Hvers vegna er hlaupár?

Ap, jún, sept, nóv þrjátíu hver,
einn til hinir kjósa sér.
Febrúar tvenna fjórtán ber
frekar einn þá hlaupár er.

Hlaupár er það kallað þegar almanaksárið er einum degi lengra en venjulegt ár, þ.e. 366 dagar en ekki 365. Tilgangurinn er að samræma lengd almanaksársins og árstíðaársins, sem ræðst af gangi jarðar um sólu. Almanaksárið er að meðaltali 365 dagar 5 stundir 49 mínútur og 12 sekúndur eftir þessa leiðréttingu.

Í svokölluðum nýja stíl (gregoríanska tímatalinu) er hlaupár þegar talan fjórir gengur upp í ártalinu. Undanskilin reglunni eru aldamótaár, en þau eru ekki hlaupár nema talan 400 gangi upp í ártalinu.

Gregoríanska tímatalið eða "nýi stíll" er kennt við Gregoríus páfa 13. sem innleiddi það í Róm árið 1582.

Heitið hlaupár er talið dregið af því að margir merkisdagar í árinu eftir hlaupársdag hlaupa yfir einn vikudag.

Rætur hlaupársdagsins er hægt að rekja til ársins 46. f. Kr.  Í Bókinni Saga daganna eftir Árna Björnsson kemur fram að hlaupársdagurinn hjá Rómverjum var “...eiginlega 24. febrúar, því honum var skotið inn daginn eftir vorhátíð sem nefndist Terminalia. Eins og nafnið bendir til var þetta einskonar missiraskiptahátíð og að vissu leyti sambærileg við sumardaginn fyrsta hjá okkur. Munurinn er sá að Rómverjar virðast á ákveðnu skeiði hafa skipt árinu í þrennt. Var gömul venja að rétta tímatalið af með innskotum á þessum tíma, í lok vetrartímabilsins, og því þótti þeim Sesari eðlilegast að hlaupársdagurinn fengi þar inni” (bls 520). 

Hvernig ætli það sé að vera fæddur á hlaupársdegi og eiga bara afmæli fjórða hvert ár?

Hver er höfundur vísunnar góðu sem allir kunna  "Ap, jún, sept, nóv þrjátíu hver..." ?

Næsti hlaupársdagur verður ekki fyrr en árið 2012. Njótum því dagsins í dag vel.

 

 

Júlíus Cesar kom á hlaupárdsdegi 24. febrúar árið 46 f.Kr.

Tunglmyrkvinn aðfararnótt fimmtudagsins 21. febrúar

 

 Ótrúleg litadýrð.

Takið eftir hvernig tunglið er greinilega hnattlaga en ekki bara flöt skífa eins og venjulega. Það virðist svífa um meðal stjarnanna sem ekki sjást að jafnaði vegna glýju.

 

 

Nú styttist í almyrkva á tungli, en þann 21. febrúar verður tunglmyrkvi sem mun sjást um miðja nótt frá Íslandi.

 

Almyrkvinn verður á milli kl. 3:01 og 3:51 aðfararnótt fimmtudagsins, eða "mjög seint á miðvikudagskvöld". Tunglið byrjar að ganga inn í alskugga jarðar kl. 1:43 og hefst þá deildarmyrkvi. Smám saman breytist deildarmyrkvinn í almyrkva eins og sést á myndinni neðst á síðunni.

 

Almyrkvi á tungli getur verið mikið sjónarspil ef vel viðrar. Með hefðbundnum handsjónauka nýtur maður hans mun betur en með berum augum, en hann getur verið mjög tilkomumikill jafnvel þó maður hafi ekki sjónauka við hendina.

 

Við almyrkvann tekur tunglið á sig undarlegan roða. Litbrigðin geta verið undurfögur, og ásýnd mánans virðist breytast frá því að vera hringlaga flöt skífa á himninum yfir í þrívíða dimmrauða kúlu sem svífur á milli stjarnanna. Stjörnur, sem áður voru ósýnilegar vegna glýju frá tunglinu, koma í ljós og tindra umhverfis fylgihnött jarðar sem skartar sínu fegusta og svífur um himinfestinguna í allri sinni dýrð.  Myndin hér fyrir ofan gefur vonandi hugmynd um hvað í vændum er.

