Fęrsluflokkur: Vķsindi og fręši

Flöskuskeytin tvö hafa nś feršast yfir 10.000 kķlómetra...

 

 Floskuskeyti 8okt2016

  

 

Flöskuskeytin tvö hafa undanfarna mįnuši feršast frį Ķslandi įleišis til Gręnlands og sķšan sušur mešfram ķsjašrinum viš austurströnd Gręnlands ķ miklum vindi og sjógangi.  Fyrir sunnan Gręnland snérist žeim hugur og tóku stefnuna til austurs og noršurs langleišina aš Ķslandi. Aftur snérist žeim hugur og héldu nś įleišis til Gręnlands, sušur meš austurströndinni og noršur meš vesturströndinni fram hjį hinni fornu byggš norręnna manna. Sķšan héldu žau įleišis til Vķnlands, en fengu ekki góšan byr... Eftir aš hafa žvęlst um ķ hafinu vestan Gręnlands ķ nokkurn tķma tóku žau stefnuna hratt ķ sušaustur... 

Flöskuskeytin hafa nś feršast rśmlega 10.000 kķlómetra sķšan žau voru sjósett ķ janśar fyrir sunnan Reykjanesvita. Flöskuskeytin hafa stašist žessa žolraun og senda enn skeyti um gervihnetti meš nįkvęmum stašsetningarupplżsingum.

Myndin nešst į sķšunni er beintengd viš lķkaniš sem sżnir hvar flöskuskeytin eru stödd. Meš žvķ aš smella į blöšrurnar er hęgt aš kalla fram upplżsingaglugga eins og er į efstu myndinni. Meš mśsarbendlinum er hęgt aš fęra kortiš.

 

Hvert munu flöskuskeytin nś halda?  Vešur er sķbreytilegt og erfitt aš spį, en žaš gerir feršalagiš ęsispennandi. Flöskurnar rista grunnt og eru žvķ įhrif frį vindi meiri en frį hafstraumum.  

Hve lengi munu rafhlöšurnar endast?  Žegar flöskuskeytin voru sjósett ķ janśar var gert rįš fyrir aš žau yršu ekki marga mįnuši ķ hafi įšur en žau nęšu landi. Einnig voru hönnušir ekki sannfęršir um aš vel gengi aš nį merkjum frį žeim um gervihnetti, žvķ loftnetin ķ flöskunum verša įvallt aš snśa upp. (Sjį hér). Žess vegna var bśnašurinn stilltur žannig aš send eru sex skeyti į sólarhring, en žannig er endingartķminn um žaš bil eitt įr. Žaš fer žó eftir żmsu.  Ķ ljós hefur komiš aš bśnašurinn hefur unniš fullkomlega og varla nokkuš skeyti misfarist žrįtt fyrir aš žau hafi stundum lent ķ grķšarlegum öldugangi.  Eftir į aš hyggja hefši veriš viturlegra aš stilla į eitt skeyti į sólarhring og nį žannig nokkurrra įra endingu į rafhlöšum cool



"Oršatiltękiš „lengi tekur sjórinn viš“ er vel žekkt en žaš var almenn trś manna aš hafiš, žetta grķšarlega flęmi sem žekur um 70% af yfirborši jaršar, gęti endalaust tekiš viš śrgangi okkar mannfólksins..."

Žannig hefst góšur pistill į Vķsindavefnum sem nefnist "Hverjir eru helstu mengunarvaldar hafsins og hvaša įhrif hafa žeir į lķfverur sjįvar?".  Sjį hér.  Žessi tilraun meš flöskuskeytin sżnir okkur hve lengi alls konar dót og rusl getur veriš aš žvęlast um ķ hafinu. Žaš getur veriš į reki svo įrum skiptir, og sumt kemur ef til vill aldrei aš landi heldur hringsnżst ķ einhverju vinda- og straumakerfi... 

 

 

Skošiš nįnar į žessum vefsķšum:

Vefsķša Ęvars vķsindamanns:

http://krakkaruv.is/floskuskeyti

 

Upplżsingasķša Verkķs:

www.verkis.is/gps

 

Bloggsķša meš fjölda mynda og kortum:

agbjarn.blog.is/blog/agbjarn/entry/2163995

 

 

 

 

 

 

 

 Beintengd mynd sem sżnir hvar flöskuskeytin eru stödd nśna.

Prófiš aš draga til kortiš meš mśsinni og nota mśsarhjóliš.

 

 

 

Lķkan sem sżnir vindakerfiš akkśrat nśna.

http://earth.nullschool.net

 

 


Undur um nótt...

 

Undur og stórmerki įttu sér staš nótt eina ķ byrjun įrs 2012.

Hśs eitt viš Sušurlandsbraut lifnaši viš tóna Boléro eftir Maurice Ravel.

Tómur strigi listarinnar... Striginn lifnaši... Listaverk varš til...

 

Listamašurinn horfir į tóman strigann og ķ huga hans veršur til listaverk. Listaverk sem enginn sér fyrr en listamašurinn hefur lokiš verki sķnu.

Stundum er gott aš eiga tóman striga ķ huga sér. Lįta hugann reika og skapa. Skapa eitthvaš frumlegt. Leika sér aš litum eša tónum. Eša litum og tónum.

Žaš geršu starfsmenn Verkķs įriš 2012 er žeir héldu upp į 80 įra afmęli vinnustašar sķns. Leyfšu sér aš leika sér aš litum og tónum. Kanski fór žaš framhjį mörgum febrśarnóttina žegar
Sušurlandsbraut 4, žar sem orkusviš Verkķs var til hśsa, lifnaši viš svo um munaši. Annaš eins hafši ekki sést. - Fįir sįu žaš.

Nokkru sķšar flutti Verkķs aš Ofanleiti 2 beint į móti Borgarleikhśsinu. Alltaf er stutt ķ menninguna hjį Verkķs sem er elsta verkfręšistofa landsins og rekur uppruna sinn til įrsins 1932.

Njótiš Boléro og ljósadżršarinnar meš žvķ aš stękka myndina ķ fulla skjįstęrš og hękka hljóšiš.

 

 

  




 


Ef til vill sį einhver merki Verkķs bregša fyrir ķ ljósadżršinni. Eša hluta žess.  Žaš er ekki ólķklegt. Listaverkiš var skapaš meš žvķ aš koma fyrir ljóstvistum eša led ķ öllum gluggum noršurhlišar hśssins og tengja viš tölvu og hugvit...

 

  

 

Hiš furšulega feršalag flöskuskeytanna frįbęru...

 

 

 

 

Flöskuskeytin tvö hafa undanfarna mįnuši feršast sušur mešfram ķsjašrinum viš austurströnd Gręnlands ķ miklum vindi og sjógangi.  Fyrir sunnan Gręnland snérist žeim hugur og tóku stefnuna til austurs og noršurs langleišina aš Ķslandi. Aftur snérist žeim hugur og héldu nś įleišis til Gręnlands, sušur meš austurströndinni og noršur meš vesturströndinni fram hjį hinni fornu byggš norręnna manna. Sķšan héldu žau įleišis til Vķnlands, en hafa ekki fengiš góšan byr undanfarnar vikur.

Flöskuskeytin hafa nś feršast um 8.000 kķlómetra sķšan žau voru sjósett fyrir um hįlfu įri fyrir sunnan Reykjanesvita. Flöskuskeytin hafa stašist žessa žolraun og senda enn skeyti um gervihnetti meš nįkvęmum stašsetningarupplżsingum.

   

Hvert munu žau nś halda?  Vešur er sķbreytilegt og erfitt aš spį, en žaš gerir feršalagiš ęsispennandi.       Žaš er engu lķkara en žau séu į svipašri leiš og Leifur Eirķksson fyrir rśmu įržśsundi.

 

Spennan vex meš degi hverjum...  Skošiš nįnar į žessum vefsķšum:

Vefsķša Ęvars vķsindamanns:

http://krakkaruv.is/floskuskeyti

 

Upplżsingasķša Verkķs:

www.verkis.is/gps

 

Bloggsķša meš fjölda mynda og kortum:

agbjarn.blog.is/blog/agbjarn/entry/2163995

 

 

 

 

 

 

18703-1

 

www.visindamadur.com

 

 

Verkis heilindi

 

www.verkis.is



Halldór Björnsson doktor ķ haf- og vešurfręši sendi mér įhugavešan póst, en hann gat ekki skrifaš ķ athugasemdirnar. Ég prófaši aš breyta stillingum og vona aš žaš gangi nś betur aš skrifa athugasemdir žó mašur sé ekki innskrįšur.


Sęll Įgśst

Ég get ekki sett athugasemd  į bloggsķšuna nema vera innskrįšur, og ég er ekki meš notendanafn į žessum vef. 

Žś hefur fullt umboš til aš setja eftirfarandi į sķšuna, teljiršu žaš eiga žar erindi.

 

Žaš er įkaflega gaman aš fylgjast meš reki flöskuskeytanna, og mjög lęrdómsrķkt. Eins og stendur eru žau į mjög įhugaveršu hafsvęši, ž.e. Labradorhafi. Straumakerfi žar eru flókin, en austantil streymir Austur Gręnlandsstraumurinn vestur fyrir Hvarf (sušurodda Gręnlands) og sveigir svo noršur meš Gręnlandi.  

 

Hafiš vestur af Ķslandi alla leiš til Gręnlands er erlendis kallaš Irmingerhaf en į ķslensku er heitir žaš Gręnlandshaf.  Žarna er hringstreymi sem haffręšingar kalla Irminger gyre eša sub-polar gyre, en viš getum einfaldlega kallaš hringstreymiš ķ Gręnlandshafi.  Flöskurnar tvęr byrjušu į žvķ aš taka einn snśning ķ žessu hringstreymi en ķ seinni hringnum skolaši žeim meš Austur Gręnlandsstraumnum  vestur fyrir fyrir Hvarf og inn į Labradorhaf.

 

Vestantil  ķ Labradorhafi liggur sterkur straumur (Labradorstraumurinn) sušur meš Labrador og til Nżfundnalands. Žessi straumur er fręgur fyrir aš veita borgarķsjökum inn į siglingaleišir og er Tķtanic lķklega fręgasti skipskašinn af žeim sökum.  Straumurinn er öflugastur nęrri landgrunnsbrśninni en žar eru sterkar rastir til sušurs.

 

Žessi hafsvęši eru sżnd į stóru myndinni sem sżnir spį fyrir sjįvarhita fyrir 2. įgust 2016. Į myndina hef ég merkt flöskurnar tvęr (A = flaska 1 og B = flaska 2). Myndin sżnir vel ķskaldan Labradorstrauminn vestan viš flöskuskeytin og sunnar ķ hafinu mį sjį  sterk hitaskil ķ sjónum žar sem kaldur Labrador sjórinn rekst į Noršur Atlantshafsstrauminn (sem er framhald af Golfstrauminum).

