Á sunnudag lenti flöskuskeytið Iceland-1 á eyjunni Tiree sem er skammt austan við Skotland. Tiree tilheyrir hinum innri Suðureyjum, Inner Hbridges. Þar bjó Ketill flatnefur faðir Auðar djúpúðgu.

Fylgjast mátti með því þegar flaskan barst upp að fjörunni  á sunnudaginn og síðar hærra uppp í fjöruna á flóðinu um nóttina.

Þegar ljóst var í hvað stefndi var reynt að ná sambandi við einhverja íbúa eyjarinnar með ýmsu ráðum. Fljótt flýgur fiskisagan…

Kona er nefnd Rhoda Meek. Ævar hafði náð sambandi við hana og síðan undirritaður. Við áttum nokkur orðaskipti á netinu og sagði hún frá hvernig hún hefði fundið skeytið. Sendi síðan fjölda ljósmynda og videoklippna samtals tæplega 1 Gigabæti með hjálp Dropbox. Ég sá strax hve faglega myndirnar voru teknar við erfið skilyrði, en Rhoda var aðeins með myndavél í símanum.  Komst ekki hjá því að hrósa henni dálítið. Þá sagði hún mér að hún hefði verið kynnir í barnasjónvarpsþáttum í 5 ár hjá BBC, eða children´s TV presenter.

Rhoda er öflug kona með mikla reynslu eins og lesa má á Linkedin :-)

Skömmu síðar sendi hún mér krækju að bloggpistli sem hún hafði verið að gera meðan á spjallinu stóð, og jafnvel tengt saman nokkrar af videóklippunum í stuttmynd sem er á blogginu. Ég er þó ekki frá því að sumar klippanna séu enn betri. Að hluta talaði hún Gelísku og að hluta Ensku.

Hér er bloggpistill hennar “Wodieskodie”

Verkís “Message In A Bottle” makes landfall in Tiree

Við bíðum svo eftir að Ævar vísindamaður geri þátt um fundinn og birti fleiri myndir...

Verkfræðistofan Verkís hannaði og smíðaði flöskuskeytin á eigin kostnað, enda telja starfsmenn Verkís að Ævar vísindamaður vinni gott starf í þágu barna og unglinga.
Vísindin efla alla dáð!

Flöskuskeytin tvö hafa undanfarna mánuði ferðast frá Íslandi áleiðis til Grænlands og síðan suður meðfram ísjaðrinum við austurströnd Grænlands í miklum vindi og sjógangi.  Fyrir sunnan Grænland snérist þeim hugur og tóku stefnuna til austurs og norðurs langleiðina að Íslandi. Aftur snérist þeim hugur og héldu nú áleiðis til Grænlands, suður með austurströndinni og norður með vesturströndinni fram hjá hinni fornu byggð norrænna manna. Síðan héldu þau áleiðis til Vínlands, en fengu ekki góðan byr... Eftir að hafa þvælst um í hafinu vestan Grænlands í nokkurn tíma tóku þau stefnuna hratt í suðausturog huga nú að landtöku á Suðureyjum við Skotland. Landnámsmenn sóttu sínar konur á þessar slóðir eins og flesti vita...

Flöskuskeytin hafa nú ferðast um 15.000 kílómetra síðan þau voru sjósett í janúar fyrir einu ári um 40 km sunnan við Reykjanesvita. Flöskuskeytin hafa staðist þessa þolraun og senda enn skeyti um gervihnetti með nákvæmum staðsetningarupplýsingum.

Myndin neðst á síðunni er beintengd við líkanið sem sýnir hvar flöskuskeytin eru stödd. Með því að smella á blöðrurnar er hægt að kalla fram upplýsingaglugga eins og er á efstu myndinni. Með músarbendlinum er hægt að færa kortið.

Skoðið nánar á þessum vefsíðum:

Vefsíða Ævars vísindamanns:

http://krakkaruv.is/floskuskeyti

Stórt kort sem sýnir ferðalag flöskuskeytanna:

gps.verkis.is

Bloggsíða með fjölda mynda og kortum, en þar má lesa um aðdraganda ævintýrisins og sjá hvernig flöskuskeytin líta út:

Ævar vísindamaður og flöskuskeytið frábæra með gervihnattatengingu...

agbjarn.blog.is/blog/agbjarn/entry/2163995

Verkfræðistofan Verkís hannaði og smíðaði flöskuskeytin á eigin kostnað, enda telja starfsmenn Verkís að Ævar vísindamaður vinni gott starf í þágu barna og unglinga.
Vísindin efla alla dáð!