 

Hugsum okkur að við verðum stödd á tunglinu aðfaranótt fimmtudagsins. Þar eru engin ský sem geta byrgt útsýnið og þar er engin ljósmengun. Hvernig myndum við þá upplifa myrkvann?  Það sést á neðri myndinni, sem er reyndar samsett úr mynd sem tekin var af jörðinni frá tunglinu og mynd af sólmyrkva. Auðvitað er þetta sólmyrkvi sem karlinn í tunglinu sér ásamt okkur ef við værum í fylgd hans, því jörðin skyggir á sólina. Meira um þessa mynd á vefsiðunni Astronomical Picture of the Day.

 

 

Karlinn í tunglinu sér ægifagran sólmyrkva sem líkist demantshring.

Það er ljósbrotið í lofthjúp jarðar, sem myndar krans umhverfis jörðina, sem lýsir upp tunglið meðan á almyrkvanum stendur. Það má því segja að það sé baðað í geislum sólar sem er undir sjóndeildarhringnum.
En hvers vegna er hann rauður? Svarið kemur á óvart: Rauði litur mánans stafar af því að allir morgunroðar og kvöldroðar jarðar lýsa hann upp samtímis !   Rómantískara gæti það ekki verið

 

Þegar rétt sést í sólina, eins og á myndinni, er talað um demantshring. Svona undurfagran demantshring er bara hægt að sjá þegar sólmyrkvi er, en ekki tunglmyrkvi. Nánar hér.

 

 

 

  Hér má sjá hvernig tunglið gengur inn í skugga jarðar

 

• Deildarmyrkvi hefst: 1:43

• Almyrkvi hefst: 3:01

• Miður myrkvi: 3:26

• Almyrkva lýkur: 3:51

• Deildarmyrkva lýkur: 5:09

 

Meira um tunglmyrkvann: 

 

Myrkvasíða NASA 

 

Stjörnufræðivefurinn 

Stjörnuskoðun

Snögg kólnun jarðar í janúar

London 1814.

 

Hefðbundnar mælingar á meðalhita lofthjúps jarðar sýna að janúar hefur verið mjög kaldur. Skýrir það væntanlega kuldakastið sem frést hefur af víða um heim.  Kaldasti mánuður síðan 1995. Ferillinn hér fyrir neðan er teiknaður samkvæmt þessum gögnum frá NASA GISS. Sama er upp á teningnum þegar mæligögn frá gervihnöttum eru skoðuð. Myndin sýnir mánaðameðaltöl frá árinu 1978.

 

Takið eftir hvernig ferillinn steypist niður við hægri jaðar myndarinnar.  Fróðlegt verður að sjá hvernig framhaldið verður. Vafalítið stafar þetta hitafall af fyrirbærinu La Niña í Kyrrahafinu. Frá árinu 1995, þegar kaldari mánuður en sl. janúar mældist, hafa verið þrjú La Niña tímabil; 1995-1996, 1998-2000 og 2000-2001.

 

Vonandi er þetta ekki fyrirboði þess að langtíma kólnun sé framundan. Það er eðli El Níño og La Niña fyrirbæranna að þau geta ekki staðið yfir nema tiltölulega fáeina mánuði (eða sárafá ár) í senn. Til eru náttúrulegar sveiflur í hitafari jarðar sem standa yfir í mörg ár eða áratugi. Vel þekkt eru kuldatímabil sem komu á meðan á "Litlu ísöldinni" stóð og eru tvö þeirra kennd við lágmörk í virkni sólar sem nefnd eru Maunder minimum (1645-1715) og Dalton minimum (1790-1830).  Myndin efst á síðunni er einmitt frá London meðan á Dalton minimum kuldatímabilinu stóð.

 

Þegar er farið að spá svona lágmarki í virkni sólar á næstu áratugum og hafa sumir tímastett lágmarkið árið 2030. Þetta eru auðvitað fyrst og fremst stjarneðlisfræðingar sem telja sig þekkja dynti sólar. Þeim kemur þó ekki saman um hvort því muni svipa til Maunder eða Dalton, en mun kaldara var meðan á því fyrrnefnda stóð.