Žar sem skilin eru hvaš sterkust eru miklar išur ķ sjónum og mį rekja žęr žvert yfir Atlantshafiš.

 

Žó Labradorhafiš sé meš öfluga hafstrauma bęši į  austur og vestur hliš, eru straumar ķ mišbiki hafisins veikari og óreglulegri. Žetta er sżnt į minni myndinni, en žar eru hafstraumar teiknašir inn į lķka.  Žetta er spį um hafstrauma žann 2. įgśst, en žessir straumar breytast hęgt.

 

Samkvęmt spįnni er flöskuskeyti 1 ķ išu sem erfitt er aš segja hvert mun fęra žaš, en flöskuskeyti 2 viršist komiš ķ hafstrauma sem falla til sušurs og aš kjarna Labradorstraumsins. 

 

Žessir hafstraumar eru reiknašir meš spįkerfi Copernicusar įętlunar Evrópusambandsins (žetta kerfi hét įšur MyOcean

en nįlgast mį gögnin į http://marine.copernicus.eu/). Žaš er mikilvęgt aš muna aš flöskuskeytin žarf ekki aš reka nįkvęmlega eftir yfirboršsstraumum, vindar geta einnig haft įhrif. Nęstu daga verša vestanįttir į žessu svęši, sem gęti haldi bįšum skeytum frį kjarna Labradorstraumsins. 

 

Žaš vęri kannski skemmtilegast aš flöskuskeytin myndi nś reka til sušurs og inn į Noršur Atlantshafiš. Žį gętu žau sveigt og rekiš til Evrópu. Svo er aušvita  mögulegt aš annaš eša bęši nemi land ķ Kanada.




 

 

 

 9499e29f-e61a-4b28-950a-0fd7c3dc6b8e

fa7b749f-39e3-4f94-9222-e8dffa27e4c3


Hnattręnn hiti fellur hratt - El Nińo lokiš...

 

 

UAH_LT_1979_thru_June_2016_v6

 

Žaš hefur sjįlfsagt ekki fariš fram hjį mörgum aš hnattręnn lofthiti hękkaši hratt į haustmįnušum og uršu margir slegnir ótta. Hitinn nįši hįmarki um sķšustu įramót og hefur sķšan falliš mjög hratt.

Žessi hitatoppur stafaši af fyrirbęri ķ Kyrrahafinu sem kallast El-Nińo, eša jólabarniš. Heitur sjór losar varma ķ lofthjśpinn, hann hlżnar en sjórinn kólnar. Yfirleitt tekur viš fyrirbęri sem kallast La-Nińa žegar kaldari sjór kęlir loftiš.

Žetta er mikil einföldun. Sjį góšar skżringar Trausta Jónssonar į fyrirbęrinu hér.

Įriš 1998 var óvenju öflugt El-Nińo fyrirbęri sem orsakaši hitatoppinn sem sést į mišri myndinni. Ķ framhaldi tók viš La-Nińa og orsakaši žaš lęgri lofthita ķ 2-3 įr eins og einnig sést į myndinni.

Hitatoppurinn sem nś er aš ganga nišur reis ķviš hęrra en toppurinn 1998, og ef aš lķkum lętur munum viš į nęstu įrum sjį La-Nińa kólun svipaša og viš upplifšum ķ byrjun aldarinnar. Munurinn į 1998 og 2016 toppunum er vęntanlega į mörkum žess aš vera tölfręšilega marktękur.

 

Veršur įriš 2016 hlżrra en įriš 2015?

Hugsanlega, en žaš mun varla muna miklu.

Veršur įriš 2017 hlżrra en įriš 2016?

Žaš er ólķklegt vegna La-Nińa sem mun žį vęntanlega hafa tekiš viš. Lķklega veršur įriš 2017 öllu svalara en 2016. Sama er aš segja um įriš 2018 ...

 

Hvaš tekur svo viš eftir aš La-Nina lżkur?

 - Hękkandi hiti?
 - Lękkandi hiti?
 - Kyrrstaša?

Enginn veit svariš. Sumir telja aš žaš muni halda įfram aš hlżna hęgt og rólega vegna aukins styrks koltvķsżrings ķ loftinu, ašrir aš nś muni taka aš kólna vegna minnkandi sólvirkni og sveiflna ķ hafinu, og enn ašrir gera rįš fyrir meira og minna kyrrstöšu...    Kannski žaš verši bara sambland af žessu öllu?

 

Hafi einhverjum ekki litist į blikuna žegar hitinn hękkaši hratt fyrir rśmu hįlfu įri, žį getur hinn sami andaš rólega nśna :-) 

 

(Žess mį geta innan sviga  aš hitatoppurinn 1997/1998 varš lķklega kveikjan aš vefsķšu bloggarans "Er jöršin aš hitna - ekki er allt sem sżnist" sem sett var į vefinn ķ febrśar 1998. Sķšan hefur ekki veriš uppfęrš ķ meira en įratug, en er į langlegudeild hér). 

 

Žaš er rétt aš minna į aš žessi pistill fjallar ekki um hlżnun af mannavöldum,

heldur sveiflur ķ nįttśrunni.

 

 

Myndin efst į sišunni:

Hnattręnn lofthiti til loka jśnimįnašar samkvęmt gervihnattamęlingum og śrvinnslu UAH.

Heimild: Dr. Roy Spencer.

Blįi ferillinn er mįnašagildi.   Rauši ferillinn er 13 mįnaša mešaltal.

 

 

Önnur framsetning:

UAH MSU

Hnattręnn lofthiti til loka jśnimįnašar samkvęmt gervihnattamęlingum og śrvinnslu UAH.

Heimild: www.climate4you.com.  Undirsķša: Global Temperature.

Granni ferillinn er mįnašagildi.   Gildi ferillinn er 37 mįnaša mešaltal.

(Ritarinn bętti viš nokkrum strikum til žęginda).

 

 

RSS MSU

Hnattręnn lofthiti til loka jśnimįnašar samkvęmt gervihnattamęlingum og śrvinnslu RSS

Heimild: www.climate4you.com.   Undirsķša: Global Temperature.


Granni ferillinn er mįnašagildi.   Gildi ferillinn er 37 mįnaša mešaltal.

(Ritarinn bętti viš nokkrum strikum til žęginda).

 

Rétt er aš minna į aš žessi pistill fjallar ekki um hnatthlżnun af mannavöldum, heldur ešlilegar sveiflur ķ nįttśrunni. 

 

nino3_4

Yfirboršshiti sjįvar ķ Kyrrahafinu žar sem El-Nińo į sér staš.

Beintengdur ferill frį Įströlsku vešurstofunni.

Sjį hér

 

 

 


Stefnir ķ offjölgun feršamanna? Hvaš er til rįša?

 

 

Žaš er ekki laust viš aš žeir sem kunna aš meta óspillta nįttśru séu uggandi. Margir feršamannastašir eru komnir yfir žolmörk og liggja undir skemmdum. Į nęsta įratug er reiknaš meš aš fjöldi erlendra feršamanna tvöfaldist. Gangi sś spį eftir er vošinn vķs. Hingaš til hafa menn veriš aš reyna aš bęta śr meš žvķ aš leggja göngustķga og trépalla, stękka bķlastęši, o.s.frv. en komiš hefur ķ ljós aš žaš nęgir ekki. Grķpa žarf til annarra rįšstafanna.

Hér veršur fyrst reynt aš rżna ķ spįr Innanrķkisrįšuneytisins og ĶSAVIA og skošaš hvaš žęr geti žżtt. Engin vķsindi, bara leikur meš tölum til aš fį tilfinningu fyrir vandamįlinu.

Ķ lokin er bent į leiš sem farin hefur veriš erlendis og reynst hefur vel.

 

Ferdamannaspa-2013-2025

Heimild er hér

 

Uppfęrš spį ISAVIA fyrir 2016:

Uppfęrd-spa-Isavia-crop

Ķ spį ĶSAVIA eru faržegar skemmtiferšaskipa ekki taldir meš.

Heimild er hér

 

Leikur aš tölum:

Forsendur:

1) Innanrķkisrįšuneytiš spįši įriš 2015, meš hlišsjón af tölum fyrir įrin 2013-2014, tęplega 1.500.000 feršamönnum įriš 2016.

2) ISAVIA uppfęrši nżlega spį sķna frį įrinu 2015 og spįir nś 1.730.000 feršamönnum įriš 2016. Žessar tölur innihalda ašeins žį sem koma meš flugi, en ekki meš skemmtiferšaskippum eša Norręnu. ISAVIA spįir sem sagt 15% fleiri feršamönnum en Innanrķkisrįšuneytiš, auk faržega sem koma sjóleišina.

3) Innanrķkisrįšuneytiš spįir įriš 2025 um 2.800.000 erlendum feršamönnum. 

4) Sé mišaš viš uppfęrša spį ISAVIA og spį Innanrķkisrįšuneytisins fyrir įriš 2025 mį hękka töluna a.m.k. śr 2.800.000 ķ 3.200.000 erlendra feršamanna įriš 2025.

 

Vangaveltur:

5) Tališ er aš um 80% erlendra feršamanna fari Gullna hringinn, eša Žingvelli-Geysi-Gullfoss.   80% af 3.200.000 er um 2.600.000.   Ž.e. įriš 2025 mį reikna meš 2,6 milljón feršamönnum įrlega į Žingvöllum, Geysi og viš Gullfoss.

6) Ef viš deilum ķ žessa tölu meš 365, ž.e. fjölda daga ķ įrinu, žį fįum viš śt 7.100 feršamenn hvern einasta dag įrsins sem munu fara Gullna hringinn įriš 2025. Žetta er mešaltal allra daga įrsins.

7) Segjum aš tvöfalt fleiri en mešaltališ komi aš sumri til, og helmingi fęrri en mešaltališ aš vetri til. Žaš gerir um 14.000 erlendra faržega į dęmigeršum sumardegi en 3500 į dag aš vetri til. Aušvitaš einföldun, en hjįlpar okkur viš aš sjį afleišingarnar.

8) Hugsum okkur augnablik aš allir žessir feršamenn aki Gullna hringinn meš hópferšabķlum, og aš 50 manns séu aš jafnaši ķ hverjum bķl.  Žaš gerir 280 hópferšabķla į dag aš sumri til og 70 į dag aš vetri til.

 

9) Aušvitaš feršast stór hluti feršamanna meš bķlaleigubķlum. Reiknum meš aš 3 faržegar séu aš jafnaši ķ hverjum bķl, og aš 2/3 feršist meš hópferšabķlum og 1/3 meš bķlaleigubķlum, ž.e. 9.200 feršamenn meš rśtum og 4.600 feršamenn meš bķlaleigubķlum į Žingvöllum, Geysi og Gullfossi daglega yfir sumarmįnušina.  