Hve lengi losar mýri sem hefur verið þurrkuð koltvísýring eða CO2? Að því hlýtur að koma, að órotnuðu jurtaleyfarnar í fyrrum mýrinni hafi að mestu rotnað og breyst í frjósama gróðurmold. Það tekur ekki mjög langan tíma. Eftir það er losunin ekki meiri en frá venjulegum úthaga og þörfin fyrir að endurheimta votlendið til að minnka losun á CO2 þá engin.

Hver þessi tími er virðast fáir vita, ef þá nokkur.

Hugsum okkur skurð sem opnaður var fyrir 100 árum.  Jarðvegurinn er fyrir löngu orðinn þurr og hefur breyst í frjósama gróðurmold. Rotnun jurtaleyfanna sem hófst skömu eftir að skurðurinn var opnaður hefur að mestu stöðvast. Losun koltvísýrings frá þessu þurra landi er orðin óveruleg. Þetta skilja allir sem vilja.

Að bleyta upp land sem breyst hefur úr mýrarjarðvegi í frjósaman jarðveg hefur því ef til vill ekki nokkurn tilgang. Það hjálpar auðvitað ekkert að stöðva losun sem af náttúrulegum ástæðum er orðin lítil sem engin.

Ef fjósama landið þar sem áður var mýri er notað til að rækta skóg, þá næst árangur við að binda CO2. Það er ekki sjálfgefið að það skili nokkrum árangri að fylla í skurði sem grafnir voru fyrir nokkrum áratugum.

Flestir efnaferlar varðandi niðurbrot fylgja veldisfalli. Sama gildir um fjölmörg fyrirbæri í náttúrunni. Losun CO2 úr framræstu mýrlendi fylgir væntanlega einnig veldisferli. Losunin er mest í byrjun, en fellur síðan nokkuð hratt. Eftir fáeina áratugi gæti hún verið orðin óveruleg. 

Helmingunartími er skilgreindur sem tíminn þar til losun á tímaeiningu (t.d. á ári) er komin niður í helming af því sem hún var í byrjun. Ef helmingunartíminn varðandi losun á CO2 úr framræstri mýri er 10 ár, þá er árleg losun komin niður í fjórðung eftir 20 ár, 12% eftir 30 ár og 6% eftir 40 ár.

Sem sagt, eftir fáeina áratugi er árleg losun orðin óvera miðað við að helmingunartíminn sé t.d. 10 ár.

Það er því ekki nóg að áætla augnabliksgildið á losun CO2 úr framræstum mýrum. Við þurfum að þekkja það sem fall af tíma og þar með helmingunartímann (eða tímastuðulinn ef það hentar betur) við dæmigerðar íslenskar aðstæður. Þá fyrst getum við farið að ræða af viti um það hvort vit sé í að bleyta upp framræst land.

Svo má ekki gleyma því, að þó að blautar mýrar losi ekki nema takamarkað af CO2, þá losa þær metan. Metan er um 25 sinnum virkara gróðurhúsagas en koltvísýringur, svo það kann að vera að fara úr öskunni í eldinn að bleyta upp land til að endurheimta votlendi!

Nokkrar spurningar sem menn ættu að kunna svar við:

• Hve mikil er árleg losun CO2 pr. hektara fyrst eftir skurðgröft miðað við dæmigerða mýri?
• Hvað ætli árleg losun CO2 sé eftir 10 ár?  20 ár? 30 ár?
• Eftir hve langan tíma frá því skurðir voru grafnir er losun á CO2 orðin óveruleg miðað við það sem hún var fljótlega eftir skurðgröft?
• Hve mikið minnkar losun CO2 eftir bleytingu?
• Hve mikið bindur skógur pr. ha. sem plantað er í þurrkað land?
• Er víst að bleyting eða endurheimt votlendis sé árangursríkari en skógrækt á sama stað?   
• Hver mikil eru áhrif útstreymis metans frá blautum mýrum á hlýnun miðað við útstreymi CO2 frá nokkurra áratuga gömlum þurrkuðum mýrum?
• Getur verið, að þegar landi sem þurrkað hefur verið upp fyrir nokkrum áratugum er breytt í mýri aftur, að þá fari í gang losun metans sem er skæðari valdur hlýnunar en útstreymi koltvísýrings sem var orðið lítið? (Sem sagt, farið úr öskunni í eldinn).

Fáir eða enginn virðist kunna svar við þessum spurningum, sem þó eru grundvallaratriði í umræðunni um loftslagsmál.

Oft hefur mér komið til hugar að “endurheimt votlendis” með því að fylla í skurði sé ekki endilega rétt aðferð til að minnka losun koltvísýrings.

Annar möguleiki til að binda kolefni, og jafnvel betri, er að rækta skóg á landinu, eða einfaldlega friða það og leyfa sjálfsáðum trjáplöntum að vaxa.

Á myndinni hér fyrir ofan má sjá hvernig fyrrum votlendi hefur gerbreytt um svip á fáum áratugum. Þarna var landið ræst með mörgum skurðum, en hefur lengi verið laust við ágang hesta og kinda. Svona skógur er væntanlega duglegur að binda koltvísýring og auðvitað miklu fallegri en einhver dýjamýri. Þarna hefur engu verið plantað. Allt er sjálfsáð. Landið er ofarlega í uppsveitum og er alllangt síðan það var þurrkað með skurðgreftri. Fræ hefur meðal annars borist frá skóginum í fjallinu.

Til þess að flýta fyrir að skógur vaxi upp nánast af sjálfdáðum mætti planta fáeinum birkiplöntum hér og þar, jafnvel aðeins 100 stk. í hvern hektara, þ.e. um 10 metrar milli pantnanna. Eftir nokkur ár fara þessi tré að bera fræ og verða frælindir. Sjálfsáðar plöntur fara að skjóta upp kollinum vítt og breitt. Á fáeinum áratugum verður birkiskógurinn þéttur og fallegur. Þetta kostar lítið sem ekkert, eða þrjá bakka af birkiplöntum í hvern hektara. Um 15.000 krónur kosta plönturnar samtals. Auðvitað verður einnig að girða landið fjárheldri girðingu. Tíminn vinnur með okkur.

Að sjálfsögðu má planta þéttar, nota fleiri tegundir en birki og jafnvel stunda formlega skógrækt. En til að koma til meira og minna sjálfsáðum skógi þarf litla fyrirhöfn. Fyrst og fremst þarf að friða landið og girða, og tryggja að frælindir skorti ekki.

Síðan er auðvitað einfalt að flétta svona birkiskóg við votlendissvæði með því að fylla í skurði í hluta landsins. Þannig má fara bil beggja og tryggja fjölbreytt fugla- og plöntulíf ásamt skjólgóðum skógi.

 Hvað skyldi skurðurinn sem fólkið er að moka ofan í vera gamall?  Líklega mjög gamall, enda greinlega nánast uppgróinn. Hver mikil ætli árleg losun per hektara landsins þarna sé? Varla mikil.

Myndin efst á síðunni er fengin að láni af vefsíðu Ríkisútvarpssins hér.

Myndin neðst á síðunni er fengin að láni af vef Garðabæjar hér.

Það er ekki laust við að þeir sem kunna að meta óspillta náttúru séu uggandi. Margir ferðamannastaðir eru komnir yfir þolmörk og liggja undir skemmdum. Á næsta áratug er reiknað með að fjöldi erlendra ferðamanna tvöfaldist. Gangi sú spá eftir er voðinn vís. Hingað til hafa menn verið að reyna að bæta úr með því að leggja göngustíga og trépalla, stækka bílastæði, o.s.frv. en komið hefur í ljós að það nægir ekki. Grípa þarf til annarra ráðstafanna.

Hér verður fyrst reynt að rýna í spár Innanríkisráðuneytisins og ÍSAVIA og skoðað hvað þær geti þýtt. Engin vísindi, bara leikur með tölum til að fá tilfinningu fyrir vandamálinu.

Í lokin er bent á leið sem farin hefur verið erlendis og reynst hefur vel.

Heimild er hér

Uppfærð spá ISAVIA fyrir 2016:

Í spá ÍSAVIA eru farþegar skemmtiferðaskipa ekki taldir með.

Heimild er hér

Leikur að tölum:

Forsendur:

1) Innanríkisráðuneytið spáði árið 2015, með hliðsjón af tölum fyrir árin 2013-2014, tæplega 1.500.000 ferðamönnum árið 2016.

2) ISAVIA uppfærði nýlega spá sína frá árinu 2015 og spáir nú 1.730.000 ferðamönnum árið 2016. Þessar tölur innihalda aðeins þá sem koma með flugi, en ekki með skemmtiferðaskippum eða Norrænu. ISAVIA spáir sem sagt 15% fleiri ferðamönnum en Innanríkisráðuneytið, auk farþega sem koma sjóleiðina.

3) Innanríkisráðuneytið spáir árið 2025 um 2.800.000 erlendum ferðamönnum. 

4) Sé miðað við uppfærða spá ISAVIA og spá Innanríkisráðuneytisins fyrir árið 2025 má hækka töluna a.m.k. úr 2.800.000 í 3.200.000 erlendra ferðamanna árið 2025.

Vangaveltur:

5) Talið er að um 80% erlendra ferðamanna fari Gullna hringinn, eða Þingvelli-Geysi-Gullfoss.   80% af 3.200.000 er um 2.600.000.   Þ.e. árið 2025 má reikna með 2,6 milljón ferðamönnum árlega á Þingvöllum, Geysi og við Gullfoss.

6) Ef við deilum í þessa tölu með 365, þ.e. fjölda daga í árinu, þá fáum við út 7.100 ferðamenn hvern einasta dag ársins sem munu fara Gullna hringinn árið 2025. Þetta er meðaltal allra daga ársins.

7) Segjum að tvöfalt fleiri en meðaltalið komi að sumri til, og helmingi færri en meðaltalið að vetri til. Það gerir um 14.000 erlendra farþega á dæmigerðum sumardegi en 3500 á dag að vetri til. Auðvitað einföldun, en hjálpar okkur við að sjá afleiðingarnar.

8) Hugsum okkur augnablik að allir þessir ferðamenn aki Gullna hringinn með hópferðabílum, og að 50 manns séu að jafnaði í hverjum bíl.  Það gerir 280 hópferðabíla á dag að sumri til og 70 á dag að vetri til.

9) Auðvitað ferðast stór hluti ferðamanna með bílaleigubílum. Reiknum með að 3 farþegar séu að jafnaði í hverjum bíl, og að 2/3 ferðist með hópferðabílum og 1/3 með bílaleigubílum, þ.e. 9.200 ferðamenn með rútum og 4.600 ferðamenn með bílaleigubílum á Þingvöllum, Geysi og Gullfossi daglega yfir sumarmánuðina.  

Umreiknað í fjölda bíla með ferðamönnum jafngildir þetta 180 rútum og 1.500 bílaleigbílum daglega á Gullna hringnum og bílastæðum vinsælustu staðanna hvern einasta dag yfir sumarmánuðina, ásamt 14.000 manns í kös.  

Er þetta ekki nokkurn vegin rétt reiknað?  Við þurfum enga nákvæmni til að sjá í hvað stefnir. Svona einfaldur leikur að tölum nægir.

180 rútur ásamt 1.500 bílaleigubílum daglega yfir sumarmánuðina
á Gullna hringnum árið 2025,  þ.e. Þingvöllum, Gullfossi og Geysi.
Allt að 14.000 erlendi ferðamenn daglega árið 2025 á þessum vinsælu ferðamannastöðum.

Þetta var bara Gullni hringurinn. Álagið á marga ferðamannastaði er þegar komið yfir þolmörk. Ekki bara á þeim sem teknir voru sem dæmi. Gangi spár eftir, þá mun álagið tvöfaldast á næsta áratug.

Auðvitað er þessi leikur að tölum ekki nákvæmur, en gefur kannski hugmynd um hvað getur verið í vændum eftir aðeins áratug, ef spár Innanríkisráðuneytisins og ÍSAVIA ganga eftir...   Er pláss fyrir allan þennan fjölda? 

Það gefur auga leið að mikill fjöldi ferðamanna verður á rölti fram og aftur á flestum ferðamannastöðum, þar sem hver flækist fyrir öðrum. Allt svæðið yrði algerlega stopp vegna öngþveitis og það er ekki bara gatan heldur öll þjónusta, salerni, öryggismál og margt fleira sem færi algerlega úr böndunum...  Hvað verður um blessaða náttúruna? 

Kaos -  Öngþveiti - Niðurtröðkuð náttúra - Fréttir berast út í heim um ömurleikann - Ferðamenn hætta að heimsækja ísland - Ástandið leitar jafnvægis og kemst í sama horf og fyrir aldamót - Hótelin standa sem innantóm minnismerki...  Gæti þetta orðið veruleikinn eftir áratug?

Svo má halda áfram að velta vöngum: Er það alveg víst að álagið á ferðamannastaði vaxi línulega með fjölda ferðamanna? Getur verið að um einhvers konar veldisfall sé að ræða, þannig að heildaráhrifin fylgi fjöldanum í t.d. öðru veldi? Hvað gerist þegar allt er komið í öngþveiti? Það gerist nefnilega oft þegar kerfi nálgast þolmörk, að þau hrynja með látum. Þá nær litla þúfan að velta þungu hlassi. 

Hvernig er hægt að hafa stjórn á þessum ósköpum?

Verður ekki að hugsa málin upp á nýtt og finna lausnir sem níðast minna á náttúrunni?

...

Sums staðar erlendis hefur verið gripið til
skynsamlegra ráðstafanna.

Stonehenge er vinsæll ferðamannastaður á Englandi og þangað hafa margir Íslendingar komið. Þegar fjöldi ferðamanna sem heimsótti staðinn árlega var kominn upp í 1 milljón sáu vísir menn að eitthvað þyrfti að gera og að nauðsynlegt væri að koma með ferskar hugmyndir. Niðurstaðan var að reisa ferðamannamiðstöð ásamt bílastæðum í 2,5 kílómetra fjarlægð frá fornminjunum og selflytja ferðamenn þaðan í léttbyggðum vögnum.

Það er vissulega full ástæða til að skoða hliðstæðar lausnir hér á landi.  
Sjá New Stonehenge Visitor Centre Finally Opens.

Víða erlendis hefur verið gripið til hliðstæðra ráðstafanna og við Stonehenge. Það þekkja margir íslendingar sem lagt hafa land undir fót. Bílum ferðamanna verður að leggja drjúgan spöl frá helstu áhugeverðu stöðunum sem ferðamenn þyrpast til. Þaðan verða menn oft að ganga drjugan spöl.

Á Íslandi er vandamálið þegar orðið mun verra en var við Stonehenge þegar gripið var til ráðstafanna þar. Hingað til hafa menn notað smáreddingar sem stundum náð að laga ástandið í fáeina daga. Fyrr en varir kemur í ljós að árangurinn var skammvinnur. Örtröð, kaos og eyðilögð náttúra blasir við. Bílastæði, stundum með hundruðum bíla, eru gerð örskammt frá náttúruminjunum. Þeir sem koma hálfan hnöttinn til að upplifa íslenska náttúru þurfa að rölta um yfirfull bílastæði í reyknum og hávaðanum frá rútum, súperjeppum og bílaleigubílum. Íslendingar eru hættir að heimsækja þessa staði, enda lítið hollt fyrir ungviðið að kynnast þessum ósóma.

Nú þarf að hugsa málið upp á nýtt og hugsa til framtíðar. Ekki bara ár eða tvö, ekki áratug, heldur áratugi. Náttúruminjar sem búið er að skemma með ágangi eru varanalega skemmdar.

Hvað getum við lært af Bretum?

Það sem við getum lært af Bretum (og sjálfsagt fleirum) er að til þess að við getum haft einhverja stjórn á þessum málum megum við ekki beina allri umferð ferðamanna að risastórum bílastæðum rétt við náttúruminjarnar og reisa þar minjagripaverslanir, matsölustaði o.s.frv. Allt þetta á að vera í hæfilegri fjarlægð þar sem það fer vel í landslaginu og truflar ekki upplifunina af því sem ferðamenn eru komnir til að njóta. Frá þjónustumiðstöðinni er túristum síðan ekið í fylgd leiðsögumanna  í léttum vögnum að náttúruperlunni.

 Ekki flókið en skilar árangri!

Hættum reddingum. Hugsum áratugi til framtíðar !   Grípum strax í taumana með skynsemi.

Sá sem þessar línur ritar getur nefnt sem dæmi nokkra staði á Ítalíu sem hann hefur heimsótt nýlega. Á öllum þessum stöðum er bílum og rútum ferðamanna haldið á stæðum í góðri fjarlægð frá helstu minjum staðanna: Písa, Orvieto, Lucca, Siena, San Gimignano.

Innlendir fararstjórar urðu að vera í för með okkar ágætu íslensku fararstjórum.

Auðvitað er þessi aðferð, að leggja faratækjum ferðamanna stórum og smáum, fjarri náttúru- og fornminjum, algeng meðal þjóða sem stoltar eru af menningu sinni og náttúru, og hafa kunnáttu og vilja til að taka vel og skipulega á móti ferðamönnum.

Hér á landi virðist því miður stefnan vera sú að hafa bílastæðin ekki meira en steinsnar frá áhugaverðu stöðunum. Afleiðingin er örtröð, hávaðamengun, reykmengun, sjónmengun, og vonbrigði ferðamanna sem komu til að upplifa íslenska óspillta náttúru.