 

Sólsveifla #24 er um það bil að sjá dagsins ljós. Þó ekki byrjuð. Sólin er búin að vera undur friðsæl undanfarið og lengd sólsveiflu #23 þegar komin ár fram yfir meðaltalið sem 10,7 ár. Miðað við söguna getur það bent til hratt minnkandi virkni sólar á næstu árum. Enginn veit þó hvað verður, en einn þeira sem spáði fyrir um lágmark árið 2030, Dr. Theodor Landscheidt (1927-2004) sagði aðspurður í tölvupósti til undirritaðs um aldamótin að væntanlega yrðum við orðin vör við kólnun áður en þessi áratugur er liðinn. Sjá vangaveltur hér og hér. Sumir eru virkilega farnir að hafa áhyggjur. Sjá hér.

 

Gamalt blogg í svipuðum dúr: Mun sólin kæla okkur svo um munar innan fárra ára?

 

Við skulum vona að þetta sé bara La Niña í Kyrrahafinu sem er að stríða okkur. Það er lang líklegast.

 

 

 Hitaferill GISS frá desember 1978 til janúar 2008.

Takið eftir hitafallinu lengst til hægri. 

 

 

 

Willie Soon og  Steven H Yaskell: Year Without a Summer. Góð grein.

 

David Archibald: The Past and Future of Climate. PowerPoint. 

 

Sökktu sólblettir Titanic? Grein á vef NOAA - Bandarísku haf- og loftslags- stofnunarinnar.

Fyrirsögnin  hljómar vissulega fáránlega, en eins og allir vita þá sökk Titanic vegna áreksturs við hafís. En hvernig stóð á hafís á þessum suðlægu slóðum? Grein á vef hinnar þekktu rannsóknarstofnunar NOAA (National Oceanic and Atmospheric Administration)  ber nafnið The Sun-Climate Connection - Did Sunspots Sink the Titanic?

Þar er vísað til þeirrar staðreyndar að hafís var á siglingaleið Titanic á sama tíma og sólblettir voru í lágmarki. Hafís hefur ekki sést þar eftir að virkni sólar fór að aukast og sólblettum að fjölga.   Þessi áhugaverða og auðlesna grein er hér.

Greinin hefst á umfjöllun um hlýnun andrúmslofts á síðustu öld, en hlýnumin er talin vera bæði af völdum náttúrunnar og af mannavöldum. Tveim spurningum er varpað fram:

1)      Af hve miklu leyti er hlýnunin af mannavöldum?

2)      Hvernig hefðu loftslagsbreytingar orðið hefði maðurinn hvergi komið þar nærri?

Til þess að geta svarað fyrri spurningunni verða vísindamenn að hafa svar við seinni spurningunni, segir í greininni.

 

Þar sem sólin er eini hitagjafi jarðar (fyrir utan jarðhitann sem er hverfandi) er augum beint að breytingum í sólinni. Bent er á að yfir eina 11 ára sólsveiflu breytist heildarútgeislun sólar um aðeins 0,1%, en frá 17. öld um 0,5%. (Nú skulum við hafa í huga að sólin hitar jörðina frá alkuli upp í +15° að meðaltali, eða um tæpar 300°. Lítil breyting í orkustreymi frá sólinni getur því haft allnokkur áhrif á hita lofthjúpsins).

Í greininni kemur einnig fram að þessi 0,1% - 0,5% breyting er miðuð við heildarútgeislun frá sólinni, en miklu meiri breytingar í útgeislun verða í útfjólubláa hluta litrófsins. Þar getur útgeislunin breyst 100 til 1000 falt yfir eina sólsveiflu !   Útfjólubláa ljósið hefur fyrst og fremst áhrif á efstu lög lofthjúpsins.   Sjá myndina hér til hliðar, en hún sýnir hvernig ásýnd sólar breytist á sex ára tímabili þegar hún er skoðuð með myndavél sem er næm er fyrir útfjólubláu ljósi.

Þar sem greinin er skrifuð árið 2001 er ekki fjallað um hinar nýju kenningar Henriks Svensmark um  samspil breytilegrar virkni sólar, geimgeisla, skýja og þar með hitafars. (Sjá bloggið "Byltingarkennd kenning dansks vísindamanns skekur vísindaheiminn....")

 

 

Í greininni frá NOAA er mynd sem sýnir samsvörun milli fjölda sólbletta og hitastigs á síðustu öld. Samsvörunin er sláandi, eins og sést á myndinni hér til hliðar. Rauði ferillinn er fjöldi sólbletta, en blái ferillinn hitastig við yfirborð jarðar.