 

Umreiknaš ķ fjölda bķla meš feršamönnum jafngildir žetta 180 rśtum og 1.500 bķlaleigbķlum daglega į Gullna hringnum og bķlastęšum vinsęlustu stašanna hvern einasta dag yfir sumarmįnušina, įsamt 14.000 manns ķ kös.  

 

 

Er žetta ekki nokkurn vegin rétt reiknaš?  Viš žurfum enga nįkvęmni til aš sjį ķ hvaš stefnir. Svona einfaldur leikur aš tölum nęgir.

180 rśtur įsamt 1.500 bķlaleigubķlum daglega yfir sumarmįnušina
į Gullna hringnum įriš 2025,  ž.e. Žingvöllum, Gullfossi og Geysi.
Allt aš 14.000 erlendi feršamenn daglega įriš 2025 į žessum vinsęlu feršamannastöšum.

 

Žetta var bara Gullni hringurinn. Įlagiš į marga feršamannastaši er žegar komiš yfir žolmörk. Ekki bara į žeim sem teknir voru sem dęmi. Gangi spįr eftir, žį mun įlagiš tvöfaldast į nęsta įratug.

Aušvitaš er žessi leikur aš tölum ekki nįkvęmur, en gefur kannski hugmynd um hvaš getur veriš ķ vęndum eftir ašeins įratug, ef spįr Innanrķkisrįšuneytisins og ĶSAVIA ganga eftir...   Er plįss fyrir allan žennan fjölda? 

Žaš gefur auga leiš aš mikill fjöldi feršamanna veršur į rölti fram og aftur į flestum feršamannastöšum, žar sem hver flękist fyrir öšrum. Allt svęšiš yrši algerlega stopp vegna öngžveitis og žaš er ekki bara gatan heldur öll žjónusta, salerni, öryggismįl og margt fleira sem fęri algerlega śr böndunum...  Hvaš veršur um blessaša nįttśruna? 

Kaos -  Öngžveiti - Nišurtröškuš nįttśra - Fréttir berast śt ķ heim um ömurleikann - Feršamenn hętta aš heimsękja ķsland - Įstandiš leitar jafnvęgis og kemst ķ sama horf og fyrir aldamót - Hótelin standa sem innantóm minnismerki...  Gęti žetta oršiš veruleikinn eftir įratug?

Svo mį halda įfram aš velta vöngum: Er žaš alveg vķst aš įlagiš į feršamannastaši vaxi lķnulega meš fjölda feršamanna? Getur veriš aš um einhvers konar veldisfall sé aš ręša, žannig aš heildarįhrifin fylgi fjöldanum ķ t.d. öšru veldi? Hvaš gerist žegar allt er komiš ķ öngžveiti? Žaš gerist nefnilega oft žegar kerfi nįlgast žolmörk, aš žau hrynja meš lįtum. Žį nęr litla žśfan aš velta žungu hlassi. 

 

 

Hvernig er hęgt aš hafa stjórn į žessum ósköpum?

Veršur ekki aš hugsa mįlin upp į nżtt og finna lausnir sem nķšast minna į nįttśrunni?

...

Sums stašar erlendis hefur veriš gripiš til
skynsamlegra rįšstafanna
.

Stonehenge er vinsęll feršamannastašur į Englandi og žangaš hafa margir Ķslendingar komiš. Žegar fjöldi feršamanna sem heimsótti stašinn įrlega var kominn upp ķ 1 milljón sįu vķsir menn aš eitthvaš žyrfti aš gera og aš naušsynlegt vęri aš koma meš ferskar hugmyndir. Nišurstašan var aš reisa feršamannamišstöš įsamt bķlastęšum ķ 2,5 kķlómetra fjarlęgš frį fornminjunum og selflytja feršamenn žašan ķ léttbyggšum vögnum.

Žaš er vissulega full įstęša til aš skoša hlišstęšar lausnir hér į landi.  
Sjį New Stonehenge Visitor Centre Finally Opens.

Vķša erlendis hefur veriš gripiš til hlišstęšra rįšstafanna og viš Stonehenge. Žaš žekkja margir ķslendingar sem lagt hafa land undir fót. Bķlum feršamanna veršur aš leggja drjśgan spöl frį helstu įhugeveršu stöšunum sem feršamenn žyrpast til. Žašan verša menn oft aš ganga drjugan spöl.

 

Į Ķslandi er vandamįliš žegar oršiš mun verra en var viš Stonehenge žegar gripiš var til rįšstafanna žar. Hingaš til hafa menn notaš smįreddingar sem stundum nįš aš laga įstandiš ķ fįeina daga. Fyrr en varir kemur ķ ljós aš įrangurinn var skammvinnur. Örtröš, kaos og eyšilögš nįttśra blasir viš. Bķlastęši, stundum meš hundrušum bķla, eru gerš örskammt frį nįttśruminjunum. Žeir sem koma hįlfan hnöttinn til aš upplifa ķslenska nįttśru žurfa aš rölta um yfirfull bķlastęši ķ reyknum og hįvašanum frį rśtum, sśperjeppum og bķlaleigubķlum. Ķslendingar eru hęttir aš heimsękja žessa staši, enda lķtiš hollt fyrir ungvišiš aš kynnast žessum ósóma.

Nś žarf aš hugsa mįliš upp į nżtt og hugsa til framtķšar. Ekki bara įr eša tvö, ekki įratug, heldur įratugi. Nįttśruminjar sem bśiš er aš skemma meš įgangi eru varanalega skemmdar.

Hvaš getum viš lęrt af Bretum?

 

stonehenge-visitor-centre-map

Feršamannamišstöšin er 2,5 km frį fornminjunum. Žar eru bķlastęši og žjónusta,
og žašan er fólki ekiš meš léttum vögnum sem aka fram og aftur meš skömmu millibili.
Įlagiš hefur snarminnkaš..

 

1000pixel-1

Stonehenge Visitors Centre er glęsilegur stašur ķ 2,5 km fjarlęgš frį fornminjunum.
Žar eru bķlastęšin og margvķsleg žjónusta. Feršamönnum er ekiš žašan ķ léttum vögnum.
Stašurinn var tekinn ķ notkun įriš 2013.

Žaš sem viš getum lęrt af Bretum (og sjįlfsagt fleirum) er aš til žess aš viš getum haft einhverja stjórn į žessum mįlum megum viš ekki beina allri umferš feršamanna aš risastórum bķlastęšum rétt viš nįttśruminjarnar og reisa žar minjagripaverslanir, matsölustaši o.s.frv. Allt žetta į aš vera ķ hęfilegri fjarlęgš žar sem žaš fer vel ķ landslaginu og truflar ekki upplifunina af žvķ sem feršamenn eru komnir til aš njóta. Frį žjónustumišstöšinni er tśristum sķšan ekiš ķ fylgd leišsögumanna  ķ léttum vögnum aš nįttśruperlunni.

 Ekki flókiš en skilar įrangri!

Hęttum reddingum. Hugsum įratugi til framtķšar !   Grķpum strax ķ taumana meš skynsemi.

 

Sį sem žessar lķnur ritar getur nefnt sem dęmi nokkra staši į Ķtalķu sem hann hefur heimsótt nżlega. Į öllum žessum stöšum er bķlum og rśtum feršamanna haldiš į stęšum ķ góšri fjarlęgš frį helstu minjum stašanna: Pķsa, Orvieto, Lucca, Siena, San Gimignano.

Innlendir fararstjórar uršu aš vera ķ för meš okkar įgętu ķslensku fararstjórum.

Aušvitaš er žessi ašferš, aš leggja faratękjum feršamanna stórum og smįum, fjarri nįttśru- og fornminjum, algeng mešal žjóša sem stoltar eru af menningu sinni og nįttśru, og hafa kunnįttu og vilja til aš taka vel og skipulega į móti feršamönnum.

Hér į landi viršist žvķ mišur stefnan vera sś aš hafa bķlastęšin ekki meira en steinsnar frį įhugaveršu stöšunum. Afleišingin er örtröš, hįvašamengun, reykmengun, sjónmengun, og vonbrigši feršamanna sem komu til aš upplifa ķslenska óspillta nįttśru.

 

 

 balloon-pop

 

Hętt er viš aš feršamannabólan springi

ef viš stöndum ekki rétt aš mįlum.

 

 

 

 

 

 


Furšulegt feršalag flöskuskeyta...

 

Flöskuskeytin tvö hafa undanfarnar vikur feršast sušur mešfram ķsjašrinum viš austurströnd Gręnlands ķ miklum vindi og sjógangi.  Fyrir sunnan Gręnland snérist žeim hugur og tóku stefnuna til austurs.   Žau hafa stašist žessa žolraun og senda enn skeyti um gervihnetti meš nįkvęmum stašsetningarupplżsingum.

Žau hafa nś feršast rśmlega um 3.400 kķlómetra sķšan žau voru sjósett fyrir rśmum tveim mįnušum fyrir sunnan Reykjanesvita.

Hvert munu žau nś halda?  Vešur er sķbreytilegt og erfitt aš spį, en žaš gerir feršalagiš ęsispennandi.       Žaš er engu lķkara en žau hafi heimžrį og stefni aftur til Ķslands.  smile

Hęgt er aš nota mśsina til aš fęra kortiš til og skruna inn į flöskuskeytin til aš sjį žau betur. Meš žvķ aš smella į merkiš sem lķkist blöšru mį kalla fram upplżsingar um nįkvęma stöšu flöskunnar og fleira.

Efst til hęgri į kortinu er hęgt aš merkja viš og kalla fram Rekspį sem sżnir okkur hvar lķklegt er aš flöskuskeytiš verši eftir fįeina daga. Rekspįin tekur tillit til sjįvarstrauma og vešurs.


 

Spennan vex meš degi hverjum...  Skošiš nįnar į žessum vefsķšum:

Vefsķša Ęvars vķsindamanns:

http://krakkaruv.is/floskuskeyti

 

Upplżsingasķša Verkķs:

www.verkis.is/gps

 

Bloggsķša meš fjölda mynda og kortum:

agbjarn.blog.is/blog/agbjarn/entry/2163995

 

 

 

 

 

 


Flöskuskeyti Verkķs og Ęvars vķsindamanns er nś fyrir sunnan Gręnland...

 

Flöskuskeytin tvö hafa undanfarnar vikur feršast sušur mešfram ķsjašrinum viš austurströnd Gręlands ķ miklum vindi og sjógangi. Žau hafa žó stašist žessa žolraun og senda enn skeyti um gervihnetti meš nįkvęmum stašsetningarupplżsingum žar sem žau eru nś stödd fyrir sunnan Hvarf (sem į dönsku heitir Kap Farvel og į gręnlensku Uummannarsuaq).

Žau hafa nś feršast rśmlega 2.000 kķlómetra sķšan žau voru sjósett fyrir rśmum mįnuši fyrir sunnan Reykjanesvita.

