá Reykjavík.

 

Næsta mynd sýnir Hale-Bopp og aragrúa stjarna. Hér var myrkrið það gott, að hægt var að hafa ljósop myndavélarinnar opið í 10 mínútur. Þá koma fram ótal stjörnur, sem venjulega sjást ekki með berum augum. Einnig má sjá bláan rafhala halastjörnunnar, en hann sést ekki með berum augum. Myndin var tekin frá Keilisnesi, áður en Reykjanesbrautin var lýst upp með illa skermuðum ljósum. Lýsing utanbæjar er sífellt að aukast, og oftar en ekki gleymist að huga að góðri lýsingartækni. Lýsingin veldur óþarfa bjarma, og ekki síður óþarfa glýju.

Þessi mynd af Hale-Bopp er tekin utan Reykjavíkur í mars 1997. Mjög lítil ljósmengun og aragrúi stjarna er sýmilegur. Grænleita slæðan er norðurljós. Neðst til hægri má sjá Andromeda stjörnuþokuna. Þar eru milljarðar sóla.  Á þessari mynd má einnig sjá aragrúa stjarna, sem eru ósýnilegar með berum augum.

(Smella á mynd til að sjá stærri. Ljósm. ©ÁHB)

 

 

Hefur þú lesandi góður prófað að horfa til himins þar sem himininn er ómengaður? Prófaðu að fara út úr bílnum og horfa til himins ef þú ert á ferðalagi utan þéttbýlis í stjörnubjörtu veðri. Þú verður ekki fyrir vonbrigðum

 

Vonandi fara menn að gera sér grein fyrir þessu vaxandi vandamáli. Ef heldur áfram sem horfir verður stjörnuhimininn ósýnilegur flestum innan skamms. Þetta eru sameiginlegir hagsmunir okkar allra!

 

 

Hvað veldur ljósmengun?

Ljósmengum er af ýmsum toga. Algengasta orsökin er slæmur frágangur á ljósastæðum. Ljós berst þá til hliðar eða upp og verður sýnilegt sem bjarmi yfir borgum eða gróðurhúsum.  

 

Sum götuljós eru mjög illa hönnuð, og þekkja margir kúlu- eða keilulaga ljósakúpla sem einkum eru algengir í íbúðahverfum. Í stað þess að beina ljósinu niður er því varpað um allar trissur, mest beint í augu vegfarenda.

 

Ljóskastarar, sem ætlaðir eru til að lýsa upp byggingar, geta verið slæmir, því töluvert ljós fer fram hjá byggingunni beint upp í háloftin.

 

Önnur gerð af ljósmengun stafar af skærum ljósum sem skína beint í augun og valda glýju, þannig að augun verða ónæmari og krefjast meiri lýsingar, sem veldur enn meiri ljósmengun,..... o.s.frv! 

 

 

Norðurljós eru oft falleg. Einar Benediktsson reyndi eitt sinn að selja norðurljósin, segir sagan, en nú er tækifæri fyrir ferðamannaiðnaðinn að selja erlendum ferðamönnum beina yfir vetrarmánuðina og norðurljósin þannig óbeint, það er að segja, ef ljósmengun hefur ekki þegar skemmt fyrir. Á myndinni má sjá lítið upplýst gróðurhús í fjallshlíðinni, en hvað er í vændum? Er þetta byrjun á enn meiri ljósmengun? Hvað finnst sumarhúsafólki um upplýsta bústaði nágranna sinna? Sumarhúsafólkið er nefnilega farið að nýta bústaðina allt árið, einnig yfir vetrarmánuðina, til að njóta fallegra norðurljósa og stjörnuhimins.

(Smella á mynd til að sjá stærri. Ljósm. ©ÁHB)

Hvað er til ráða?

Ljósabúnaður: Nota góðan ljósabúnað sem varpar ljósinu eingöngu niður. Ljós sem berst til hliðar eða upp er til einskis nýtt, en veldur bjarma og glýju í augum. Vel skermuð ljós (og þar með minni glýja í augun) gera það að verkum, að skyggni að nóttu til verður meira en ella! Þannig má komast af með minni perur og spara orku og peninga. Ekki nota óþarflega stórar perur.