 

Nú, síðan eftir þessa kynningu víkur sögunni aftur að Titanic árið 1912, en eins og kunnugt er rakst skemmtiferðaskipið á ísjaka sem var á siglingaleiðinni milli Evrópu og Bandaríkjanna. Á þessum árum mátti oft sjá ís á þessum suðlægu slóðum, en hann var mjög varasamur skipum, sérstaklega að nóttu til, því skip voru auðvitað ekki með ratsjá á þeim tíma.

Að sjálfsögðu voru það ekki sólblettirnir sem sökktu Titanic, en líklegt er að rekja megi hina köldu veðráttu sem ríkti þegar Titanic rakst á borgarísjakann langt suður í höfum til lítillar virkni sólar, en fáir sólblettir eru einmitt til marks um það. Með hlýnandi loftslagi (og fjölgandi sólblettum) hætti ís reka þangað suðureftir.

 

Lesendum þessa pistils er eindregið bent á að lesa greinina sem er á vef NOAA hér. Þar er auðvitað fjallað mun betur um málið en í þessari stuttu kynningu.

 Krækjur:

The Sun-Climate Connection - Did Sunspots Sink the Titanic?

NOAA Research 

Bloggað í 10 ár ...

 

 

Fyrir áratug, 1. febrúar 1998, fann bloggarinn hvöt hjá sér til að blogga um mál sem honum var hugleikið. Vandamálið var að enginn blogg-vettvangur eins og Moggabloggið var fyrir hendi, þannig að búin var til vefsíða af fingrum fram. 

 

Aðdragandinn var góður göngutúr í fallegu veðri á nýársdag árið 1998. Leiðin lá úr Garðabænum yfir hraunið upp í Heiðmörk að Maríuhellum. Hugurinn reikaði víða en staldraði við nýársávörp forsætisráðherra og forseta Íslands. Þeir voru svo innilega ósammála varðandi meintar loftslagsbreytingar af mannavöldum að engu tali tók. Á náttborðinu hafði verið tímaritið Sky and Telescope (apríl 1997) með grein sem nefndist "Sunspots that Changed the World" eftir Dr. Bradley E. Schaefer prófessor.

 

Greinin í Sky and Telescope byrjaði á hugleiðingum um það er Eiríkur rauði fann Grænland árið 981 og lokkaði þangað með fallegu nafni landsins 25 skip með Íslendingum til að hefja búsetu þar árið 985. Greinin fjallaði einnig um landafund Leifs heppna í vestri árið 1000 og nokkuð ítarlega um byggð norrænna manna á Grænlandi. Höfundurinn virtist vera vel fróður um sögu norrænna manna.

Hvað varð um þessa byggð er ekki ljóst, en vitað er að veðurfar var óvenju hagstætt frá um 1000-1300, en fór þá snögglega kólnandi. Tímabilið sem fór í hönd hefur verið kallað "litla ísöldin" og hafði kólnandi veðurfar áhrif víða um heim næstu aldir. Svo mikill var kuldinn að áin Thames í Englandi var oft ísi lögð.

 

Greinin fjallaði sem sagt um áhrif breytinga í sólinni á veðurfar. Í göngutúrnum flugu margar hugsanir um hugann. Greinin hafði vakið áhuga minn, en nýársávörpin urðu til þess að í göngutúrnum ákvað ég að setja á blað það sem ég þóttist vita, og það sem ég ætlaði mér að fræðast um á næstu vikum. Teningnum var kastað. Réttum mánuði síðar, 1. febrúar 1998,  var komin vefsíða á netið sem kallaðist "Er jörðin að hitna? Ekki er allt sem sýnist". Vefsíðan var ekki löng í byrjun, en smám saman stækkaði hún og stækkaði þar til hún náði yfir 9 kafla.

 

Vefsíðan er ennþá hér, ef einhver skyldi vilja bera hana augum. Það verður að viðurkennast að henni hefur ekki verið haldið við, þannig að margar krækjur eru dauðar.  Takið eftir að í greininni "§ 16. Ítarefni í öðrum köflum vefsíðunnar..." neðarlega á inngangssíðunni eru krækjur að öðrum köflum vefsíðunnar það sem fjallað er ítarlegar um ýmislegt sem bloggarinn var að pæla í. Þess má geta í lokin, að í upphafi var öll síðan skrifuð með ritlinum Notepad og html-kóðuð handvirkt

 

"Bloggað í 10 ár..." stendur í fyrirsögninni. Jæja, það er kanski aðeins orðum aukið... 