Hvert munu žau nś halda?  Vešur er sķbreytilegt og erfitt aš spį, en žaš gerir feršalagiš ęsispennandi :-)

Hęgt er aš nota mśsina til aš fęra kortiš til og skruna inn į flöskuskeytin til aš sjį žau betur. Meš žvķ aš smella į merkiš sem lķkist blöšru mį kalla fram upplżsingar um nįkvęma stöšu flöskunnar of fleira.

 

Spennan vex meš degi hverjum...  Skošiš nįnar į žessum vefsķšum:

Upplżsingasķša Verkķs:

www.verkis.is/gps

 

Bloggsķša meš myndum og kortum:

agbjarn.blog.is/blog/agbjarn/entry/2163995

 

 

 

 

 

 


Ęvar vķsindamašur og flöskuskeytiš frįbęra meš gervihnattatengingu...

 Flaska -  utgafa 3

Nešarlega į sķšunni mį sjį į kortum hvar fjöskuskeytin eru stödd, vindalķkan fyrir jöršina alla, hafķs viš Gręnland, ölduspį og vindaspį fyrir Atlantshafiš.  Meš hjįlp žessara korta og spįlķkana er aušveldara aš spį fyrir um rek flöskuskeytanna nęstu daga.

Einnig er į sķšuni lżst ašdraganda verkefnisins ķ mįli og myndum. Žar er einnig smį fróšleikur um fjarskipti meš gervihnöttum og fleira.

Er hęgt aš senda flöskuskeyti frį Ķslandi til Noregs og fylgjast meš žvķ meš hjįlp gervitungla?  Žaš langaši Ęvar vķsindamann aš vita. Hann var alveg aš deyja śr forvitni. Žess vegna hafši hann samband viš snillingana hjį Verkķs, en Ęvar hafši frétt aš žar vęru menn ķ gervihnattasambandi viš gęsir sem vęru aš feršast milli landa. Hvorki meira né minna

Aušvitaš var hiš sķunga starfsfólk Verkķs tilbśiš aš prófa. Ķ skyndi var kallaš saman harkališ til aš smķša flöskuskeyti, ekki bara eitt, heldur tvö, og gera śtreikninga į sjįvarstraumum, vešri og vindum. Alda, Arnór, Įgśst, Įrmann, Ólöf Rós og Vigfśs skipušu framsveitina, en aš baki voru ašrir 320 starfsmenn Verkķs; verkfręšingar, tęknifręšingar, nįttśrufręšingar, tölvunarfręšingar... Žetta yrši skemmtilegur leikur ķ skammdeginu. Starfsmenn Verkķs išušu ķ skinninu, svo mikil var spennan!

Ķ žessum pistli, sem fyrst og fremst er ętlašur ašdįendum Ęvars į öllum aldri, veršur smķši flöskuskeytanna lżst ķ mįli og myndum. Nś eru žau bęši einhvers stašar aš velkjast um ķ öldurótinu, hoppandi og skoppandi... Nei nei, ekki bara einhvers stašar, žvķ žau hringja heim nokkrum sinnum į dag og lįta vita hvar žau eru stödd. Ótrślegt, en satt...

 

Flaskan

11848882_1094276523916971_1226397055_n(1)Nś žurfti aš leggja höfušiš ķ bleyti og finna lausn į žeirri stašreynd aš gervihnettirnir sem ętlunin var aš nota eru einhvers stašar hįtt uppi į himninum, en flaskan gat snśiš alla vega ķ sjónum. Loftnetiš varš nefnilega alltaf aš snśa upp į viš, hvaš sem į gengi ķ öldurótinu. Žaš dugši aušvitaš ekki aš vera meš einhvern flókinn rafknśinn bśnaš til aš snśa loftnetinu ķ įtt til gervihnattanna. Rafhlöšurnar yršu žį fljótar aš tęmast.

Einfaldar lausnir eru alltaf bestar. Į myndinni sem er efst į sķšunni er śtskżrt hvernig flaskan er hugsuš. Smella mį į myndina til aš stękka hana og gera skżrari... 

Į myndinni hér til hlišar er frumgeršin eša pótótżpan eins og sundum er sagt į óvöndušu mįli. Myndin er tekin įšur en hylkjunum var lokaš og žau prófuš. Ķ fyrstu var hugmyndin aš vera meš eins konar flöskustśt į hylkinu svo žaš lķktist meira flösku, en sķšar horfiš frį žvķ.

Flaskan er tvöföld, ž.e. innra hylki og ytra hylki. Innra hylkiš er laust og flżtur inni ķ hįlffullu ytra hylkinu eins og bįtur. Žyngdarpunktur innra hylkisins er hafšur nešarlega svo rétta hliš gervihnattabśnašarins, ž.e. loftnetin, snśi įvallt upp, hvernig sem ytra hylkiš velkist ķ sjónum. 

Į vefsķšu Verkķs um flöskuskeytiš er žessi lżsing:

hylkinInni ķ hvorri flösku er lķtiš hylki sem innheldur GPS-stašsetningarbśnašinn og gervihnattasendinn sem sendir frį sér stašsetningu til gervitungls.  Viš hönnun flöskuskeytanna žurfti aš hafa ķ huga aš GPS-bśnašurinn įsamt loftneti gervihnattasendis myndi įvallt snśa upp til aš tryggja aš samband viš gervitungl vęri til stašar. Til žess aš tryggja aš innra hylkiš snśi rétt er žaš lįtiš fljóta ķ glycerol inni ķ flöskunni. Efniš glycerol var vališ vegna žess aš žaš er frostžoliš žegar žaš er blandaš ķ réttum hlutföllum viš vatn, žaš er mjög seigt sem leišir til aukins stöšugleika innra hylkisins žegar ytra hylkiš er į hreyfingu og žaš er ekki skašlegt umhverfinu. Til aš tryggja höggžol flöskuskeytanna į hafi og žegar žau koma upp į land, var hįlfum dragnótarkślum bętt viš į enda flöskuskeytanna og žęr festar saman meš plast snittteinum.

Į myndinni eru Įrmann og Vigfśs glašir og reifir meš flöskuskeytin fullsmķšuš.



Gervihnattabśnašurinn

Aušvitaš er mikilvęgt aš vita hvar flöskuskeytin eru stödd og hvernig feršalagiš gengur. Žaš vęri lķtiš spennandi aš henda žeim ķ sjóinn og bķša sķšan ķ óvissu, mįnušum eša įrum saman. Žess vegna eru ķ flöskuskeytunum lķtil tęki sem eru ķ sambandi viš tvęr geršir gervihnatta og koma upplżsingum um hvar flöskuskeytin eru stödd į kort sem Verkķs hefur śtbśiš. Žetta gerist aušvitaš allt sjįlfvirkt.

 

GPSGPS gervihnettirnir

Ķ um žaš bil 20.000 kķlómetra hęš svķfur fjöldi gervihnatta. Žeir senda ķ sķfellu frį sér sérstök merki, og meš žvķ aš męla hve lengi žau hafa veriš į leišinni getur GPS (Global Positioning System) tękiš reiknaš śt hvar ķ heiminum žaš er statt. GPS tękiš žarf aš fį merki frį aš minnsta kosti 3 hnöttum til aš geta reiknaš śt hvar žaš er statt.

Svona GPS tękni hefur žróast mikiš į undanförnum įrum, og nś eru GPS vištęki m.a. ķ flestum GSM snjallsķmum.

GPS tękiš ķ flöskuskeytinu getur reiknaš śt stašsetningu flöskunnar meš ašeins 5 metra óvissu.

 

 

 

GlobalStarOrbitsGlobal Star gervihnettirnir

Ķ 1.410 kķlómetra hęš svķfa 48 gervihnettir ķ kerfi sem kallaš er Global Star. Kerfiš er ętlaš fyrir gervihnattasķma og fjarmęlingar. Braut gervihnattanna er töluvert fyrir sunnan Ķsland, og žegar žeir eru nęst okkur eru žeir žvķ sem nęst yfir London. Merkiš sem flöskuskeytiš sendir frį sér meš upplżsingum um stašsetningu žarf žvķ aš feršast a.m.k. um 2.000 kķlómetra vegalengd aš vištęki einhvers žessara 48 gervihnatta.

Žaš er nokkuš merkilegt aš hugsa til žess aš žetta skuli vera hęgt. Viš žekkjum hvernig vasaljósaperur ķ gömlum vasaljósum lķta śt. Žęr nota um žaš bil 1 til 2 wött frį rafhlöšunum. Žessar gamaldags glóperur senda žó ašeins um 0,1 watt frį sér sem sżnilegt ljós. Sendirinn ķ flöskuskeytinu sendir einmitt merki frį sér sem er mest 0,1 wött. Įlķka og peran ķ vasaljósinu. Žegar flöskuskeytiš sendir frį sér stutt skeyti meš 4 klukkustunda millibili, jafngildir žaš žvķ aš vasaljósaperan blikki merki sem žarf aš taka į móti ķ um 2.000 kķlómetra fjarlęgš. Ķ raun er ekki mikill munur į žessum merkjum frį flöskuskeytinu og perunni, žvķ hvort tveggja eru rafsegulbylgjur sem feršast meš hraša ljóssins.

Nś er rétt aš staldra ašeins viš. Hve dauft er merkiš frį flöskuskeytinu oršiš žegar žaš er komiš aš gervihnettinum? Viš munum aš afl žess var 0,1 wött žegar žaš lagši af staš, en aušvelt er aš reikna śt hve dauft žaš er žegar žaš er komiš aš gervihnettinum. Ef loftnet gervihnattarins vęri lķtiš og įlķka stórt og ķ sķmanum okkar, žį vęri merkiš sem hnötturinn tekur į móti ekki nema um 0,000.000.000.000.000.01 wött. Ķ gervihnettinum eru loftnetin aušvitaš betri en ķ sķmanum okkar, en samt er merkiš sem hlustaš er eftir ekki nema agnarögn, eša žannig. Merkilegt aš žaš skuli vera hęgt aš hlusta eftir žessum daufu merkjum ;-)

Śff. Žessi fjöldi nślla er alveg ómögulegur. Mašur žarf sķfellt aš vera aš telja til žess aš vera nokkurn vegin viss um aš fjöldi žeirra sé réttur. Samt er mašur ekki viss... Eiginlega alveg ruglašur.  Miklu betra er aš nota svokallašan desibel skala žegar veriš er aš reikna deyfingu į śtbreišslu radķóbylgna, nś eša žį ljóss. Ķ desibel skalanum gildir nefnilega:

3 desibel er tvöföldun
6 desibel er fjórföldun
10 desibel er tķföldun
20 desibel er hundrašföldun
30 desibel er žśsundföldun
...og
160 desibel er tķu žśsund milljón milljón eša 10.000.000.000.000.000   (Vį!!!).
(Deila ķ 160 desibel meš 10 og telja nśllin ķ stóru tölunni. Einfalt!).

Žetta var miklu betra. Radķómerkin dofna um 160 desibel į leiš sinni frį flöskuskeytinu aš gervitunglinu, sem er aušvitaš miklu miklu aušveldara aš skrifa en öll romsan af nśllum eins og hér fyrir ofan.

