Sólsveiflan líklega búin að ná (óttalega slöppu) hámarki...

 

 

Það fer ekki á milli mála að sólvirknin hefur verið að minnka undanfarinn áratug. Vefsíða NASA þar sem myndina efst á síðunni var uppfærð 5. september síðastliðinn. Samkvæmt myndinni gæti ferillinn verið staddur í hámarki þessa dagana, en það verður þó ekki öruggt fyrr en eftir nokkrar vikur eða mánuði.

Nú er spáð sólblettatölunni 66 sem er sú lægsta síðan 1906, en þá var talan 64,2 eins og fram kemur á vefsíðu NASA sem DR. David Hathaway sér um.

 

 http://sidc.oma.be/images/wolfmms.png

 Sólblettasveiflan frá um 1955

 

 

 

 http://www.climate4you.com/images/SIDC%20AnnualSunspotNumberSince1700.gif

 Sólblettasveiflan frá árinu 1700

Takið eftir sólsveiflunni sem var í hámarki árið 1906 og er ámóta og nú.  Lágmarkið skömmu eftir 1800 er kallað Dalton lágmarkið.

 

 

 

http://www.climate4you.com/images/SolarIrradianceReconstructedSince1610%20LeanUntil2000%20From2001dataFromPMOD.gif

 Útgeislun sólar frá 1610 samkvæmt rannsóknum Dr. Judith Lean

Takið eftir Maunder lágmarkinu um það bil 1650-1710 á kaldasta tímabili Litlu ísaldarinnar og Daltom lágmarkinu um 1810, en þá var einnig svalt.

http://www.geo.fu-berlin.de/en/met/ag/strat/forschung/SOLARIS/Input_data/Lean2001.pdf

http://www.geo.umass.edu/faculty/bradley/lean1995.pdf

http://www.agci.org/docs/lean.pdf

 

 

 http://www.solarham.net/pictures/regions.jpg

 Sólin í dag

Að sólin skuli nánast vera án sólbletta í hámarki sólsveiflunnar er furðulegt.

 

 

 

 

           Áhugavert fyrir áhugasama.  Myndbandið og útdráttur (abstract) er hér.

 

Solar Activity and Climate - Hiroko Miyahara, The University of Tokyo from Kavli Frontiers of Science on Vimeo.

Rannsóknir á norðurljósum á Íslandi í 30 ár...

 

 

 

 

S.l. miðvikudag fór ég á fyrirlestur í Hátíðasal Háskóla Íslands þar sem fjallað var um rannsóknir á norðurljósum á Íslandi í 30 ár. Í kynningu á fyrirlestrinum stóð:

 

Prófessor Natsuo Sato
Pólrannsóknastofnun Japans

Miðvikudaginn 4. september 2013 heldur Natsuo Sato, prófessor við Pólrannsóknastofnun Japans, fyrirlestur um rannsóknir japanskra og íslenskra vísindamanna á norðurljósunum síðastliðin þrjátíu ár. Fyrirlesturinn fer fram í hátíðasal Háskóla Íslands og hefst klukkan 16:00. Aðgangur er ókeypis og eru allir velkomnir.

Undanfarin 30 ár hafa athuganir á norðurljósum verið framkvæmdar á þremur stöðum á Íslandi í samstarfi japönsku Pólrannsóknastofnunarinnar og Raunvísindastofnunar Háskólans. Rannsóknarstöð Japana í Syowa á Suðurskautslandinu og stöðvarnar á Íslandi þykja kjörnar til rannsókna á gagnstæðum segulljósum.

Gagnstöðupunktar eru staðir sem tilteknar jarðsegulsviðslínur tengja á norður- og suðurhveli. Segulsviðslínur á pólsvæðum jarðar tengjast annað hvort við gagnstætt hvel (lokaðar segulsviðslínur) eða geimsegulsviðið (opnar segulsviðslínur). Hlaðnar agnir frá sólinni ferðast eftir þessum línum og því er stundum talað um að norður- og suðurljósin séu spegilmyndir hvors annars. Þrjátíu ára rannsóknir sýna hins vegar að spegluð norðurljós eru fátíð.

Mælingar á gagnstæðum segulljósum veita einstakt tækifæri til rannsókna á því hvar og hvernig hinar ósýnilegu segulsviðslínur tengja jarðarhvelin; hvaða áhrif sólvindurinn hefur á segulhvolf jarðar og á eðli hröðunarferla norðurljósa.

Mjög fáir heppilegir athugunarstaðir eru á suðurhveli sem takmarkar gagnstöðuathuganir á jörðu niðri. Gera þarf sjónmælingar samtímis frá tveimur gagnstöðupunktum á jörðinni, en til þess þurfa báðar athugunarstöðvarnar að vera í myrkri og veður þarf að vera hagstætt. Þrátt fyrir þessar takmarkanir hafa margir áhugaverðir segulljósaatburðir greinst.