 

 

 

Síðan frá 1998: Er jörðin að hitna? Ekki er allt sem sýnist.

 
Enn eldri síða bloggarans: Gap Ginnunga frá 26.12.1996 (Stjörnuskoðun)

Töluvert yngri síða: Öldur aldanna  (Er jörðin að kólna?) 

 

"The important thing is to not stop questioning." - Albert Einstein 

Ótrúlegt hvað tíminn líður. 50 ár liðin frá geimskoti fyrsta bandaríska gervihnattarins

Nú er hálf öld liðin síðan Bandaríkjamenn skutu upp sínum fyrsta gervihnetti Explorer-1, hinn 31. janúar 1958, fáeinum mánuðum eftir að Sovétmenn skutu upp Sputnik-1, 4. október 1957.

Þessi tvö geimskot fyrir hálfri öld mörkuðu upphaf geimaldar og hafa haft miklu víðtækari áhrif en flesta grunar. Án geimferðakapphlaupsins mikla væri margt öðru vísi en í dag.  Atburðurnir höfðu áhrif á stjórnmál, menntamál, vígbúnað og vísindi um allan heim.

Hvernig væri heimurinn án fjarskiptahnatta og veðurtungla?   Væru tölvur eins fullkomnar þær eru í dag? Væru til GSM símar? Hvernig væru samgöngur án GPS staðsetningartækja? Væri heilsugæslan eins góð? Væru til hátækni lækningatæki eins og segulómunartæki?

Það er ljós að geimferðakapphlaupið hleypti nýju blóði í rannsóknir, vísindi og vöruþróun.  Mjög miklar breytingar urðu á kennsluefni í stærðfræði og eðlisfræði og tóku kennslubækur miklum framförum. Bein og ekki síður óbein áhrif hafa vafalítið verið gríðarlega mikil á flestum sviðum daglegs lífs.

 Hér fyrir neðan eru myndbönd sem lýsa þessum atburði vel.

 

Hvaða áhrif telur þú að þessir atburðir hafi haft á daglegt líf okkar? Lífsgæði, heilsufar, efnahag, ...  Fróðlegt væri að fá álit þitt hér.

 
Áður hefur verið fjallað um Sputnik-1, sjá færsluna "Upphaf geimaldar 1957. Spútnik 50 ára í dag 4. október"

 

Sjá einnig vefsíðuna "Geimskot Frakka á Íslandi 1964 & 1965" 

 

 

NASA: Explorer 1 -- JPL and the Beginnings of the Space Age

 

 

 

 

Explorer 1 Launch : 1958-02-01

 

 

 

Bakvið tjöldin 

 

 

Hér eru síður með samantekt á ýmsu sem óbeint hefur leitt af geimrannsóknunum.

NASA Spinoffs. Bringing Space down to Earth.

JFK Space Center. NASA Spinoffs.

Space Benefits. Bringing Space Down to Earth

The Best of NASA's Spinoffs

Google leit að "NASA spinoffs" skilar 5750 krækjum  

Vestmannaeyjagosið: Fundust smáskjálftar í Eyjum dagana fyrir gos?

Ég var staddur í Vestmannaeyjum dagana fyrir gos og rétt nýfarinn þaðan þegar gosið hófst.  Ég varð oft var við titring þessa vikuna og taldi hann vera af eðlilegum ástæðum, en það var ekki fyrr en skömmu eftir gos þegar ég var aftur þar á ferðinni að ég komst að raun um að ástæðan gat ekki verið sú sem mig hafði grunað. Þá kom mér í hug að um smáskjálfta eða gosóróa hefði verið að ræða. Það var svo ekki fyrr en 23. október 2000 að ég sendi Dr. Ármanni Höskuldssyni eldfjallafræðingi eftirfarandi tölvupóst, en hann var þá forstöðumaður Náttústofu Suðurlands í Vestmannaeyjum. Ég hafði þá skömmu áður hitt Ármann við Geysi og spjallað við hann um óskyld mál.  Hér fyrir neðan er hluti úr bréfaskiptum okkar. Svar Ármanns er mjög fróðlegt eins og vænta má.

(Ég vona að Ármann fyrirgefi að ég vitni í bréfaskriftir okkar, en eins og hann segir,  þá er gott að fá svona reynslusögur því þær geta komið að gagni síðar. Þess vegna væri gott að fá athugasemdir frá þeim sem kunna að segja frá einhverju í þessum dúr).