Žaš er annars merkilegt aš žrįtt fyrir aš merkiš frį flöskunni hafi dofnaš tķu žśsund milljón milljón - falt į leiš sinni śt ķ geiminn aš gervitunglinu, žį getum viš tekiš į móti žvķ og birt stašsetningu flöskuskeytanna į korti. Makalaust!  Varla dygši aš nota litla vasaljósaperu ķ svona fjarskiptum, žó svo aš hśn sendi frį sér jafn öflugar rafsegulbylgjur og litli sendirinn ķ flöskunni.

 


 

 
 
 
 

Śtreikningar į sjįvarstraumum
Hjį Verkķs starfa nokkrir verkfręšingar sem eru sérfręšingar ķ žvķ sem kallast straumfręši. Žeir kunna aš reikna śt strauma ķ įm og vötnum, og jafnvel sjó. Žaš nżtist vel til dęmis žegar veriš er aš hanna orkuver til aš framleiša rafmagn, sama hvort veriš er aš virkja įr eša jafnvel hafstrauma.  Gerš var tilraun til aš reikna śt hvert flöskurnar fęru meš hjįlp sjįvarstrauma. Nišurstašan var aš lķklega vęri aš žęr fęru įleišis til Noregs og feršalagiš tęki nokkra mįnuši. En, žaš var žó eitt vandamįl sem getur haft mikil įhrif. Flöskuskeytin eru létt og vindurinn getur feykt žeim til og frį. Hann fer reyndar létt meš žaš. Žess vegna er eins lķklegt aš flöskuskeytin eigi eftir aš feršast eftir żmsum krókaleišum sem erfitt er aš spį fyrir um. Žaš veršur gaman aš fylgjast meš.

Af vefsķšu Verkķs:

Rekhluti sjįvarfallalķkans Verkķss var notašur til aš meta hvar hentugasti sleppistašur flöskuskeytanna vęri. Nišurstöšur žess sżndu aš hentugast vęri aš sleppa flöskuskeytinu į sušur- eša austurlandi. Flöskuskeytin voru prófuš ķ öldulaug Įlftaneslaugar til aš skoša floteiginleika žess og ķ Nauthólsvķk til aš stašfesta aš samband nęšist viš gervihnött žegar flöskuskeytin vęru ķ vatni. 

Žess mį geta, aš nota mį svona forrit žegar leita žarf aš björgunarbįtum sem eru einhvers stašar į reki. Hęgt er aš lįta žaš reikna śt hvert björgunarbįtinn hafi rekiš meš hjįlp hafstrauma og vinda, og hvar best sé aš byrja aš leita.

 

Prófanir ķ sundlaug og sjó
Žegar bśiš aš aš smķša eina flösku var kominn tķmi til aš prófa hana. Mikilvęgt var aš prófa hvernig hśn žyldi harkalega mešferš, öldugang og sjóferš. Fyrst var fariš meš flöskuna ķ sundlaugina į Įlftanesi, en žar er eins og allir vita stęrsta vatnsrennibraut landsins. Flöskuskeytinu var hent śr mikilli hęš ofan ķ sundlaugina. 15 metra hęš heyršist einhver tauta. Mikiš skvamp heyršist, en flaskan og žaš sem ķ henni var reyndist óskemmt.

Ķ žessari frįbęru sundlaug er einnig vél sem getur bśiš til miklar öldur. Flaskan flaut vel, og žaš sem skipti öllu mįli var aš gervihnattabśnašurinn vķsaši įvallt til himins, sama hvaš gekk į. Žetta lofaši góšu.

Aš lokum var fariš meš frumgeršina ķ Skerjafjörš og flöskunni hent śt ķ sjóinn. Allt virtist ķ lagi og loftnetin ķ flöskunni vķsušu upp, žó svo flaskan vęri aš veltast. Nokkrum mķnśtum eftir aš merki įtti aš fara frį flöskunni ķ gervihnött ķ 1.400 km hęš einhvers stašar fyrir sunnan England kom sannleikurinn ķ ljós. Į skjį snjallsķmans mįtti į landakorti sjį hvar flöskuskeytiš var į floti ķ Nauthólsvķkinni.

Nś virtist allt vera ķ lagi. Frumsmķšin meš tvöföldu hylki eins og myndin efst į sķšunni sżnir, virkaši vel. Mjög vel. Allir voru įnęgšir og önnur flaska smķšuš ķ snatri.

 

 

 

 

Flöskuskeytunum varpaš ķ hafiš
Sunnudaginn 10. janśar 2015 rann stóra stundin upp. Flogiš var meš bęši flöskuskeytin meš žyrlu langt į haf śt viš Grindavķk og žeim varpaš ķ sjóinn. Nś magnašist spennan fyrir alvöru. Var bśiš aš kasta flöskunum frįbęru į glę ķ oršsins fyllstu merkingu? (Glęr er nefnilega gamalt orš yfir sjó). Voru žau einhvers stašar fljótandi, eša jafnvel komin nišur į hafsbotn?

Flöskuskeytin voru sjósett um 20 mķlur sušaustur śt frį Reykjanesvita meš ašstoš žyrlu Landhelgisgęslunnar. Lķklegt er aš flöskuskeytin verši hiš minnsta nokkra mįnuši į reki įšur en žau nį landi.

Śff, - nokkru sķšar fóru aš berast merki frį Global Star gervihnöttunum. Žeir höfšu heyrt ķ flöskuskeytunum, og žaš sem meira var, flöskurnar létu vita hvar žęr vęru staddar svo skki skeikaši meira en 5 metrum!

 

 

 

 

Nś er spennandi aš fylgjast meš...!
Mun flöskuskeytiš stefna til Noregs, eša fer žaš eitthvaš allt annaš? Kannski ķ öfuga įtt og endar ķ Amerķku? Hver veit?

Į vefsķšu Verkķs er hęgt aš sjį kort sem sżnir nįkvęmlega hvar flöskuskeytin eru stödd nśna. Smelliš į žessa krękju til aš sjį kortiš og fręšast meira: 

FLÖSKUSKEYTI - MESSAGE IN A BOTTLE

www.verkis.is/gps

 

 

Į annarri vefsķšu hjį Verkķs er żmiss fróšleikur:

FYLGST MEŠ FLÖSKUSKEYTUM Ķ GEGNUM GERVITUNGL

http://www.verkis.is/um-okkur/frodleikur/frettir/fylgst-med-floskuskeytum-i-gegnum-gervitungl

 

 

 

Krękjur
Ungir ašdįendur Ęvars vķsindamanns, og reyndar allir sem eru ungir ķ anda, hafa ef til vill gaman af aš glugga ķ nokkrar vefsķšur žar sem sį sem hér skrifar žekkir ašeins til.Vilji einhver fręšast um męlingar į brautum gervihnatta sem sį er žessar lķnur ritar framkvęmdi žegar hann var unglingur mį smella hér: Athuganir į brautum gervihnatta yfir Ķslandi fyrir hįlfri öld, og njósnarinn ķ Noršurmżrinni...

Fyrir hįlfri öld, og rśmlega žaš, var eldflaugum skotiš frį Ķslandi alla leiš upp ķ geiminn. Aušvitaš var blekbóndinn sem žessar lķnur ritar einnig žar. Enn bara unglingur meš brennandi įhuga į tękni og vķsindum: Geimskot Frakka į Ķslandi ... Iceland Space Center ... Myndir

Žaš eru ekki bara stórveldin sem smķša og senda į loft gervihnetti. Vissu žiš aš įhugamenn um allan heim hafa smķšaš og sent į loft fjöldann allan af gervihnöttum sem kallašir eru AMSAT OSCAR.  Fyrsti gervihnötturinn sem radķóamatörar smķšušu og kallašur var OSCAR-1 var sendur į loft 12. desember 1961, ašeins 4 įrum eftir aš Rśssar sendu upp fyrsta gervihnöttinn SPUTNIK-1 įriš 1957. Žetta eru sem sagt ungir vķsindamenn į öllum aldri sem eru aš dunda viš žetta merkilega įhugamįl. Sjį hér.  

Žeir sem gaman hafa af stjörnuskošun ęttu aš lķta viš hjį Stjörnuskošunarféagi Seltjarnarness (reyndar allra landsmanna) og Stjörnufręšivefnum. Žar er margt skemmtilegt og fróšlegt aš sjį. Aušvelt aš gleyma sér žar!

Ašdįendur Ęvars leynast örugglega mešal žeirra sem įnęgju hafa af žvķ aš smķša fjarstżršar flugvélar, stórar og smįar. Ekki er sķšur spennandi aš fljśga žeim. Hér er ekkert kynslóšabil.


 

 

Myndir
Hér fyrir nešan mį sjį żmsar myndir frį žvķ mešan į smķši og tilraunum stóš, en žar fyrir nešan er hugsanlega żmislegt góšgęti sem įhugavert er aš skoša.

 

_MG_7349

 Arnór Sigfśsson PhD er dżravistfręšingur og vanur aš fylgjast meš flugi fugla yfir heimshöfin meš GPS bśnaši.

 

 

Alda 

Alda J. Rögnvaldsdóttir grafķskur hönnušur og kynningarstjóri hjį Verkķs var yfirleitt bak viš myndavélina eša upptekin viš aš drķfa verkefniš įfram og žvķ fundust ekki viš fyrstu leit myndir af henni viš flöskuskeytiš. Aftur į móti er hśn hér meš annaš og stęrra farartęki ķ höndunum, en hśn var įriš 2013 höfundur veršlaunatillögu aš śtliti flugvéla WOW.

Alda tók flestar myndanna sem prżša žessa sķšu.

 

 

 

IMG_0925 - Copy

Įgśst H. Bjarnason rafmagnsverkfręšingur sį um frumhönnun tękisins, m.a. stöšugleikabśnašarins, og smķši frumgeršar meš ašstoš Fįst ehf.  Myndin tekin eftir vištališ viš Ęvar.

 

IMG_0923 - Copy-2

Įgśst śtskżrir hönnun tękisins fyrir Ęvari

 

 

IMG_0916

Vigfśs Arnar Jósepsson er vélaverkfręšingur og Ólöf Rós Kįradóttir er byggingarverkfręšingur og stęršfręšingur.  Vigfśs og Ólöf Rós sįu um śtreikninga ķ sjįvarfallalķkani Verkķss, sem er flókinn hugbśnašur. Ķ mišju er aušvitaš Ęvar.

 

 

IMG_0914

Ólöf Rós ķ vištali viš Ęvar, en ķ bakgrunni er Vigfśs aš vinna viš tölvulķkaniš.

 

 

IMG_7592

Nś er smķšinni lokiš. Įrmann E. Lund vélatęknifręšingur og Vigfśs Jósepsson vélaverkfręšingur kampakįtir meš bęši flöskuskeytin.