Í erindinu verður fjallað almennt um norðurljós, gagnstæð segulljós og þrjátíu ára sögu norðurljósarannsókna Japana á Íslandi. Að auki verður rætt um fyrirbæri eins og norðurljósaslit, norðurljósaperlur og blikótt norðurljós. Fjöldi mynda og myndskeiða verður sýndur.

Erindið verður haldið á ensku.

 

Skemmst er frá því að segja að fyrirlesturinn var bæði fróðlegur og ánægjulegur. Þetta var eins konar hátíðarfyrirlestur til að fagna þessu 30 ára afmæli norðurljósarannsókna Japana á Íslandi og því fyrst og fremst miðaður við að áheyrendur væru leikmenn og áhugamenn, frekar en fræðimenn á þessu sviði. Auðvitað er aðeins hægt að lýsa hughrifum í þessum pistli, og verður aðeins tæpt lauslega á innihaldi fyrirlestursins.

Prófessor Natsuo Sato sýndi fjölda mynda og hreyfimynda og útskýrði vel eðli norðurljósa. Þungamiðjan var þó niðurstöður rannsókna sem gerðar hafa verið samtímis á Íslandi og Suðurskautslandinu. Var einstaklega fróðlegt að sjá á hreyfimyndum eða vídeó, sem tekin voru samtímis á Íslandi og Suðurskautslandinu, hvernig "norðurljósin" á Suðurskautslandinu geta stundum verið eins og spegilmynd af norðurljósum hér á landi, og staðfestir það að segulsviðslínur á pólsvæðunum tengjast stundum það vel að rafeindir úr sólvindinum, sem sem eru á þeytingi eftir segulsviðslínunum, mynda nánast eins norðurljós á á báðum pólsvæðunum. Eins og fram kemur í kynningunni hér að ofan er þetta ekki algilt, en rannsóknir Natuso Sato staðfesta að þetta gerist stundum, en ekki alltaf.  Sólvindur flytur rafagnir og segulsvið yfir í segulsvið jarðar og má sjá og heyra hvernig það gerist í myndbandinu neðar á síðunni.

Natuso Sato hefur komið til Íslands nánast árlega í 30 ár, og því sannkallaður Íslandsvinur. Hér hafa verið starfræktar þrjár rannsóknarstöðvar, á Augastöðum nærri Húsafelli, Mánárbakka nærri Húsavík, og Æðey í Ísafjarðardjúpi. Fyrir um áratug fór ég með Jóni heitnum Sveinssyni tæknifræðingi á Háloftadeild Raunvísindastofnunar að Augastöðum þar sem Snorri Jóhannesson sér um daglegan rekstur stöðvarinnar. Mig rak nánast í rogastans þegar ég kom inn í stofuna. Það var nánast eins og að koma inn í litla geimrannsóknarstöð erlendis.  Tækjabúnaður í stórum skápum fyllti nánast herbergið.    - Og þetta á frekar afskekktum sveitabæ!

Það er auðvitað ekki alveg rétt að tala um norðurljós (aurora borealis)  á Suðurskautslandinu, því auðvitað væri réttara að kalla þau Suðurljós (aurora australis), en tungunni er kannski tamara að nefna fyrirbærið norðurljós á báðum pólsvæðunum :-)

Reyndar ná rannsóknir á norðurljósum yfir Íslandi yfir mun lengra tímabil en þessi 30 ár sem Japanir hafa starfrækt rannsóknarstöðvar.  Á Raunvísindastofnun hafa á Háloftadeildinni verið stundaðar rannsóknir á norðurljósum, og breytingum á jarðsegulsviðinu sem einnig stafa frá sólvindinum, um áratugaskeið.  Segulmælingastöðinni í Leirvogi var komið á fót árið 1957. Lengst af veitti Dr. Þorsteinn Sæmundsson stjörnufræðingur háloftadeildinni forstöðu, en nú Dr. Gunnlaugur Björnsson stjarneðlissfræðingur.   Um Háloftadeildina og sögu hennar má lesa hér.  Rannsóknir á norðurljósum á Íslandi ná reyndar mun lengra aftur, eins og fram kemur í fróðlegu viðtali við Þorstein Sæmundsson í Morgunblaðinu árið 2001.

Sjálfur var ég svo lánsamur að starfa hjá Þorsteini tvö sumur, 1968 og 1969. Þar kynntist ég vel vísindalegum vinnubrögðum og fékkst við ýmis viðvik, svo sem að fara daglega í Segulmælingastöðina í Leirvogi til að skipta um pappír á segulmælum, stilla stöðvarklukkuna,  lagfæra biluð tæki o.fl. Á skrifstofunni voru einnig unnin ýmiskonar viðvik, og jafnvel framköllun í myrkrakompu á kvikmyndafilmum úr norðurljósamyndavél og skráningartæki fyrir jarðsegulsviðsmæli.     Þorstein og Gunnlaug hitti ég á fyrirlestrinum, svo og Einar H Guðmundsson prófessor  í stjarneðlisfræði, en við vorum báðir sumarstarfsmenn á Háloftadeildinni.    Gaman að rifja upp liðinn tíma...