 

Sæll Ármann
...
Ég sá á síðu þinni http://www.nattsud.is  áskorun um að segja frá reynslu af eldgosum. Hér er ein stutt:

Ég var í Vestmannaeyjum alla vikuna fyrir gos og fór þaðan tveim dögum áður en ósköpin byrjuðu. Ég var að reyna að koma lagi á fjargæslubúnað vatnsveitunnar, en miðstöðin var staðsett í húsnæði símans og útstöðinn í dælustöðinni uppi á landi. Milli lands og eyja var notað VHF radíósamband.

Miðstöðin var tekin niður eftir að gosið byrjaði og sett aftur upp í kjallara ráðhússins eftir gos, og dvaldist ég þá aðra viku í Eyjum. Magnús var bæjarstjóri fyrir gos og Páll bæjartæknifræðingur.

Það sem mér hefur lengi þótt áhugavert varðandi vikuna fyrir gos er að hugsanlega hef ég orðið var við gosóróa eða smáskjálfta án þess að gera mér grein fyrir því þá.

Ég stóð í nokkra daga fyrir framan skápinn með fjargæslubúnaðinum og var að rekja merkin sem skiluðu sér ekki með sveiflusjá. Annað slagið fann ég titring í gólfinu eins og vél væri í gangi í húsinu. Þetta var mjög greinilegt og veitti ég þessu athygli nokkrum sinnum. Ég dró þá ályktun, að sjálfsagt væri þetta vararafstöð í kjallaranum sem verið væri að prófa, og fannst ósköp eðlilegt að svo væri í símstöð. Eftir að gosið hófst fór þetta að rifjast upp og mér komu í hug smáskjálftar.

Þegar ég kom til Eyja eftir gos og við vorum að setja búnaðinn aftur upp minntist ég á þetta við starfsmann símans. Hann kvað þetta ekki hafa geta verið dieselstöð, þar sem engin dieselrafstöð hefði verið í húsinu. Nú veit ég ekki hvort þetta er rétt hjá honum, en oft síðan hefur mér komið til hugar að þetta gætu hafa verið smáskjálftar og kvikan byrjuð að streyma upp. Ég veit ekki heldur hvort menn hafi orðið varir við þetta á mælum.

Sagan er stutt og kanski ómerkileg :-)

Bestu kveðjur

Ágúst Bjarnason 

 

--- --- ---

 

Sæll Ágúst og þakka þér fyrir síðast,
....
Saga þín af reynslu fyrir gos í Eyjum er mjög merkileg, einkum fyrir það að þú hefur verið að finna titring allt að viku fyrir gos. Ljóst er að tveim dögum fyrir gos var all mikið um smá kippi hér í Eyjum og gerðust þeir harðari eftir því sem leið nær gosi. Einna stekrastir voru þeir um 2 klst fyrir gos.

Skjálftar sem greindir voru á mælum fyrir gosið voru ávalt taldir eiga uppruna sinn á Torfajökulssvæðinu, en sá galli fylgdi gjöf Njarðar að aðeins voru tveir skjálftamælar í gangi á þessum tíma, skurðpunktar mælanna voru því tveir, annar í Torfajökli og hinn í Eyjum. Vegna þess að Torfajökull er mun virkara svæði en Eyjar var talið að þar ættu sér stað einhver kvikuumbrot. Menn komust að sjálfsögðu að því þegar að fór að gjósa að skjálftarnir tengdust allir Eyjum en ekki Torfajökli.

Það er ávallt gott að fá svona reynslu sögur því þær geta til að mynda gefið okkur von um að með því mælaneti sem uppi er í dag getum við séð fyrir kvikuhreyfingar hér í Eyjum með allt að viku fyrirvara. Fyrirvari eldgosa er þó mismunandi á milli eldstöðva. Þannig er til að mynda Hekla eitt af undrum heims því hún verður ekki skjálftavirk fyrr en nokkrum mínútum fyrir gos.

Bestu kveðjur ...

Ármann.

 

Eftir 35 ár er mér enn í fersku minni  titringurinn sem ég fann fyrir annað slagið, en er ekki ennþá viss um ástæður hans.  Fróðlegt væri að frétta hvort fleiri telji sig hafa orðið vara við svipaðan titring og hér er lýst.

Gömlu góðu vindstigin.