 

IMG_0906

Frumsmķši flöskuskeytisins. Eftir er aš gera į žvķ nokkrar endurbętur og prófa.

 

IMG_7557


Innra hylkiš er vel merkt.

 

IMG_7573


Ytra hylkiš er einnig vel merkt.

 

 

GlobalStarOrbits

48 gervihnettir ķ Global Star kerfinu eru į braut ķ 1400 kķlómetra hęš langt fyrir sunnan Ķsland.  Žangaš žurfa merkin frį litlu sendunum ķ flöskunum aš draga.

 

 image001

Viš prófanir ķ sjónum viš Nauthólsvķk barst merkiš įn vandręša ķ fyrstu tilraun.

 

 

 

 

 Lķkan sem sżnir vindakerfiš akkśrat nśna.
Liturinn ķ bakgrunni tįknar hitastig.

http://earth.nullschool.net

 

 

 

Į vefsķšu hjį Verkķs er żmiss fróšleikur um verkefniš:

FYLGST MEŠ FLÖSKUSKEYTUM Ķ GEGNUM GERVITUNGL

Smella hér:

http://www.verkis.is/um-okkur/frodleikur/frettir/fylgst-med-floskuskeytum-i-gegnum-gervitungl

 

 Flöskuskeytin ķ dag.

Hęgt er aš skruna og fęra kortiš til meš mśsinni.
Nota mį [+] & [-] takkana til aš zoom-a į einstök hśs į eyjunni Tiree žar sem flöskuskeytiš lenti.   

Smelliš į blöšru til aš sjį hve langt flöskuskeytiš hefur rekiš, o.fl.

www.verkis.is/gps


dmi_weekly_icechart_colour

 Hafķsinn (Smella į kort og stękka)
http://en.vedur.is/media/hafis/iskort_dmi/dmi_weekly_icechart_colour.pdf

 

 

 Hér er hęgt aš sjį ölduhęš og sveiflutķma

www.vegagerdin.is/vs/ArealKort.aspx?la=is

 

 

 

 

 

 Vindaspį fyrir Atlantshaf
www.vedur.is/vedur/sjovedur/atlantshafskort

 

 

 

 

18703-1

 

www.visindamadur.com

 

 

Verkis heilindi

 

www.verkis.is

 


Loftslagsbreytingar af völdum manna eša nįttśru, eša kannski hvort tveggja?

 

 

Inngangur

Sķšastlišin 25 įr eša svo hefur hękkun hitastigs į jöršinni veriš mikiš į dagskrį. Alžjóšlegar rįšstefnur hafa veriš haldnar og nżlega var haldin mikil rįšstefna ķ Parķs. Žar komu tugžśsundir manna saman og ręddu įhrif koltvķsżrings į hitastig jaršar. Įhrif nįttśrunnar į langtķma hitabreytingar fengu enga athygli. 

Umręšur um losun koltvķsżrings (koltvķildis, kolsżru – CO2) af mannavöldum hafa vakiš įhuga margra į aš kynna sér įstęšur vešurfarsbreytinga ķ nśtķš og fortķš. Miklar breytingar į vešurfari hafa oršiš aš žvķ er viršist “af sjįlfu sér” sé litiš hundruš eša žśsundir įra aftur ķ tķmann.  Aušvitaš gerist slķkt ekki af sjįlfu sér, eitthvaš hlżtur aš koma ferlinu af staš. Getur veriš aš žetta “eitthvaš” sé einnig aš hafa įhrif į vešriš į žessari öld?  Hvaš er žetta “eitthvaš”?  Getum viš bśist viš aš žaš muni haga sér į sama hįtt og žaš hefur gert oft įšur, ž.e. komiš, staldraš viš og horfiš sķšan į braut?   Um žaš fjallar žessi grein.

Įšur en viš fjöllum um žetta dularfulla “eitthvaš” er rétt aš skoša nįnar hvaš hefur veriš į seyši undanfarin įržśsund og jafnvel enn ķ dag.

 

Hitafar frį sķšustu ķsöld fyrir um 11.000 įrum

Mynd 1 sżnir nišurstöšur męlinga į ķskjörnum fengnum śr rśmlega 3000 metra djśpri holu sem boruš var ķ Gręnlandsjökul. Meš rannsóknum į magni samstętna sśrefnis (oxygen isotopes) hefur veriš hęgt aš įętla hitastig į yfirborši jökulsins žśsundir įra aftur ķ tķma. Žessi ferill nęr yfir 11.000 įr, ž.e. aftur til loka ķsaldar žegar žykk ķshella žakti stóran hluta jaršar.

Ferillinn nęr žó af męlitęknilegum įstęšum ašeins til įrsins 1854, en hefur veriš mjög lauslega framlengdur til dagsins ķ dag meš strikušu lķnunni lengst til hęgri.

Svęšin sem merkt eru meš gręnu eru sérlega įhugaverš.  Lengst til hęgri eru hlżindin sem glatt hafa okkur undanfarna įratugi og kallast Modern Warm Period. Fyrir um 1000 įrum var annaš hlżskeiš sem stóš nokkra įratugi og kallast Medieval Warm Period. Žį var jafnvel hlżrra en ķ dag, aš minnsta kosti jafn hlżtt. Fyrir 2000 įrum, mešan į Roman Warm Period stóš, var svo enn hlżrra og mun hlżrra var fyrir rśmum 3000 įrum į tķmabili sem kallaš er Minoan Warm Period.  Hvaš veldur žessum įratugalöngu hlżskeišum sem hafa komiš reglulega meš um 1000 įra millibili? Viš getum skyggnst lengra aftur ķ tķma og sjįum aš fyrir 7000 og 8000 įrum var lang hlżast frį žvķ er ķsöld lauk. Holocene Climate Optimum kallast sį tķmi.

Vissulega er žessi ferill ašeins frį Gręnlandi og sżnir breytingar žar. Žaš mį žó teljast lķklegt aš hann endurspegli ķ stórum drįttum breytingar ķ hitafari jaršar frį žvķ er ķsöld lauk.

gisp220temperature-B

Mynd 1: Nišurstöšur męlinga į ķskjörnum fengnum śr rśmlega 3000 metra djśpri holu sem boruš var ķ Gręnlandsjökul. Skammvinn hlżskeiš eru sżnd meš gręnu.

Stękka mį myndir meš žvķ aš smella į žęr.

 

 

GISP2

Mynd 1a: Annaš sjónarhorn į nišurstöšurnar frį Gręnlandsjökli

 

Įleitnar spurningar vakna žegar horft er į žessa mynd. Hżindin fyrir 1000, 2000, 3000, o.fl. įrum voru örugglega ekki af mannavöldum. Žetta voru heitari tķmabil en viš upplifum nś. Hvernig getum viš veriš viss um aš hlżindin nś stafi aš mestu leyti af hegšun okkar? Getur ekki veriš aš nśverandi góšęri ķ vešurfari undanfariš stafi af sömu orsökum og oft įšur? Er ekki full įstęša til aš velta fyrir sér hvaša nįttśrulegu įstęšur hafi valdiš žessum hitasveiflum į undanförnum įržśsundum og hvort aš nįttśran sé ekki enn aš verki?

Minni okkar er stutt, og sjįlf skynjum viš ekki nema nokkra įratugi til baka. Ef til vill er žaš žess vegna sem menn hafa einblķnt į gróšurhśsaįhrif vegna aukningar koltvķsżrings ķ andrśmsloftinu. Žessi kenning hefur veriš mjög vinsęl, žaš vinsęl aš ekki hefur veriš hlustaš nęgilega vel į gagnrżni sem komiš hefur fram frį virtum vķsindamönnum ķ loftslagsfręšum,  stjarnešlisfręši o.fl. sem telja aš nįttśran eigi stóran žįtt ķ breytingum, nś sem į öldum įšur.

 

Breytingar sķšan Ķsland var numiš

Breytingar ķ vešurfari į sķšustu öldum eru vel žekktar. Sjį mynd 2. Į landnįmsöld var jafnvel hlżrra į jöršinni en ķ dag, Ķsland var žį viši vaxiš milli fjalls og fjöru og vķnvišur óx jafnvel ķ Englandi. Žį voru hinir miklu landafundir norręnna manna, sem ekki vķlušu fyrir sér aš sigla ķ opnum bįtum landa og heimsįlfa į milli. Leifur heppni Eirķksson fann Vķnland žar sem vķnvišur óx. Eirķkur rauši stofnaši byggš ķ Gręnlandi įriš 985 er hann sigldi meš 25 skip Ķslendinga žangaš. Fundist hafa merki um ręktun korns žar og ölgerš žessara norręnu manna.

Eftir um 1200 fór heimurinn aš kólna. Žį gekk ķ garš langt tķmabil sem menn hafa nefnt “Litlu ķsöldina”. Mikil haršindi uršu į Ķslandi, byggš norręnna manna ķ Gręnlandi leiš undir lok og kuldinn var žaš mikill ķ Englandi aš Thames lagši sum įrin į vetrum. Įhrifa litlu ķsaldarinnar gętti um allan heim nęstu aldirnar.

hitafar-jardar-2000-ar_876926

Mynd 2: Hnattręnar hitabreytingar sķšastlišin 2000 įr.

 

Gamla mįlverkiš į mynd 3 eftir Abraham Hondius og er frį 1677. Horft er nišur eftir įnni ķ įtt aš gömlu Lundśnarbrśnni.  Lengst til hęgri handan brśarinnar er Southwark Cathedral, og žar til vinstri sést ķ turn St. Olave’s Church.

Takiš eftir ķsjökunum, sem viršast um hįlfur annar metri į žykkt. Hvernig stendur į žessum ósköpum? Eitt kaldasta tķmabil Litlu ķsaldarinnar svoköllušu stóš yfir mešan virkni sólar var ķ lįgmaki sem kallast Maunder minimum. Žaš stóš yfir um žaš bil frį 1645 til 1715. Žį sįust hvorki sólblettir né noršurljós og fimbulkuldi rķkt vķša. Mįlverkiš er frį žessu kuldaskeiši.

thames-5-b_527654


Mynd 3: Mešan į litlu ķsöldinni stóš var įin Thames viš London oft ķsi lögš.

Mįlverkiš er eftir Abraham Hondius (1630-1695). Museum of London. Fleiri myndir af “Frost Fairs” į Thames eru til.
Horft er nišur eftir įnni ķ įtt aš gömlu Lundśnarbrśnni. Lengst til hęgri handan brśarinnar er Southwark Cathedral, og žar til vinstri sést ķ turn St. Olave’s Church.