 

Rétt er að benda á einstakan fróðleik um norðurljós sem Þorsteinn Sæmundsson hefur tekið saman: Norðurljós

 

 

Minningar streyma fram...

Myndina gæti bloggarinn hafa tekið árið 1968.   Hluti tækjabúnaðar í Segulmælingastöðinni í Leirvogi.   

Lengst til vinstri í efri röð er segulmælirinn Magni (Proton Precession Magnetometer). Hann vinnur ekki ósvipað segulómunartækjum nútímans, en í stuttu máli þá vann hann þannig að flaska með vatni var segulmögnuð í skamma stund með öflugu segulsviði, þannig að róteindir vetnisatómanna röðuðu sér upp eins og yngismeyjar á dansgólfi. Þegar segulsviðið sleppti af þeim tökum, og jarðsviðið tók við, dönsuðu þær í takt og í nokkrar sekúndur mátti heyra óm frá róteindunum. Proton Precession Magnetometer kallast svona tæki fullu nafni, en Magni í daglegu tali hér á landi. Tónhæð ómsins er nákvæmur mælikvarði á styrkleika jarðsegulsviðsins. Reyndar er réttara að líkja þessu við snúning skopparakringlunnar en dansmeyjar. Precession kallast velta skopparakringlunnar þegar hún hægir á sér. Í jarðsviði (um 50 nanotesla eða gamma) er tónhæðin um 2400 Hz.

Fyrir miðju á hillunni má sjá merkilegan stafrænan skráningarbúnað fyrir Magna. Með ákveðnu millibili var Magni ræstur og mældi hann jarðsegulsviðið með mikilli nákvæmni. Mæligildin birtust á stafrænu formi ásamt tímamerkjum sem ljósdeplar á fleti inni í skráningarkassanum, en 16mm kvikmyndavél skráði niðurstöður á einn ramma filmunnar í senn. Þetta var því traust optisk stafræn skráningartækni.

Lengst til hægri er líklega nákvæmasta klukka á Íslandi síðari hluta 20. aldar. Þetta var ekki einungis kristalstýrð klukka, þar sem kristallinn var varðveittur við stöðugt hitastig, heldur einnig stjórneining, sem stjórnaði flestum aðgerðum í Segulmælingastöðinni. Það merkilega og óvenjuega er að tíminn var sýndur á röð lítilla mæla.

 

Á myndinni sést aðeins hluti tækjabúnaðarins í Leirvogi eins og hann var fyrir 45 árum. Þarna vantar til dæmis Móða sem mældi, og gerir það enn í dag, jarðsegulsviðið með segulómstækni. Móði hefur það fram yfir Magna að geta mælt segulsviðið samfellt og var þessi uppfinning Þorbjörns Sigurgeirssonar prófessors einstök í heiminum. Skráning var á gataræmu og gögnin einnig send þráðlaust til Raunvísindastofnunar.

Á myndina vantar RIO-mælana sem mældu gegnsæi jónahvolfsins á stuttbylgjusviðinu, það vantar spanmæli sem Axel Björnsson rak, svo og ýmislegt fleira góðgæti.  Utanhúss var stór norðurljósamyndavél sem tók reglulega myndir af himinhvolfinu, og í öðrum húsum segulsviðsmælar sem skráðu samfellt á ljósmyndapappír sem komið var fyrir á tromlu.

Vefsíða segulmælingastöðvarinnar í Leirvogi er hér.

Á þessum tíma hönnuðu menn og smíðuðu rafeindabúnað fyrir vísindarannsóknir á Íslandi. Um hluta þeirrar sögu, sem tekin var saman í byrjun árs 2002, má lesa hér á afriti af gamalli vefsíðu RT-Rafagantækni sem síðar varð hluti af Verkís. Mun ítarlegri samantekt á sögu RT-Rafagnatækni má lesa hér.

 

 

 

                   Fróðleikur um uppruna og eðli norðurljósa frá Oslóarháskóla

 

Vonandi er ekki margt missagt í þessum pistli sem skrifaður er af fingrum fram án þess að vísindalegum vinnubrögðum við öflun gagna hafi verið beitt :-)

 

 

Til hamingju Natsuo Sato-san !

 

 

Norðurljós

Veit duftsins son nokkra dýrðlegri sýn
en drottnanna hásal í rafurloga?
Sjá grundu og vog undir gullhvelfdum boga!
Hver getur nú unað við spil og vín?
Sjálf moldin er hrein eins og mær við lín,
mókar í haustsins visnu rósum.
Hvert sandkorn í loftsins litum skín,
og lækirnir kyssast í silfurósum.
Við útheimsins skaut er allt eldur og skraut
af iðandi norðurljósum.

Frá sjöunda himni að ránar rönd
stíga röðlarnir dans fyrir opnum tjöldum,
en ljóshafsins öldur, með fjúkandi földum
falla og ólga við skuggaströnd.
Það er eins og leikið sé huldri hönd
hringspil með glitrandi sprotum og baugum.
Nú mænir allt dauðlegt á lífsins lönd
frá lokuðum brautum, frá myrkum haugum,
og hrímklettar stara við hljóðan mar
til himins, með kristalsaugum.


Nú finnst mér það allt svo lítið og lágt,
sem lifað er fyrir og barizt er móti.
Þó kasti þeir grjóti og hati og hóti,
við hverja smásál ég er í sátt.
Því bláloftið hvelfist svo bjart og hátt.
Nú brosir hver stjarna, þótt vonirnar svíki,
og hugurinn lyftist í æðri átt,
nú andar guðs kraftur í duftsins líki.
Vér skynjum vorn þrótt, vér þekkjum í nótt
vorn þegnrétt í ljóssins ríki.


Hve voldugt og djúpt er ei himinsins haf
og hásigldar snekkjur, sem leiðina þreyta.
Að höfninni leita þær, hvort sem þær beita
í horfið - eða þær beygja af.
En aldrei sá neinn þann, sem augað gaf,
- og uppsprettur ljóssins ei fundnar né skýrðar.
Með beygðum knjám og með bænastaf
menn bíða við musteri allrar dýrðar.
En autt er allt sviðið og harðlæst hvert hlið
og hljóður sá andi, sem býr þar.

                                                   Einar Benediktsson

 

Norðurljósaspár...

 

 

 

 

Nú er farið að verða sæmilega dimmt á nóttunni til að njóta norðurljósanna.

Á vef Veðurstofunnar er vefur þar sem hægt er hægt að sjá spá um skýjahulu,

og á annarri íslenskri síðu sem nefnist einfaldlega Norðurljósaspá

er hægt að sjá ýmis línurit frá mælitækjum

og myndir sem gefa til kynna hvort norðurljós gætu verið sýnileg

yfir Íslandi.

 

Myndin efst á síðunni er tekin nærri Geysi. Í fjarska er bjarminn frá gróðurhúsum í Reykholti.

 

 

 

Eldri pistlar um norðurljós og fleira skylt:

 

Sólgosin og norðurljósin undanfarið...

Norðurljós á Satúrnusi og geimveðrið --- Myndir og myndbönd...

Minnstu norðurljós í 100 ár...

Norðurljós og fegurð næturinnar...

Sólvirknin og norðurljósin...

Geimskot Frakka á Íslandi ... Iceland Space Center ... Myndir

Ljósmengun í þéttbýli og dreifbýli...

 

 

 

Norðurljósadýrð á Fáskrúðsfirði

Verður hafísinn mun meiri enn á sama tíma í fyrra...?

 

 

Óþarfi er að hafa mörg orð um þennan beintengda feril frá Dönsku veðurstofunni DMI sem sýnir útbreiðslu hafíss.

Svarti þykki ferillinn sýnir ástandið nú, en sá dökkblái sýnir útbreiðsluna í fyrra, en þá var hafís mjög lítill. Hvert stefnir í ár? Lágmarki ársins verður náð eftir fáeinar vikur.  Fróðlegt verður að fylgjast með.

Takið eftir dagsetningunni neðst til vinstri á myndinni.

 

 

Sjá pistil frá því í maí hér.

Hafísdeild Dönsku veðurstofunnar ocean.dmi.dk

 

Myndin efst á síðunni: ocean.dmi.dk/arctic/plots/icecover/icecover_current.png

 

 

Uppfært 11. ágúst 2013:

Ný framsetning hjá DMI:

Myndin neðst á síðunni: http://ocean.dmi.dk/arctic/plots/icecover/icecover_current_new.png

Sjá vefsíðuna: http://ocean.dmi.dk/arctic/icecover.php

 

 

 

                        Arealet af al havis på den nordlige halvkugle i de seneste år.
                       Det grå område omkring den klimatologiske middelværdi svarer til
                       plus/minus 1 standard afvigelse.

Plottet ovenfor erstatter den tidligere isudbredelsesgrafik, som var baseret på iskoncentrationsdata med en bred kystzone-maske. Denne kystzone-maske betød, at det gamle isudbredelsesestimat var undervurderet. Det nye plot viser det absolutte isudbredelsesareal. Det gamle plot kan for en tid ses her.

Veðurstofan www.yr.no heiðrar risann Bergþór úr Bláfelli...

 

 

 

 

Bergþórsleiði ...

 

Þegar kristni fór að breiðast út um landið, bjó risinn Bergþór í Bláfelli ásamt konu sinni Hrefnu sem hvatti bónda sinn til að flytjast brott frá þessum óþolandi hávaða í kirkjuklukkunum niðri í byggðinni.  Hann fór hvergi en hún færði sig norður fyrir Hvítárvatn þar sem heitir Hrefnubúðir. 

 

Bergþór gerði sér dælt við byggðamenn og fór stundum suður í sveit til að nálgast nausynjar.  Eitt sinn á heimleið bað hann bóndann á Bergstöðum að gefa sér að drekka.  Bóndi fór heim og sótti drykkinn en Bergþór hjó með staf sínum holu í berg við túnfótinn.  Bergþór drakk nægju sína og þakkaði.  Sagði hann bónda að geyma jafnan sýru í holunni, ella hlytist verra af, og mundi hún þar hvorki frjósa né blandast vatni. Æ síðan hefur verið geymd sýra í kerinu og skipt um árlega. Verði misbrestur þar á verða landeigendur fyrir óhöppum.  Síðast gerðist það árið 1960 og missti þá bóndinn allar kýr sínar.

 

Þegar aldurinn færðist yfir Bergþór fór hann eitt sinn niður að Haukadal og bað bóndann um að tryggja sér legstað þar sem heyrðist klukknahljóð og árniður, og bað hann að flytja sig dauðan í Haukadal.

Til merkis um að hann væri dauður yrði göngustafur hans við bæjardyrnar í Haukadal.  Þá skyldi bóndi vitja hans í hellinum í Bláfelli og hafa að launum það, sem hann fyndi í kistli hans.  Bóndi fór eftir þessum tilmælum og fann ekkert annað en þurr lauf í kistlinum og lét þau vera.  Vinnumaður hans fyllti vasa sína af laufum og þegar þeir voru komnir niður í Haukadal með líkið, voru þau orðin að gulli.  Bóndinn lét jarða Bergþór norðan kirkjunnar þar sem er aflangur hryggur og bratt niður að Beiná.  Þar heitir nú Bergþórsleiði.  Hringurinn, sem var á göngustaf Bergþórs, er sagður prýða kirkjuhurðina.

 

 

 

Það var Hákon Bjarnason skógræktarstjóri sem kostaði sjálfur og lét setja steininn á leiði Bergþórs, eins og hann gerði einnig á leiði Jóns hraks á Skriðuklaustri.  

 

(Smella má tvisvar á litlu myndirnar til að stækka).

 

 

 

Enn þann dag í dag verða Tungnamenn varir við Bergþór þegar hann leggur leið sína frá núverandi heimili sínu örskammt fyrir norðan kirkjuna í Haukadal þar sem heitir Bergþórsleiði. Hann stikar stórum skrefum yfir Beiná þar sem beinaleifar miklar eru á botni árinnar rétt við kirkjugarðinn og yfir á Bryggjuheiði þar sem hann heimsækir heimafólk og þiggur brjóstbirtu þar sem nú heitir hinu heiðna nafni Iðavellir, og síðan meðfram Tungufljóti að fossinum Faxa, þar sem hann fer af öryggi yfir fljótið á grynningunum ofan við fossinn. Hressingu fær  hann svo í holunni í berginu að Bergstöðum, en ábúendur þar gæta þess ávallt vel að Bergþór fái nægju sína af mjólkursýru og komi aldrei að kerinu tómu.

Nú hefur Norska veðurstofan  sem heldur úti vefnum www.yr.no séð ástæðu til að heiðra Bergþór gamla með því að gera sérstaka veðurspá fyrir karlinn, svo hann fari sér nú ekki að voða þegar hann sækir sér nauðsynjar, ket og brennivín, suður í sveitir.

                             Veðurspá www.yr.no fyrir Bergþórsleiði

 

 

 

 

 

Hvernig skyldi Bergþór hafa fengið Norðmenn
til að gera sérstaka veðurspá fyrir sig? 

Auðvitað er það lítið mál fyrir fjölkunnugan risa
úr einu tignarlegasta fjalli Íslands.

 

 

Er það ekki annars dálítið undarlegt að gefa út veðurspá fyrir leiði?

 

Ótrúleg heppni Breta opinberuð í gær...

 

 

 

"Eru Bretar að verða Saudi Arabía heimsins í gasvinnslu?" 

Þannig spyr The Spectator í gær eftir að British Geological Survey tilkynnti í gær að þeir áætluðu að magn setlagagass í Englandi nemi um  1330 trilljón rúmfetum (38 trilljón rúmmetrar).

Jafn stórar gaslindir í setlögum hafa hvergi fundist. 

Til samanburðar má nefna N-Ameríku þar sem áætlað er að magnið sé  682 trilljón rúmfet, Argentína 774 trilljón rúmfet and Kína 1,275 trilljón rúmfet.

Þetta eru stærstu setlaga-gaslindir sem fundist hafa, mun meira magn gæti fundist ef Suður England og Skotland væru tekin með, svo og hafsvæðið umhverfis Bretlandseyjar.

 

Sjá vefsíðu  British Geologica Survey.

 

Þetta er miklar fréttir fyrir Breta. Í raun stórfréttir.   Hér er tilvísun í nokkrar fréttir sem birst hafa í dag:

 The Sun, 28. júní 2013

 The Sun, 28 . júní 2013

 The Times, 28. júní 2013

 The Spectator, 27. júní 2013

 The Economist, 29. júní 2013

 Public Service Europe, 28. júní 2013

 

 

 

Nú vaknar ein lítil spurning:  Skyldu Bretar hafa áhuga á að kaupa örlítið rafmagn frá okkur um sæstreng eftir þennan fund?

 

 

 

 

 

1 milljón= 1.000.000

1 milljarður = amerísk billjón = 1.000.000.000

 1 trilljón = 1.000.000.000.000 

Uppvakningar frá Litlu ísöldinni...

 

 

 

Hópur vísindamanna við háskólann í Alberta undir stjórn Catherine La Farge hefur fundið gróður sem fór undir ís fyrir 400 árum meðan á Litlu ísöldinni stóð, og það sem merkilegra er, þeim hefur tekist að vekja gróðurinn til lífs eftir langan svefn. Sjá mynd.

Þyrnirós svaf í eina öld og þótti mikið, en þessar plöntur í fjórar aldir. Um þetta er fjallað í tímaritinu Proceedings of the National Academy of Sciences, en fréttin hefur farið víða undanfarið, og má m.a. lesa um málið hér á vefsíðu PHYS.ORG.

 

 

 

Fyrir árþúsundi voru jöklar líklega minni en í dag. Ekki var það mannfólkinu að kenna og enginn kvartaði svo vitað sé. Mannlíf og menning blómstraði....

Svo fór að kólna, og kólna...

Meðan á Litlu ísöldinni stóð gengu jöklar fram og lögðu í eyði gróið land og jafnvel bújarðir á Íslandi. Víða um heim.  Einnig gróðurinn sem vísindamönnunum tókst að vekja til lífsins eftir langan þyrnirósarsvefn.  Það hlýtur að hafa verið hrikalegt að horfa upp á jökulinn flæða yfir gróið land. Styrjaldir geisuðu, hungur varð mörgum að aldurtila, sjúkdómar felldu fólk unnvörpum.   Ekki var það mannfólkinu að kenna, svo mikið er víst. Einhverjir voru þó brenndir á báli fyrir galdra, því auðvitað var þessi óáran þeim að kenna, að minnsta kosti taldi fávís almúginn og yfirvaldið það...

Nú eru jöklar farnir að hopa aftur og það sem huldist ís fyrir nokkrum öldum farið að koma í ljós. Það þykir fjölmörgum hrikalegt upp á að horfa og kenna mannfólkinu um það...

Humm...

Fréttin um þennan gróður sem hefur verið lífgaður við eftir að hafa verið hulinn ís í hálfa þúsöld er auðvitað stórmerkileg, en minnir okkur á að allt er í heiminum hverfult...

 

 

 

 

(Nú svo er það auðvitað nýleg frétt í Nature.

Hver veit nema loðinn uppvakningur úr holdi og blóði sé á leiðinni). 

TED video:  Bring back the woolly mammoth!

Hafísútbreiðslan í maí 2013...

 

                                                                       

 

Myndin hér að ofan sýnir útbreiðslu hafíss nú þegar líður að lokum maímánaðar.   Greinilegt er að myndin nú er allt önnur en í september 2012 þegar útbreiðslan var í lágmarki.   

Ferillinn fyrir árið 2013 er rauður, en svartur fyrir árið 2012. 

Í augnablikinu er rauði ferillinn nærri meðaltali áranna 1979-2006 (punktalínan), en í september 2012 var útbreiðsla hafíss sú minnsta sem mælst hefur, a.m.k. síðan mælingar merð gervihnöttum hófust.

Hafa verður í huga að myndin sýnir útbreiðslu hafíss en ekki magn, þ.e. ekki er tekið tillit til þykktar íssins. 

 

Hvernig stóð á lítilli útbreiðslu hafíss í september 2012?  Á vefsíðu NASA kemur fram að öflug heimskautalægð í ágúst 2012 hafi brotið upp ísinn þannig flýtt fyrir bráðnun hans, en hann var tiltölulega þunnur fyrir.

 

 

                   Smella hér til að sjá myndbandið á vef NASA.  Sjá einnig frétt Reuters hér.

 

Stormurinn skall á 5. ágúst og strax 9. ágúst birtist á vef NASA frétt um storminn þar sem leiddar eru líkur að því að hann geti haft áhrif á útbreiðslu hafíss:  "Arctic storms such as this one can have a large impact on the sea ice, causing it to melt rapidly through many mechanisms, such as tearing off large swaths of ice and pushing them to warmer sites, churning the ice and making it slushier, or lifting warmer waters from the depths of the Arctic Ocean".   Þetta gekk eftir.

 

Myndin hér fyrir neðan ætti að uppfærast sjálfkrafa. Fylgist með rauða ferlinum. 

Það verður fróðlegt að fylgjast með hver þróunin verður í ár.  

Hver skyldi staðan vera næstkomandi september þegar útbreiðslan verður í lágmarki?     Það kemur bara í ljós þegar þar að kemur, fæst orð hafa minnsta ábyrgð... 

 

 

                                                         Stærri beintengd mynd hér.

 

 

Næsti ferill sýnir breytingu á heildarflatarmáli hafíss,

á suðurhveli + norðurhveli, frá árinu 1979. 

Stærri beintengd mynd hérá hafíssvef háskólans í Illinois.

 

 

 

Að lokum er ferill sem sýnir stöðuna í dag á hafísnum við Suðurskautslandið.

Greinilegt er að útbreiðsla hafíss er þar meiri en í fyrra og meiri en meðaltal áranna 1979-2000.

 

 

 

 

 

 

 Vefsíður með fjölda ferla:

 

 Arctic Sea Ice Graphs

 

Sea Ice Page

 

 

 

Styrkur koltvísýrings (CO2) í lofthjúpnum nú og fyrr á tímum...

 

 

 

 

Fátt er meira hressandi en ískalt vatn blandað kolsýru, sódavatn eða ölkelduvatn. Nú eða bjór og kampavín?

Jæja, ekki var tilgangurinn að fjalla um þessar veigar sem ekki væru til án kolsýrunnar eða CO2.  Hugmyndin er að fjalla um þessa lofttegund eða gas sem við köllum ýmsum nöfnum; kolsýru, koltvísýring, koldíoxíð eða einfaldlega CO2, þ.e. hvernig styrkur hennar hefur breyst undanfarin 600 milljón ár.  Sjálfum er mér tamast að tala um kolsýruna en skrifa CO2. Sjálfsagt er þó réttara að tala um koltvísýring.

Kolsýran  verður til t.d. við bruna, hvort sem það er bruni jarðefnaeldsneytis, timburs eða fæðu í líkama okkar. Einnig verður það til í iðrum jarðar og kemur upp m.a. með eldgosum, jarðgufu og ölkelduvatni.

Kolsýran, CO2, er ómissandi öllu lífi á jörðinni. Með aðstoð sólarljóssins umbreyta grænar plöntur efninu í súrefni sem er okkur lífsnauðsyn, og ýmisskonar fæðu.   Kolsýran er því ekki beinlínis eitur og drepur ekki nema of mikið sé af henni í loftinu sem við öndum að okkur, en þá getur hún kæft, en það getur reyndar H2O einnig gert, en H20 er jú vatn.

Plöntur elska CO2 og vaxa yfirleitt mun betur þar sem styrkur kolsýrunnar er tiltölulega mikill. Þetta nýta garðyrkjubændur sér þegar þeir losa kolsýru inn í gróðurhúsin til að örva vöxtinn.

Styrkur  CO2 í andrúmsloftinu er um það bil 0,04%, eða 400 ppm (parts per milljon). Styrkurinn hefur verið að aukast á síðustu áratugum og hafa menn haft af því nokkrar áhyggjur.  Fyrir iðnbyltinguna var styrkurinn um 280 ppm, eða 0,028%.   Eins og flestir vita ætti aukinn styrkur CO2 í lofthjúpnum að valda nokkurri hækkun hitastigs, en ekki eru menn sammála hve mikið. Einnig má búast við að sýrustig (pH) sjávar lækki nokkuð og að hann verði minna basiskur.

 

En, hefur styrkur CO2 aldrei verið meiri en í dag?  Jú vissulega!  Og það miklu meiri...

 

Svarti ferillinn á myndinni sem er efst á síðunni er teiknuð samkvæmt niðurstöðum rannsókna prófessors R.A. Berner við Yale háskóla.  Svarti ferillinn sýnir styrk CO2 í lofthjúpnum í 600 milljón ár.  Takið eftir að það er aðeins á tiltölulega stuttu tímabili undanfarið og einnig á tímabili fyrir um 300 milljón árum sem styrkurinn er ámóta og nú, en á öðrum tímaskeiðum töluvert eða miklu meiri. Takið eftir lóðrétta ásnum vinstra megin og hve hátt svarti ferillinn nær, eða í 7000 ppm, þ.e. 17 sinnum hærra en í dag! (Takið þó eftir óvissunni sem afmarkast af „Estimate of uncertainity).

 

 

 

 Sjá grein R.A.Berner í American Jounal of Science, Vol 301, Feb. 2001:  http://www.geocraft.com/WVFossils/Reference_Docs/Geocarb_III-Berner.pdf

Myndin efst er fengin að láni hér: http://www.geocraft.com/WVFossils/Carboniferous_climate.html

Sjá einnig hér: http://www.scotese.com/climate.htm

 

Tónlist eftir prófessor Robert Berner við Yale háskóla. Hlusta hér: http://people.earth.yale.edu/profile/robert-berner/about/music.html.

 

 

Hér fyrir neðan er önnur mynd frá Wikipedia: Carbon Dioxide in Earth's Atmosphere.

Eldrauði (orange) ferillinn GEOCARB III er hliðstæður þeim svarta efst á síðunni. 

 

 

This figures shows estimates of the changes in carbon dioxide concentrations during the Phanerozoic. Three estimates are based on geochemical modeling: GEOCARB III (Berner and Kothavala 2001), COPSE (Bergmann et al. 2004) and Rothman (2001). These are compared to the carbon dioxide measurement database of Royer et al. (2004) and a 30 Myr filtered average of those data. Error envelopes are shown when they were available. The right hand scale shows the ratio of these measurements to the estimated average for the last several million years (the Quaternary). Customary labels for the periods of geologic time appear at the bottom.

Direct determination of past carbon dioxide levels relies primarily on the interpretation of carbon isotopic ratios in fossilized soils (paleosols) or the shells of phytoplankton and through interpretation of stomatal density in fossil plants. Each of these is subject to substantial systematic uncertainty.

Estimates of carbon dioxide changes through geochemical modeling instead rely on quantifying the geological sources and sinks for carbon dioxide over long time scales particularly: volcanic inputs, erosion and carbonate deposition. As such, these models are largely independent of direct measurements of carbon dioxide.

Both measurements and models show considerable uncertainty and variation; however, all point to carbon dioxide levels in the past that have been signifcantly higher than they are at present. While the GEOCARB Carbon dioxide levels in the most part of the Phanerzoic Eon shows a fit and resultíng climate sensitivity similar to todays values, the early Phanerozoic includes a global ice age during the Ordovician age combined with high atmospheric carbon contents based on the same project. There have been different speculations about the reasons but no acknowledged mechanism so far.

 

 

 

Koltvísýringur í sögulegu hámarki

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• geocarb_iii-berner.pdf

Í dag er hálf öld liðin frá páskahretinu mikla 1963 - Annað á leiðinni...?

 

 

 

 

Ekki er laust við að þessa dagana sé nokkur uggur í brjósti skógræktarmanna og annarra sem unna gróðri og góðu mannlífi, en nú er að skella á kuldahret sömu ættar og fyrir nákvæmlega 50 árum, en þá urðu tré víða um land fyrir miklum skaða.

Það var 9. apríl 1963 þegar gerði mjög óvenjulegt hret eftir langvarandi hlýindi. Tré  á Suðurlandi drápust unnvörpum, einkum síberíulerki, sitkabastarður og alaskaösp. Hitinn féll þá á nokkrum klukkustundum um því sem næst 20 gráður, úr góðum vorhita í hörkufrost.

Tveim árum seinna eða um 1965 hófst síðan kalt tímabil sem gengur undir nafninu hafísárin eða kalárin, og stóð það næstum óslitið í tvo áratugi.

Nú hafa verið langvarandi hlýindi eins og árið 1963, en vonandi verður hretið ekki mjög slæmt. Gróður er farinn að taka við sér, brum á trjám farin að þrútna og sum tré jafnvel farin að laufgast eins og mispillinn á myndinni hér efst á síðunni. Myndin var tekin s.l. sunnudag.

Það er ekki bara gróðurinn sem getur skaðast, fuglar og önnur dýr gætu verið í hættu. Við skulum því vona að hretið verði hvorki slæmt né langvinnt.

 

 

 

 Kalskemmdir í túni

 

Við á sunnanverðu landinu höfum notið blíðunnar undanfarnar vikur og vel það. Sama er ekki að segja um alla landshluta, því á norðanverðu landinu hafa verið snjóþyngsli og víða hefur klaki lagst yfir tún. Þá er mikil hætta á að tún kali og allt gras drepist. Það er ófögur sjón og mikið tjón fyrir ábúendur.

 

Ísland er harðbýlt og náttúran er ekki alltaf eins mjúkhent eins og hún hefur verið síðustu áratugi.   Það þarf ekki nema litla breytingu á hitastigi til að allt fari úr skorðum.  Vonandi verða næstu ár áfram mild.

 

 

 

 

Hitaspá fyrir n.k. föstudagsmorgun

 

 

 

 Blogg Trausta Jónssonar í dag:  Býsna kalt - vonandi ekki svo hvasst.