 

Margir eiga erfitt með að venja sig við mælieininguna metra á sekúndu (m/s) fyrir vindhraða og líkar best við gömlu góðu vindstigin. Af einhverjum ástæðum skynjar maður miklu betur hvað átt er við með gömlu einingunum en þeim nýju. Ástæðan er líklega sú að vindstigin taka mið af áhrifum vinds á landi og sjó.

Vissulega hefur gamli Beaufort skalinn fyrir vindstig ýmsa ókosti. Hann er ólínulegur og nær ekki nema upp í 12 vindstig, þó svo að menn hafi stundum framlengt hann upp í 14 vindstig eða jafnvel hærra. 

Til að tengja saman vindhraða (v) í m/s og vindstig (B) má nota þessa nálgunarformúlu:

  v = 0.836 B^3/2 m/s

Það sem heillar bloggarann mest varðandi gömlu góðu vindstigin er tengingin við náttúruna. Með því að horfa í kring um sig og gæta að öldum á vatni, hvernig tré hreyfast, fánar blakta, o.s.frv., er hægt að fara nærri um vindstigin. Sjá töfluna hér fyrir neðan.

Gömlu góðu orðin logn, andvari, kul, gola, stinningsgola, kaldi, stinningskaldi, allhvasst, hvassviðri, stormur, rok, ofsaveður, fárviðri heyrast nú sjaldan, en oft er í veðurlýsingum sjónvarps talað um strekkingsvind, hvað sem það nú er. Getur verið að ástæðan sé sú að menn séu hættir að gá til veðurs, heldur láti nægja að sitja inni á kontór og lesa af stafrænum vindhraðamælum?

 

Mikið væri nú ánægjulegt ef veðurfræðingar notuðu þessar einingar jafnhliða, þ.e. metra á sekúndu og vindstig, eða að minnsta kosti orðin andvari, kul, gola, stinningsgola, kaldi, stinningskaldi ...  og þá samkvæmt hinni gömlu hefð.

Hvað finnst þér?   Vindstig,  m/s, km/klst eða hnútar, - eða m/s ásamt gömlu orðunum?

 

Gamli góði  skalinn fyrir vindstig er kenndur við Sir Francis Beaufort (1774-1857) sem myndin er af.

 

Samanburðartafla fyrir vindhraða.

Þumalputtareglur:
Deila með 2 í hnúta til að fá því sem næst m/s.
Deila með 2 í m/s til að fá gróft vindstig. Ónákvæmt þar sem Beaufort skalinn fyrir vindstig er ólínulegur.

Veðurhæð		Meðalvindhraði			Miðgildi meðalvindhraða
Vindstig	Heiti og lýsing á áhrifum	m/s	km/klst	hnútar	m/s	km/klst	hnútar
0	Logn	0-0,2	< 1	< 1	0,0	0,0	0,0
1	Andvari. Vindur hreyfir reyk. Gárur á vatni.	0,3-1,5	1-5	1-3	0,8	3,0	1,6
2	Kul. Vindur finnst á húð. Lauf skrjáfa. Litlar smáöldur.	1,6-3,3	6-11	4-6	2,4	8,5	4,6
3	Gola. Lauf og smágreinar slást til. Stórar smáöldur.	3,4-5,4	12-19	7-10	4,3	15,6	8,5
4	Stinningsgola (blástur). Ryk og laus pappír fýkur til. Litlar greinar hreyfast. Litlar öldur.	5,5-7,9	20-28	11-16	6,7	24,1	13,0
5	Kaldi. Minni tré svigna. Miðlungsstórar, langar öldur. Dálítið löður og úði.	8,0-10,7	29-38	17-21	9,3	33,6	18,2
6	Stinningskaldi. Stórar greinar hreyfast. Erfitt að nota regnhlíf.  Stórar hvítfyssandi öldur og úði.	10,8-13,8	39-49	22-27	12,3	44,2	23,9
7	Allhvast. Heil tré hreyfast. Erfitt að ganga móti vindi.  Sjór hrannast upp og löðrið myndar rákir.	13,9-17,1	50-61	28-33	15,5	55,7	30,1
8	Hvassviðri.  Sprek brotna af trjám, Vindurinn tekur í bíla á ferð. Nokkuð háar hvítfyssandi öldur og særok. Löðurrákir.	17,2-20,7	62-74	34-40	18,9	68,1	36,8
9	Stormur. Minni skemmdir á mannvirkjum. Háar öldur með þéttu löðri. Ölduhryggir hvolfast. Mikið særok.	20,8-24,4	75-88	41-47	22,6	81,3	43,9
10	Rok. Tré rifna upp. Töluverðar skemmdir á mannvirkjum. Mjög háar öldur. Yfirborð sjávar er hvítt og haugasjór. Skyggni minnkar.	24,5-28,4	89-102	48-55	26,4	95,2	51,4
11	Ofsaveður. Almennar skemmdir á mannvirkjum. Gríðarlega stórar öldur.	28,5-32,6	103-117	56-63	30,5	109,8	59,3
12	Fárviðri. Miklar almennar skemmdir á mannvirkjum. Risaöldur. Loftið fyllist af löðri og úða. Hafið er alveg hvítt. Mjög lítið skyggn	>= 32,7	>= 118	>= 64	...	...	...

 

Norðurljósin og krúttlegir ísbirnir

 

Undanfarna daga hefur verið mikið um norðurljós. Þó höfum við Íslendingar ekki getað notið þeirra eins vel og ísbirnirnir á myndinni. Hér hefur verið frekar skýjað og spáin fyrir vikuna er ekki hagstæð.

Myndin er tekin í þorpinu Salluit, Nunavik  í Quebec þar sem aldrei hafa sést ísbirnir. Hvernig stendur á þessum krúttlegu björnum þarna? Eru þetta ísbirnir í orlofi að virða fyrir sér stjörnuhimininn og norðurljósin? Túristabirnir? Þeir virðast allavega kunna vel að meta fegurð norðurljósanna ... 

Hvaðan koma birnirnir og hvernig?       Jamm... Þetta eru sko alvöru ísbirnir, þ.e. birnir gerðir úr ís og snjó.

Þetta er falleg mynd. Á vefsíðunni www.spaceweather.com er fjöldinn allur af fallegum norðurljósamyndum sem teknar hafa verið  undanfarna daga.  Norðurljósamyndirnar eru hér.

 

 

Í kvöld og annað kvöld má hugsanlega búast við miklum norðurljósum. Ástæðan er mikil kórónugos sem japanski gervihnötturinn Hinode varð var við fyrir nokkrum dögum.  Risavaxið gasský stefnir nú á ógnarhraða (um 2.000.000 km á klukkustund) í átt til jarðar og er væntanlegt einmitt núna.  Það er því rétt að gjóa augum til himins ef það skyldi rofa til. 

Myndin hér til hliðar er frá Hinode og sýnir svæðið þar sem kórónugosið átti sér stað.  Nánar um þessa mynd í frétt hér frá 13. janúar.

 

 

Norðurljósin séð frá gervihnetti, næstum í rauntíma:

Hér birtist sjálfkrafa ný mynd í hvert sinn sem NOAA POES gervihnötturinn hefur farið yfir norðupólinn.  Guli hringurinn er norðurljósin eins og þau sjást frá gervihnettinum.

Takið eftir tímanum efst á myndinni.

Ísland er hægra megin á myndinni.  Á myndinni má sjá hvort líkur séu á að norðurljósin séu sýnileg hér á landi. Ný mynd birtist á um 100 mínútna fresti.

Rauða örin bendir á sólina, þ.e. hvar á jörðinni hádegi er.

Nánar hér

Fasteignagjöld hækka óheyrilega milli ára. 14% - 20%

 

 

 

- Fasteignagjöld af miðlungsíbúð í Reykjavík hækka um 14%.

- Fasteignagjöld atvinnuhúsnæðis í Reykjavík hækka um 20%

- Fasteignagjöld af sumarhúsum og sumarhúsalóðum í uppsveitum hækka um 20%

 

- Þetta er  þrefalt meira en hækkanir á almennu verðlagi og launum. 

 

Þannig er þetta víða um land. Álagningaseðlar hafa ekki enn verið bornir út, þannig að fólk er ekki farið að átta sig á þessum ósköpum. Hvað er á seyði? Eru sveitarfélögin alveg úti að aka og gjörsamlega stikkfrí? Þessi hækkun er með öllu óskiljanleg og gjörsamlega út í hött.

 

Sjá upplýsingar á vef Fasteignamats ríkisins hér. 

Ég vona bara að þetta sé tómur misskilningur hjá mér.  
Er mig að dreyma, eða er þetta rétt?