 

Hvernig var įstandiš į Ķslandi um žetta leyti? Žór Jakobsson segir žetta ķ erindi sķnu “Um hafķs fyrir Sušurlandi – frį landnįmi til žessa dags” sem finna mį į vef Vešurstofunnar:

“1695. Óvanalega miklir hafķsar. Ķs rak um veturinn upp aš Noršurlandi og lį hann fram um žing, noršanvešur rįku ķsinn austur fyrir og svo sušur, var hann kominn fyrir Žorlįkshöfn fyrir sumarmįl og sunnudaginn fyrstan ķ sumri (14. aprķl) rak hann fyrir Reykjanes og Garš og inn į fiskileitir Seltirninga og aš lokum aš Hvalseyjum og ķ Hķtarós, fór hann inn į hverja vķk. Hafši ķs ei komiš fyrir Sušurnes innan 80 įra, žótti žvķ mörgum nżstįrlegt og undrum gegna um komu hans. Žį mįtti ganga į ķsum af Akranesi ķ Hólmakaupstaš (Reykjavķk) og var ķsinn į Faxaflóa fram um vertķšarlok rśmlega, braut hann skip undan 6 mönnum fyrir Garši, en žeir gengu allir til lands”.

Um 1900 fer heimurinn aš hlżna į nżjan leik og hefur sś žróun haldist til dagsins ķ dag, – meš rykkjum žó. Viš vitum hvernig įstandiš var hér į landi seint į 19. öld žegar vesturferšir Ķslendinga stóšu sem hęst, og fólk flśši haršindi og fįtękt sem af žvķ leiddi. Viš höfum heyrt af frostavetrinum mikla 1918, sķšan komu veruleg hlżindi fram aš strķšsįrum, žį nokkur kólnun fram til um 1975 er fer aš hlżna aftur. Auk žessara breytinga eru smį sveiflur frį įri til įrs, sem eru breytilegar frį einu landi til annars, eins og viš könnumst viš. Hér į noršurslóšum, žar sem mešalhiti įrsins er ekki nema nokkrar grįšur yfir frostmarki erum viš miklu nęmari fyrir smįvęgilegum hitafarsbreytingum en sunnar ķ įlfunni žar sem įrsmešalhitinn er mun hęrri.

Hvenęr lauk Litlu ķsöldinni? Um žaš mį deila, sumir miša viš įeiš 1900 og enn ašrir vilja meina aš frostaveturinn 1918 hafi veriš daušakippir žessa langa kuldaskeišs.

 

Hlżnun sķšastlišin 150 įr frį Litlu ķsöldinni

Samkvęmt męlingum er tališ aš hitastig jaršar hafi hękkaš um žvķ sem nęst 0,8°C sķšan um 1850.  Hvers vegna 1850?  Jś žaš er vegna žess aš sęmilega įreišanlegar eldri męlingar į lofthita eru ekki til. Žį var Litlu ķsöldinni ekki lokiš. Verulegur hluti žessa tķmabils, um žaš bil hįlf öld, tilheyrir Litlu ķsöldinni. Skekkir žaš ekki ašeins myndina?

Menn hafa af žvķ miklar įhyggjur aš mešalhiti jaršar hafi hękkaš um žvķ sem nęst 0,8 grįšur į 150 įrum.  Hver vill fullyrša aš um 1850, į sķšustu įratugum Litlu ķsaldar, hafi vešurfar veriš “rétt” og öll hękkun hita sķšan žį sé “röng” og hęttuleg?   Žaš merkilega er aš žetta er kjarninn ķ umręšunni um loftslagsmįlin.

Reyndar er mjög oft talaš um aš žessi hękkun lofthita um 0,8°C sé "frį upphafi išnbyltingar". Išnbyltingin hófst um 1750, en žį voru enn eftir 150 įr af Litlu ķsöldinni.  Hvers vegna ķ ósköpunum er veriš aš miša viš žetta kalda tķmabil žegar hungur og sjśkdómar fóru illa meš fólk?

Viš sjįum greinilega į hitaferlinum frį Bresku Vešurstofunni (mynd 4) aš Litlu Ķsöldinni lżkur ekki fyrr en um 1920, žį veršur mjög hröš hlżnun fram aš 1945, sķšan kyrrstaša til um 1975 er hitinn fer aš rķsa hratt til įrsins 2000, og aš lokum kyrrstaša til dagsins ķ dag.

Eftirtektarvert er aš į tķmabilinu 1920 til 1945 er įlķka hröš og įlķka mikil hękkun į hitastigi og į tķmabilinu 1975 til 2000. Hvort tveggja 25 įra tķmabil. Žaš er umhugsunarvert aš losun manna į koltvķsżringi var tiltölulega lķtil fyrr en eftir mišja sķšustu öld er losunin fór hratt vaxandi. Žaš flękir aušvitaš mįliš dįlķtiš.  Var žaš kannski nįttśran sem var aš verki į fyrra tķmabilinu og mannfólkiš į hinu sķšara?  Eša į nįttśran einhvern žį ķ hitabreytingunum yfir allt tķmabiliš? 

Viš tökum eftir žvķ aš mešalhitinn yfir allt tķmabiliš er nokkurn vegin sį sami og męldist ķ kyrrstöšunni 1945-1975. Vęri ekki ešlilegra aš miša hękkun lofthitans viš žaš tķmabil frekar en Litlu Ķsöldina eins og gert er?  Žį vęri hękkunin sem viš vęrum meš įhyggjur af um 0,5 grįšur ķ staš 0,8 grįša.

 

hadcrut4_annual_global

Mynd 4: Myndin er frį Bresku vešurstofunni Met Office. Hśn sżnir frįvik ķ mešalhita tķmabilsins 1850 til 2014. Į žessum tķma hefur styrkur koltvķsżrings aukist frį 0,03% ķ 0,04%.

 

 

HadCRUT3 GlobalMonthlyTempSince1850 NH-SH-NormalPeriod (1)


Mynd 4a:  Önnur mynd frį Bresku vešurstofunni Met Office. Stór hluti ferilsins tilheyrir Litlu ķsöldinni, en nęr žó ekki aftur til upphafs išnbyltingar um 1750

 

 

Kyrrstaša hlżnunar frį aldamótum

Nįttśran hefurveriš aš strķša okkur frį aldamótum, žvķ eitthvaš veldur žvķ aš mešalhiti jaršar hefur meira og minna stašiš ķ staš frį aldamótum eins og sést į mynd 5, žrįtt fyrir sķvaxandi losun manna į koltvķsżringi CO2.

Hitamęlingar į lofthjśpnum fara ķ ašalatrišum fram į tvennan hįtt: Meš hefšbundnum hitamęlum į vešurstöšvum vķša um heim og frį gervihnöttum. Męlingar frį gervihnöttum hafa žaš fram yfir kvikasilfursmęlana aš gervihnettirnir męla yfir allan hnöttinn, byggš ból, hafiš, eyšimerkur, fjöll og firnindi. Svokölluš žéttbżlisįhrif trufla ekki žęr męlingar, en viš vitum flest hve miklu heitara er innan borgarmarkanna en utan žeirra. Žessar męlingar frį gervihnöttum nį žó ašeins aftur til įrsins 1979. Į žeim mį greina įhrif frį stórum eldgosum og fyrirbęrum ķ Kyrrahafinu sem kölluš eru El Nińo og La Nińa. Um žessar mundir er öflugt El Nińo ķ gangi sem veldur nokkurra mįnaša hękkun hitastigs og vešurbreytingum vķša um heim.

 

UAH_LT_1979_thru_November_2016_v6

Mynd 5: Hitamęlingar frį gervihnöttum sżna kyrrstöšu ķ hlżnun frį sķšustu aldamótum
(Myndin uppfęrš ķ desember 2016)

 

Įstęšur loftslagsbreytinga og hvaš er žetta «eitthvaš» sem minnst var į ķ innganginum?

Ljóst er aš żmislegt annaš getur haft įhrif į loftslagsbreytingar en koltvķsżringur. Margir žekkja snjallar kenningar hins virta vķsindamanns Pįls Bergžórssonar um samspil breytilegs endurskins frį hafķs sem orsakavald hinnar velžekktu 60 įra sveiflu ķ hitafari. Hann hélt nżlega įhugavert erindi į Ašventužingi félags vešurfręšinga. Sjį erindiš hér.  Margir beina sjónum aš sólinni, okkar eina hitagjafa.  Sólin į mynd 6 er svokölluš breytistjarna sem jöršin er ķ nįbżli viš. Frį henni streymir breytilegur sólvindurinn sem veldur fallegum noršurljósum, og gęti įtt verulegan žįtt ķ hitasveiflum undanfarinna alda og įržśsunda samkvęmt velžekktum kenningum prófessors Henriks Svensmark.

11878975_10207837021626423_5834415388739750727_o

Mynd 6: Sólin er breytileg stjarna. Virkni hennar gengur ķ bylgjum. Sveiflurnar eru įratuga, įrhundraša og įržśsunda langar. Jöršin er ķ nįbżli viš žessa dagstjörnu.

 

Į mynd 7 mį sjį breytingar ķ heildarśtgeislun sólar frį įrinu 1610 til 2014. Eins og sjį mį, žį er hśn ķ hęstu hęšum į sķšarihluta nżlišinnar aldar, og nś er heildarśtgeislunin farin aš dala aftur. Maunder lįgmarkiš frį 1650-1700 leynir sér ekki.

Breytingin ķ heildarśtgeislun er reyndar heldur  lķtil til aš skżra hitabreytingar undanfariš žannig aš leita žarf annarra skżringa. Skżringin gęti legiš ķ śtfjólublįa žętti sólarljóssins og beinast augu vķsindamanna nś aš žeim möguleika.

SolarIrradianceReconstructedSince1610 LeanUntil2000 From2001dataFromPMOD (1)

Mynd 7: Heildarśtgeislun sólar hefur aukist jafnt og žétt sķšastlišin 400 įr įsamt žvķ sem hnattręn hlżnun hefur įtt sér staš. Nś kann virkni sólar aš fara minnkandi į nęstu įrum.

 

Breyting ķ heildarśtgeislun er ašeins um 0,2% yfir allt tķmabiliš, en breyting ķ śtfjólublįa ljósinu (Extreme UltraViolet-EUV) yfir ašeins eina 11 įra sólsveiflu er um tķföld eša 1000 %.   Jafnvel tvöfalt žaš eins og sést į mynd 8 frį japönsku geimferšastofnunni.

 

11_year_uv_cycles

Mynd 8: 20-föld (2000 %) breyting į śtfjólublįrri śtgeislun sólar yfir 11 įra tķmabil.

 

Sólvirknin hefur minnkaš hratt į sķšustu įrum. Kyrrstaša hefur veriš ķ hitastigi undanfarinn hįlfan annan įratug. Er žaš tilviljun aš žaš fer saman? Kannski. Eša, er žaš merki žess aš hįmarkinu sé nįš og hlżskeišiš aš ganga nišur, eins og žaš gerši fyrir 1000, 2000 og 3000 įrum eftir nokkurra įratuga löng góšęri?  Žvķ hafa żmsir vķsindamenn spįš, en fįir hlustaš. Fari svo, žį mun žaš koma ķ ljós innan įratugar.