 

Gróðurhús: Gróðurhúsabændur ættu að huga vel að þeim kostnaði sem stafar af því að senda ljósið upp í háloftin. Þarna er væntanlega fundið fé. Með betri nýtingu á ljósinu gætu þeir vafalaust sparað stórfé, og jafnframt aukið uppskeruna.

 

Þjófavörn: Stundum telja menn að gott sé að hafa útiljós kveikt í öryggisskyni, þ.e. til að minnka líkur á innbrotum. Ljós sem síloga draga athygli að mannvirkinu sem ætlunin var að verja, en mun áhrifameira er að hafa ljós sem kvikna við merki frá hreyfiskynjara, en eru að öllu jöfnu slökkt. Nágrannar verða þá varir við mannaferðir, og hinir óboðnu gestir hörfa.

 

Sumarhús: Vaxandi sumarhúsabyggð utan þéttbýlis veldur áhyggjum. Tilheiging virðist vera hjá sumum sumarhúsaeigendum að vera með útljós kveikt, jafnvel þegar enginn er við. Ljósin hjálpa óboðum gestum að finna sumarhúsið. Það er einnig tillitsleysi við nágrannana að vera með logandi og illa skermuð útiljós að óþörfu.

 

Hvers vegna  að hafa kveikt á útiljósum, þegar enginn er útivið?

  - Munið eftir slökkvaranum!

  - Notið hreyfiskynjara við útiljósin, ef ætlunin er að fæla burt óvelkomna gesti. 

  - Veljið ljósastæði sem lýsa eingöngu niður.

  - Notið ljósadimmi.

  - Notið minni perur. 

 

Einstaklingar, sem setja upp ljós utanhúss, ættu að taka tillit til nágranna sinna!

 

Munið eftir leynivopninu gegn óboðnum gestum; þ.e. hreyfiskynjaranum sem kveikir útiljósin þegar einhver nálgast!   Ekki gera þeim lífið auðveldara með því að lýsa upp sumarhúsið í tíma og ótíma .

 

 

Þjóðvegalýsing: Aukin lýsing á þjóðvegum landsins veldur áhyggjum, en þar þyrfti að huga betur að vali á ljósastæðum en gert hefur verið hingað til.Til að varðveita fegurð himinsins væri æskilegt að sjá tekið á þessum málum í greinargerðum aðal- og deiliskipulags, svo og í umhverfisstefnum. Aðeins ætti að nota fullskermuð ljós á þjóðvegum.

 

Hönnun: Verkfræðingar, tæknifræðingar, arkitektar og aðrir sem hanna lýsingu utanhúss ættu að taka höndum saman og taka tillit til þessarar mengunar við hönnun á nýframkvæmdum og við lagfæringar á eldri búnaði.

 

Aðal- og deiliskipulag: Skipulagsfræðingar og landslagsarkitektar, sem vinna að aðal- og deiliskipulagi, ættu að setja ákvæði um skynsamlega lýsingu í greinargerð skipulagsins.

 

Í umhverfisstefnu Borgarbyggðar, sem samþykkt á fundi bæjarstjórnar 25. apríl 2000 stendur m.a:

“11.  Ljósmengun:     Við uppsetningu og endurnýjun götulýsingar verður þess gætt að ljósmengun utan svæðis verði í lágmarki”.

Þetta er til mikillar fyrirmyndar.

 

Ýmislegt er hægt að gera til að minnka ljósmengun. Hér fyrir aftan eru nokkrar tengingar að vefsíðum þar sem fræðast má nánar um aðgerðir. Nokkrar ljósmyndir hér fyrir neðan varpa ljósi á vandamálið. Aðalatriðið er að menn séu meðvitaðir um málið og láti skynsemina ráða.

 

 

Hver er reynsla annarra þjóða?

Minni orkunotkun er ótrúlega fljót að skila sér. Sem dæmi má nefna San Diego þar sem ráðist var í að lagfæra götulýsingu með því að skipta um ljósker. Eftir aðeins þrjú ár hafði minni orkunotkun greitt allan kostnað, og nú nemur sparnaðurinn milljónum dollara á ári! Ótrúlegt en satt. Stjörnur eru aftur farnar að skreyta himinhvelfingua eftir þessar lagfæringar.

 

 

Nokkrar myndir.

Myndirnar hér á síðunni eru frá ýmsum áttum. Sumar varpa skýrara ljósi á vandamálið og úrlausnir, en aðrar eru af ómenguðum stjörnuhimi og sýna hvers menn eru að fara á mis þar sem ljósmengun er mikil.

 

Oft, en ekki alltaf, má smella á mynd til að kalla fram aðra stærri.

 

 

Þetta er ekki eldgos.  Ljósmengun frá gróðurhúsum getur verið gríðarleg. Hér má sjá bjarmann frá Flúðum og Reykholti. Er virkilega þörf á þessari orkusóun og mengun? (Smella á mynd til að sjá stærri. Ljósm. ©ÁHB)

Sumarhúsaþyrping að kvöldi dags. Hvers vegna öll þessi ljós, jafnvel þegar enginn er við? Er þetta tillitsleysi, eða bara myrkfælni? Ef til vill bara athugunarleysi, en þá er auðvelt að ráða bót á því með því að teygja sig í slökkvarann! Öllum mun líða betur! (Smella á mynd til að sjá stærri. Ljósm. ©ÁHB)

Samsett mynd tekin utan úr geimnum af jörðinni sýnir hve vandamálið er gríðarlegt. Enn er dreifbýli á Íslandi lítt mengað, en ástandið versnar með hverju ári sem líður. (Smella þrisvar á mynd til að sjá stærri)

 

 

 

Slæmt. Ljósið fer um allar trissur. Fáránlegt. Ljósið ratar ekki einu sinni niður. Gott. Lítil ljósmengun. Lítil glýja.

Slæm götuljósker varpa glýju í augun. Ljósið dreifist meira og minna um allar trissur og veldur óþarfa ljósmengun.       Góð götuljósker skerma ljósið af, þannig að það beinist aðeins niður. Engin glýja í augum.   Sama gildir um val á útiljósum húsa. Þau eiga að vera skermuð og lýsa niður.

Ráðið við ljósmengun er einfalt!     Látum ljós okkar skína af skynsemi! Rétt val á ljósabúnaði skiptir sköpum. Ljós, sem fer upp eða til hliðar, er orkusóun og veldur ljósmengun og glýju í augum. Tökum höndum saman. Notum góðan ljósabúnað og látum ekki skær útiljós loga að óþörfu.

 

 

Ört vaxandi sumarhúsabyggð er eitt helsta áhyggjuefni stjörnuskoðunarmannsins. Hvers vegna? Jú vegna þess að margir virðast telja sér skylt að flytja ljósmengun þéttbýlisins út í sveitir landsins og setja upp skær ljós utanhúss sem skera í augu nágrannans. Ekki aðeins þegar einhver er í bústaðnum, heldur dag og nótt, árið um kring. Þetta er mikill misskilningur ef ætlunin er að fæla óboðna gesti frá. Góð útiljós hjálpa þeim að rata að bústaðnum og athafna sig. Tvö ráð eru miklu áhrifameiri: Nota útiljós sem tengt er hreyfiskynjara og vekur athygli nágranna á mannaferðum, og/eða dauft ljós bak við gluggatjöld. Hinn óboðni veit ekki hvort einhver er heima og fælist ljósið sem kviknar.

 

Venjið ykkur á að slökkva á útiljósum ef enginn er útivið. Takið tillit til nágranna ykkar. Notirð dauf og vel skermuð útiljós, ljós sem lýsa niður, en ekki fram.

 

 

 

Hale Bopp, stjörnur og norðurljós í tunglskini í mars 1997. Skálafell í baksýn. ©ÁHB

 

Krækjur:

 

Vísindavefurinn:

Hvað er átt við með ljósmengun, er það mikið vandamál á Íslandi og hvað er til ráða gegn því?

 

Stjörnuskoðun:

Stjörnufræðivefurinn

 

Til fyrirmyndar:

Umhverfisstefna Borgarbyggðar tekur á ljósmengun.  (Sjá grein 11).

 

Alþjóðasamtök:

International Dark Sky Association

 

Pistillinn var áður birtur í september 2009.

 

 

Ekki láta útiljósin loga að óþörfu! 

 

 

 

Ljósmengunin hér á við stærri borgir