 

Samantekt

Ķ fyrirsögn var spurt: Loftslagsbreytingar af völdum manna eša nįttśru, eša kannski hvort tveggja? 

Ętli svariš sé ekki "hvort tveggja".

Įšur hefur sį sem hér ritar gert žvķ skóna aš skiptingin gęti hafa veriš veriš milli eftirfarinna žįtta undanfarna įratugi:

  1. Ytri sveiflur sem vęru žį helst breytingar ķ sólinni.

  2. Innri sveiflur svo sem breytingar ķ hafstraumum og breytingar ķ hafķs/endurskini eins og Pįll Bergžórsson hefur bent į.

  3. Stķgandi sem stafar af sķfelt meiri losun į koltvķsżringi

 

Žetta er semsagt flókiš samspil nįttśrulegra fyrirbęra og įhrifa losunar manna į koltvķsżringi. Hve mikiš hver žessara žriggja žįtta vegur er ómögulegt aš segja.  Viš getum žess vegna til einföldunar og brįšabirgša sagt er hver žįttur valdi svo sem žrišjungi, en aušvitaš er žaš bara órökstudd įgiskun žar til viš vitum betur...

 

 --- --- --- 

 

Jįkvęš įhrif aukningar CO2

Fįtt er svo meš öllu illt, aš ekki boši nokkuš gott.

Koltvķsżringur er ekki eitrašur. Hann er undirstaša alls lķfs į jöršinni. Įn hans yxi ekki gręnn góšur og matvęlaframleišsla vęri engin. Dżralķf lķtiš sem ekkert og vķst er aš viš vęrum ekki hér.

Meš hjįlp sólar vinna plönturnar mjölvi og sykur śr koltvķsżringnum og losa frį sér sśrefni. Lķfsandi plantanna er koltvķsżringur, en okkar lķfsandi er sśrefniš. Įn gręnu plantanan vęri ekkert sśrefni og žvķ ekkert dżralķf.

Aukning koltvķsżrings ķ andrśmsloftinu eykur verulega vaxtarhraša gróšurs. Žaš hefur mjög jįkvęš įhrif į matvęlaframleišslu heimsins. Ekki veitir af.

Hér į landi hefur gróšri fleygt fram į undanförnum įrum. Skógarmörk hafa hękkaš og vķša mį sjį sjįlfsįš tré vaxa upp žar sem įšur var aušn. Viš getum žakkaš žaš bęši hękkušum lofthita og auknum styrk koltvķsżrings.

Ķslenskir gróšurhśsabęndur vita aš hęgt er aš auka framleišsluna verulega meš žvķ aš losa koltvķsżring inn ķ gróšurhśsin. Žess vegana mį išulega sjį stįlgeyma eša stęrri tanka meš koltvķsżringi fyrir utan gróšurhśsin eins og į mynd 9 sem tekin var fyrir utan gróšurhśs ķ uppsveitunum. Inni ķ gróšurhśsunum er styrkur koltvķsżrings tvöfaldur til fjórfaldur žess sem er utan žeirra.

 

greenhouse-2


Mynd 9: Geymir meš koltvķsżringi fyrir utan ķslenskt gróšurhśs.
(Ljósmynd įhb)

 

 

WoodyFourLevelsOfCO2Enrichment

 

Mynd 10: Tilraunir hafa veriš geršar ķ žvķ skyni aš męla vaxtarhraša plantna viš mismunsandi styrk koltvķsżrings. Į myndinni er veriš aš gera tilraunir meš furu. Lengst til vinstri er styrkurinn sį sami og ķ andrśmsloftinu, eša 400 ppm (0,04%). Į nęstu mynd hefur 150 ppm veriš bętt viš žannig aš styrkurinn veršur 550 ppm. Į žrišju myndinni er styrkurinn oršinn 700 ppm og į žeirri fjóršu 850 ppm, eša meiri en tvöfaldur žess sem er ķ andrśmsloftinu utandyra.  Žetta kunna plönturnar svo sannarlega aš meta og vaxtarhrašinn tvöfaldast.

 

Aukinn styrkur koltvķsżrings og hęrri lofthiti hafa gert žaš aš verkum aš gróšur jaršar hefur aukist. Matvęlaframleišsla ķ hungrušum heimi hefur af žeim sökum aukist.  Hśn er aš verša gręnni samkvęmt gervihnattamyndum. Um žaš mį lesa į vefsķšu NASA sem nefnist Global Garden Gets Greener, en žar er aš finna mynd 11.

 

npp_change_bump_lrg

Mynd 11: Hin gręnkandi jörš samkvęmt vefsķšu NASA.  

 

Höfum žaš hugfast aš koltvķsżringur, undirstaša lķfs į jöršinni, er ekki mengun. Magn koltvķsżrings ķ andrśmsloftinu męlist nś 0,04%.    Munum einnig aš viš erum ķ nįbżli viš stjörnu sem viš köllum sól. Sólin veitir okkur birtu og yl sem breytist meš sveiflum sem nį yfir įratugi, įrhundruš og įržśsund. Munum eftir sveiflum ķ Atlantshafinu og Kyrrahafinu. Munum eftir sveiflum ķ śtbreišslu hafķss og breytlegu endurskini.   Munum eftir…

 

 

 --- --- ---

 

 

 

 

 

Vetrarsólstöšur eru ķ įr 22. desember. Sólin veršur žį lęgst į lofti og dagurinn stystur. Į Žorlįksmessu fer sólin aš hękka į lofti og dagurinn aš lengjast, žó ekki muni nema hęnufeti fyrst ķ staš.  Įšur en viš vitum af fer vorilmur aš finnast ķ lofti, fuglar aš syngja, įstin blómstrar og voriš er komiš!

Žaš er žvķ tilefni aš fagna. Žaš munum viš gera į hinni ęvagömlu hįtķš Jólunum. 

 

"Fyrsta sólarhring frį sólstöšum lengist sólargangurinn ķ Reykjavķk um 9 sekśndur. Annan daginn lengist hann um 27 sekśndur og žrišja daginn um 44 sekśndur. Žetta eru sem sagt "hęnufetin" ķ Reykjavķk. Į Akureyri er fyrsta hęnufetiš 12 sekśndur, hiš nęsta 37 sekśndur og hiš žrišja 62 sekśndur", stendur ķ grein eftir Žorstein Sęmundsson sem birtist ķ Almanaki Hįskólans įriš 1993.  Greinina mį lesa hér.

 

solsetur_2011

 

 Glešileg Jól

 


Skrįr tengdar žessari bloggfęrslu:

2015 veršur 3ja heitasta įriš...

 

 

UAH_LT_1979_thru_November_2015_v6

 

 

 

Nżlega hafa veriš birtar nišurstöšur gervihnattamęlinga į hnattręnum lofthita til loka nóvember, eins og sjį mį į myndinni efst į sķšunni. Lengst til hęgri mį sjį hitatoppinn sem er aš myndast vegna El Nińo ķ Kyrrahafinu, en sams konar fyrirbęri mį sjį įrin 1998 og 2010. Sjį hér.

 

Hitamęlingar frį gervihnöttum hafa žaš sér til įgętis aš męlt er yfir nįnast alla jöršina, lönd og höf, fjöll og firnindi, eyšimerkur og byggš ból. Męlingarnar lįta ekki truflast af hitauppsöfnun ķ žéttbżli og borgum, og eru aš margra įliti žęr traustustu sem geršar eru. Śrvinnsla męligagna eru geršar hjį University of Alabama Huntsville (UAH) og Remote Sensing Systems (RSS). 

 

Dr. Roy Spencer sem sér um śrvinnslu męligagna hjį UAH hefur rašaš heitustu įrunum samkvęmt gervihnattamęlingunum ķ stólparitiš hér fyrir nešan. Samkvęmt žvķ er įriš 1998 heitast, nęst heitast er 2010 og nśna stefnir įriš 2015 ķ aš verša žrišja heitasta įriš.

Munurinn milli žessara įra er žaš afgerandi aš nišurstöšur fyrir desember geta ekki haft nein įhrif į röšina.

Sumar sślurnar eru litašar, en žaš eru svokölluš El Nińo įr žegar fyrirbęri ķ kyrrahafinu losar mikinn varma ķ lofthjśpinn. Roy Spencer hefur veriš aš dunda viš aš reyna aš gera sér grein fyrir hvernig įriš 2016 muni verša (gręna spurningamerkiš) meš žvķ aš skoša eldri įr sem liggja aš El Nińo įrum. Örvarnar milli litušu sślannna eiga aš tįkna žaš.  Sjį hér.

Įriš 1998 var óvenju hlżtt. Sama var ekki aš segja um nęstu įr į eftir, og žvķ er ekki hęgt aš reikna meš aš 2016 verši hlżtt. Žaš er žó ekki śtiokaš ef El Nińo veršur sęmilega virkt fyrstu mįnuši įrsins.

 

 

 

UAH-LT-El-Nino-year-rankings1

 

 

 

Til samanburšar er hér fyrir nešan RSS (Remote Sensing Systems) śtgįfan af gervihnattamęlingum į frįviki frį mešaltali įranna 1979-2008 ķ hita lofthjśps jaršar frį įrinu 1979 til loka nóvember 2015.

Męligögnin eru r į vef RSS tilbśin til aš setja ķ Excel ef einhver skyldi vilja teikna ferla eša raša įrunum ķ röš eftir mešalhita.

 

MSU RSS GlobalMonthlynov2015

 

 

 

 

 


« Fyrri sķša | Nęsta sķša »

Höfundur

Ágúst H Bjarnason
Ágúst H Bjarnason

Verkfr. hjá Verkís.
agbjarn-hjá-gmail.com

Audiatur et altera pars

Aðeins málefnalegar athugasemdir, sem eiga ótvíætt við efni viðkomandi pistils, og skrifaðar án skætings og neikvæðni í garð annarra, og að jafnaði undir fullu nafni, verða birtar. 

Um bloggiš

Ginnungagap

Żmislegt

Loftslag

Click to get your own widget

Teljari

free counters

Įlverš

http://metalprices.com/PubCharts/PublicCharts.aspx?metal=al&type=L&weight=t&days=12&size=M&bg=&cs=1011&cid=0

Sólin ķ dag:

(Smella į mynd)

.

Olķuveršiš ķ dag:

Heimsóknir

Flettingar

  • Ķ dag (9.12.): 10
  • Sl. sólarhring: 12
  • Sl. viku: 70
  • Frį upphafi: 764727

Annaš

  • Innlit ķ dag: 6
  • Innlit sl. viku: 46
  • Gestir ķ dag: 6
  • IP-tölur ķ dag: 6

Uppfęrt į 3 mķn. fresti.
Skżringar

Eldri fęrslur

Des. 2024
S M Ž M F F L
1 2 3 4 5 6 7
8 9 10 11 12 13 14
15 16 17 18 19 20 21
22 23 24 25 26 27 28
29 30 31        

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband