Kólnandi veðurfari spáð næstu 30-40 árin. Áhugavert viðtal við tvo íslenska veðurfræðinga...

 

 

 

Mjög áhugavert grein þar sem vitnað er í veðurfræðingana
Pál Bergþórsson og Trausta Jónsson er í nýjasta Bændablaðinu.  

Þar er fjallað um hugsanlegt kólnandi veðurfar
næstu þrjá til fjóra áratugina.

Bændablaðið 5. feb. með viðtalinu má nálgast hér. 

Viðtalið er á blaðsíðum 20 - 21.

Úrklippa með þessum tveim síðum er hér

 

 

 

 

      Spennandi verður af fylgjast með breytingum í hitastigi næstu árin.  

                  Allir helstu hitamæliferlar síðastliðin 30 ár.

 

 
Sólblettatalan fer nú lækkandi.

    Núverandi sólblettatala stefnir í að verða þú lægsta í 100 ár.
        Var sólvirknin í lok síðustu aldar sú mesta í 8000 ár?
                           Sjá grein í tímaritinu Nature.

 

 

    Samband milli lengdar sólsveiflunnar og lofthita á Norður-Írlandi.

Brátt mun væntanlega koma í ljós hvort einhver fylgni reynist þar á milli áfram. Það mun kenna okkur sitthvað um samaspil sólar og loftslags jarðar.  Sjá hér, hér, hér og hér.  Ekki er farið að kólna ennþá, en það hefur þó ekki hlýnað það sem ef er þessari öld.  

Við skulum leyfa okkur að vona að ekki kólni, en ef......

 

 

 

 

 

Ísilögð Thames árið 1677. Málverkið er eftir Abraham Hondius (1630-1695). 

Horft er niður eftir ánni í átt að gömlu Lundúnarbrúnni. Lengst til hægri handan brúarinnar er Southwark Cathedral, og þar til vinstri sést í turn St. Olave's Church.

Takið eftir ísjökunum, sem virðast um hálfur annar metri á þykkt. Hvernig stendur á þessum ósköpum?

Eitt kaldasta tímabil Litlu ísaldarinnar svokölluðu stóð yfir meðan virkni sólar var í lágmaki sem kallast Maunder minimum. Það stóð yfir um það bil frá 1645 til 1715. Þá sáust hvorki sólblettir né norðurljós og fimbulkuldi ríkt víða. Málverkið er frá þessu kuldaskeiði.

 

Hvernig var ástandið hér á landi um þetta leyti:

"Árið 1695:   

Óvanalega miklir hafísar. Ís rak um veturinn upp að Norðurlandi og lá hann fram um þing,norðanveður ráku ísinn austur fyrir og svo suður, var hann kominn fyrir Þorlákshöfn fyrir sumarmálog sunnudaginn fyrstan í sumri (14. apríl) rak hann fyrir Reykjanes og Garð og inn á fiskileitir Seltirningaog að lokum að Hvalseyjum og í Hítarós, fór hann inn á hverja vík. Hafði ís ei komið fyrir Suðurnes innan80 ára, þótti því mörgum nýstárlegt og undrum gegna um komu hans. Þá mátti ganga á ísum afAkranesi í Hólmakaupstað (Reykjavík) og var ísinn á Faxaflóa fram um vertíðarlok rúmlega, braut hannskip undan 6 mönnum fyrir Garði, en þeir gengu allir til lands". 

Þór Jakobsson: Um hafís fyrir Suðurlandi

 

 

 

 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• Bændablaðið
• The Effects of Solar Variability on Earth's Climate

Gömul tré binda meira og meira af koltvísýringi eftir því sem þau eldast...

 

 

 

"Gömul tré binda meira og meira

Ekki virðist rétt að tré hætti að mestu að binda kolefni þegar þau eldast"

Þannig hefst frétt á vefsíðu Skógræktar ríkisins í dag 17. janúar. Vitnað er til greinar í vísindatímaritinu Nature sem nefist  "Rate of tree carbon accumulation increases continuously with tree size" og lesa má hér.

Fréttin á vefsíðu skógræktarinnar heldur áfram:

"Um þetta er fjallað í nýjasta hefti tímaritsins Nature sem kom út 15. janúar. Alþjóðlegur rannsóknarhópur skrifar þar að 97% af 403 trjátegundum sem vaxa í hitabeltinu og heittempraða beltinu vaxi því hraðar sem þær verði eldri. Rannsókninni stýrði Nate L. Stephenson hjá Western Ecological rannsóknarmiðstöð bandarísku jarðfræðistofnunarinnar U.S. Geological Survey.

Vísindafólkið notaði rannsóknargögn frá sex heimsálfum og niðurstöður þess eru byggðar á mælingum á hátt í 700.000 einstökum trjám. Elstu mælingarnar voru gerðar fyrir meira en áttatíu árum. Rannsóknin hefði ekki verið möguleg nema vegna þess hversu víða eru til mælingar á trjávexti sem gerðar hafa verið á löngum tíma.  

Óvenjulega mikill vöxtur sumra trjátegunda er ekki bundinn við fáeinar tegundir risatrjáa eins og ástralskan tröllagúmvið (Eucalyptus regnans), eða rauðviðurinn stórvaxni (Sequoia sempervirens). Þvert á móti virðist hraður vöxtur gamalla trjáa vera reglan frekar en hitt hjá trjátegundum og stærstu tré geta þyngst um meira en 600 kíló á ári. Í greininni í Science er þessu líkt við það að vöxtur okkar mannanna héldi áfram að aukast eftir gelgjuskeiðið í stað þess að á honum hægði. Þá myndi meðalmanneskja vega hálft tonn um miðjan aldur og vel ríflega eitt tonn þegar hún færi á eftirlaun.

Meðal rannsókna sem þessi stóra alþjóðlega rannsókn var byggð á eru nefndar athuganir sem ná allt aftur til áranna eftir 1930 og gerðar voru við Kyrrahafsströnd Norður-Ameríku. Þar var mældur vöxtur á tegundum eins og degli eða dögglingsvið, marþöll, sitkagreni, risalífvið og hvítþin. Annað dæmi er rannsókn sem gerð var í Kamerún árið 1996 þar sem mældur var vöxtur trjáa af tæplega 500 tegundum.

Höfundar greinarinnar í Nature taka fram að jafnvel þótt þetta eigi við um sjálf trén þýði það ekki að vöxtur skógar aukist stöðugt eftir því sem skógurinn eldist. Á endanum taki tré að deyja sem sé hluti af eðlilegri hringrás byggingar- og næringarefna í skóginum. Við það hægir auðvitað á bindingu kolefnis.

Nánar má lesa um þetta í tímaritinu Nature á slóðinni http://www.nature.com/nature/journal/vaop/ncurrent/full/nature12914.html

Frétt um þetta birtist í vísindafréttaritinu Science Daily http://www.sciencedaily.com/releases/2014/01/140115132740.htm"

 

Fréttin á vefsíðu Skógræktar ríkisins www.skogur.is 

 

 

Myndin er tekin í Richmond Park í úthverfi London síðastliðinn nóvember, en þar er einmitt gamall fallegur skógur á 955 hektara landi.  Stækka má myndina með því að þrísmella á hana.

 

 

 

 Nature 16. janúar 2014

 

Nýjasta Gangverk fréttablað Verkís á afmælisári komið út - Fæst ókeypis hér :-)

 

 

 

 

 

Verkfræðistofan Verkís er langelsta verkfræðistofan á Íslandi og varð 80 ára á þessu ári, en árið 1932 stofnaði Sigurður Thoroddsen verkfræðistofu sína sem síðan varð einn af máttarstólpum Verkís...
Af því tilefni er sérstaklega vandað til fréttablaðsins Gangverk. Annað tölublað afmælisársins var að koma út og má nálgast það ókeypis á netinu. 

Meðal efnis aprílblaðsins er áhugavert viðtal við einn af frumkvöðlum verkfræðistofunnar Verkís, Egil Skúla Ingibergsson, sem um tíma var borgarstjóri Reykjavíkur, en hann stofnaði verkfræðistofuna Rafteikningu, sem er meðal fimm öflugra máttarstólpa Verkís.

Í blaðinu er einnig fjallað um nýjar virkjanir á norðurlandi, mývarginn mikla sem gerði mönnum lífið leitt meðan á virkjanaframkvæmdum við Sogið stóð og notkun DDT í baráttunni við hann, verkfræðingaverkföllin um miðja síðustu öld sem áttu eftir að hafa jákvæðar afleiðingar, o.m.fl. 

 

Á afmælisárinu eru þegar komin út tvö blöð, en þau verða væntanlega um fimm alls.

Öll eintök Gangverks, 21 að tölu, má nálgast hér á vefsíðu Verkís, en síðustu 5 hér fyrir neðan.

 

Það getur hentað vel að hægrismella á krækjurnar og nota Save Link As  til að vista blaðið sem pdf, og lesa það síðan með hjálp Acrobat. Stundum er auðveldara að lesa þannig en beint í vefskoðaranum.

 

 

	Apríl 2012.  Smella hér: 2.tbl 2012 Greinar: Lýsing á húsnæði og tré í tilefni afmælis. Viðtal við Egil Skúla Ingibergsson stofnanda. Rafteikningar og fyrrum borgarstjóra. Jarðgufuvirkjanir á Norðausturlandi. Varnarefnið DDT og mývargur í Sogi. Hús verkfræðingsins. Frá hinu opinbera inn á stofurnar. Fréttamolar.
	Febrúar 2012. Smella hér:  1.tbl 2012 Greinar: Fyrstu ár Verkfræðistofu Sigurðar Thoroddsen. Viðtal við Björn Kristinsson stofnanda Rafagnatækni og prófessor emeritus. Byggingarævintýri Viðlagasjóðshúsanna. Jarðvarmaverkefni í Kenía.
	Desember 2011. Smella hér: 2.tbl 2011 Greinar: Umhverfisstjórnun hjá Verkís. Lífsferilsgreiningar. Almenningshjólaleigur. Vistvæn hönnun og vottanir. Díoxín í umhverfinu. Búorka. Sjávarfallavirkjanir. Vistbyggðaráð. Hvers vegna að spá í skólp? Húsasótt - hvað og hvers vegna?
	Febrúar 2011. Smella hér: 1.tbl 2011 Greinar: Flokkun jarðhitasvæða. Hitaveita á höfuðborgarsvæðinu. Hellisheiðarvirkjun og hellisheiðaræð. Jarðhitavirkjanir á Reykjanesi. Auðlindagarðurinn Svartsengi. Snjóbræðslukerfi í Reykjavík.
	Vor 2010. Smella hér: 1.tbl 2010 Greinar: Fyrirtækjamenning og starfsandi í sameiningu. Björgunarstarf á Haíti. Verkís um allan heim. Ráðgjafasamningi Kárahnjúkavirkjunar lýkur. Verkís á Grænlandi. Engin diskókúla. Andblær - loftræstikerfi. Ljósgæði - Lífsgæði. Vatnaflsvirkjun í Georgíu.

 

 

Fimm gamalgrónar verkfræðistofur runnu saman í eina undir nafninu Verkís árið 2008.
Fjöldi starfsmanna er 320.

 

VST - Verkfræðistofa Sigurðar Thoroddsen (1932)
RT - Rafagnatækni (1961)

Fjarhitun (1962)

Rafteikning (1962)

Fjölhönnun (1970)

 

 

 

 

 

 

www.verkis.is

 

 

1932 – 2012

 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• gangverk-verkis-april-2012.pdf

Verkfræðingar við Harvard háskóla smíða býflugur með gervigreind...

 

 

 

Það er ekki annað hægt að segja en að þessi tækni sem notuð er til að smíða þessi vélrænu skordýr sé stórmerkileg...   En þegar grannt er skoðað á hún margt sameiginlegt með barnabókum sem við þekkjum flest, þ.e bækur þar sem ævintýrið bókstaflega sprettur upp þegar við opnum bókina, en þannig bók er stundum kölluð sprettibók, eða pop-up book á útlensku.

Myndin hér til hliðar sýnir svona bók um Lísu í Undarandi. Ekki er laust við að manni líði eins og Lísu þegar maður skoðar þessa tækni. Er heimurinn að breytast í raunverulegt Undraland, eða er hann þegar orðinn það?

Í þessum pistli er meiningin að litast um í Verkfræðideild Harvard háskóla, en eins og margir vita, þá er Harvard meðal allra þekktustu háskóla. Reyndar er Harvard í göngufæri frá hinum þekkta verkfræðiháskóla, MIT - Massachusettes Institute of Technology.

 

Um er að ræða örsmátt flygildi sem er nánast vélbýfluga, eða RoboBee eins og fyrribærið er kallað. Framleiðsluferlið er einstaklega sniðugt og verður því lýst með hjálp myndanna hér fyrir neðan. Kvikindið vegur aðeins 0,09 grömm, eða tæplega 1/10 úr grammi. Smíðin á flygildinu er aðeins fyrsti áfanginn, síðar verður væntanlega bætt við litlum heila til að gefa flugunni smá vit, vídeó myndavél fyrir augu, o.s.frv.   Hvar endar þetta?

 

 

Hér er vél-býflugan nýkomin úr "púpunni" sem framleiddi hana.  Hún er greinilega ekki stór, eins og sést samanborið við peninginn (1 cent).

 

Hér sjáum við búnað sem líkja má við púpu sem flugan skríður fullsköpuð úr.  Þessi 18 laga vél er með sveigjanlegum lömum sem setur saman þrívíða afurðina, sem aðeins er 2,4 mm á þykkt, í einni svipan, svipað og í sprettibók.

 

 

Litli róbotinn, hin 2,4 mm þykka vélbýfluga, er settur saman með öðrum róbota. Kannski má segja að stærri róbotinn sé vélpúpa.

 

Hér sjáum við þríviða teikningu af púpunni og flugunni.  Hönnuðurnir segja að auðvelt sé að bæta við mótorum og skynjurum.

 

Svona vél getur auðveldlega fjöldaframleitt vélbýflugur. Markmiðið er að fjöldaframleiða svarm af svona vélbýflugum.

 

Rannsóknarstofan hefur unnið að frumgerðum vélskordýra í mörg ár, fyrst var þetta mikil handavinna, en nú er framleiðsla nánast orðin sjálfvirk.

Nærmynd af búnaðinum. Hver örþunnur flötur er myndaður úr 18 lögum.

 

 

Efri myndin sýnir lítinn hluta af verkfræðiteikningu af  "Harvard Monolithic Bee" sem samkvæmt orðanna hljóðan þýðir nánast "Harvard einsteinungs býflugan". 

Neðri myndin sýnir öll 18 lögin sem myndar þynnuna sem síðan er skorin með leysigeisla, og þarnæst brotin eins og pappír í sprettibók.

 

 

Næsta kynslóð Harvard flugunnar. Hér er búið að bæta við skynjurum, taugakerfi, heila og mótorum. Flugan verður fljúgandi vitvél...

 

 

 Tvö fróðleg myndbönd sem sýna hvernig smíðin fer fram:

 

 

 

 

 

 

 

 

Lesa meira:  http://robobees.seas.harvard.edu

 

 

 

 

 

 

Verkfræðingafélag Íslands er orðið 100 ára
www.vfi.is

 

 

...og verkfræðistofan Verkís 80 ára

www.verkis.is

 

 

 

 

Ef ég væri orðin lítil fluga,
ég inn um gluggann þreytti flugið mitt,
og þó ég ei til annars mætti duga,
ég eflaust gæti kitlað nefið þitt.

 

 

Líklega höfum við aðeins fengið að gægjast örlítið inn um dyrnar að Undralandi.
Handan þeirra er örugglega ýmislegt enn furðulegra en það sem við vorum að kynnast.

Hálf öld síðan Glenn fór fyrstur Bandaríkjamanna umhverfis jörðu í geimfari - Myndband...

 

 

 

 

Á morgun mánudaginn 20. febrúar er rétt hálf öld liðin síðan John Glenn fór fyrstur Bandaríkjamanna umhverfis jörðina í örsmáu hylki Mercury Friendship 7. Á þessum tíma var kalda stríðið í hámarki og geimferðakapphlaupið milli Bandaríkjamanna og Rússa var að hefjast.  Þetta var 20. febrúar 1962.

NASA hefur gert myndband til að minnast aburðarins. 

Pistlahöfundi er minnisstætt þegar hann heimsótti Kennedy Space Center fyrir fimmtán árum og skoðaði þá meðal annars þetta Mercury hylki sem Glenn ferðaðist í.  Það kom á óvart hve lítið og léttbyggt það er.

 

 

 

 

 

John Glenn fór síðan aftur í geimferð árið 2008 þegar hann var orðinn 77 ára, eins og fram kemur í myndbandinu, 46 árum eftir fyrra flugið. 

 

 

 

Sjá bloggpistla um svipað efni:

2011: Apollo-15: Ferðin til tunglsins fyrir 40 árum...

2007: Upphaf geimaldar 1957. Spútnik 50 ára í dag 4. október

 

--- --- ---

 

Norðurljós er erfitt að spá fyrir um með góðum fyrirvara, en þó er
ýmislegt hægt að gera til þess að minnka líkurnar á
að maður missi af þeim.

Á vefsíðu nokkurri er samansafn af beintengdum upplýsingum
frá ýmsum rannsóknarstofnunum víða um heim,
meðal annars á Íslandi.

Sjá vefsíðuna:

Norðurljósaspá

 

 

Lúpínufuglar...

 

 

Lúpínufuglar er nafn á grein sem birtist 4. janúar á vef Landgræðslu ríkisins. Greinin fjallar um rannsóknir Brynju Davíðsdóttur á fuglum og smádýrum.

Sumarið 2011 fór fram viðamikil rannsókn á fuglum og smádýrum á 26 landgræðslusvæðum víðsvegar um land. Bornar voru saman þrjár landgerðir, óuppgrædd svæði, lúpínubreiður og endurheimt mólendi. 

Niðurstaðan var að bæði fuglar og smádýr reyndust flest í lúpínubreiðum.

 

Greinin á vef Landgræðslu ríkisins er afrituð hér fyrir neðan:

 

Sumarið 2011 fór fram viðamikil rannsókn á fuglum og smádýrum á 26 landgræðslusvæðum víðsvegar um land. Þessi rannsókn er meistaraverkefni Brynju Davíðsdóttur við Landbúnaðarháskóla Íslands.

Bornar voru saman þrjár landgerðir, óuppgrædd svæði, lúpínubreiður og endurheimt mólendi. Fuglar reyndust vera flestir í lúpínubreiðum; 6,3 á hektara, næstflestir í endurheimtu mólendi; 3,4 á hektara og fæstir á óuppgræddu landi; 0,3 á hektara. Meðalfjöldi tegunda var mestur í mólendi; 0,5 tegundir á hektara, lítið eitt minni í lúpínu og minnstur á óuppgræddum svæðum; 0,1 tegund á hektara.

Í lúpínu voru þúfutittlingur og hrossagaukur langalgengustu tegundirnar og komu fyrir í 96% og 77% tilvika. Í mólendi voru þúfutittlingur, heiðlóa, spói og lóuþræll algengastir og komu fyrir í 81%, 77%, 73% og 65% tilvika. Fáir fuglar fundust á ógrónum svæðum. Tegundafjölbreytni fugla var mest í mólendi en þar fundust alls 16 tegundir fugla, 14 í lúpínu og 10 á óuppgræddu landi. Ekki var marktækur munur á tegundafjölda í mólendi og í lúpínu en tegundafjöldi var marktækt lægri á lítt grónu landi en í hinum vistgerðunum. Fjölbreytileikastuðull Shannon var reiknaður fyrir vistgerðirnar en hann tekur tillit til þess hversu mikið finnst af hverri tegund ásamt fjölda tegunda. Stuðullinn var hæstur fyrir endurheimt mólendi, þá lúpínu og lægstur fyrir óuppgrætt land. Stuðullinn var marktækt hærri fyrir mólendi en óuppgrætt land en ekki var marktækur munur milli mólendis og lúpínu.

Smádýr voru veidd í háf á öllum rannsóknarsvæðum en einnig í fallgildrur á völdum svæðum á Suðurlandi. Í báðum tilvikum reyndist fjöldi smádýra mestur í lúpínu, næstmestur í mólendi og minnstur í óuppgræddu landi. Sterk fylgni var á milli fjölda dýra sem veiddust í háf og í fallgildrur. Marktæk fylgni var á milli heildarfjölda smádýra sem veiddust í háf og heildarfjölda fugla.

Þetta er fyrstu heildarrannsóknir á áhrifum landgræðsluaðgerða á fuglalíf hér á landi, en árið 2008 rannsökuðu Guðný H. Indriðadóttir og Tómas G. Gunnarsson áhrif landgræðslu á fuglalíf á Mýrdals- og Skógasandi. Niðurstöður þessara rannsókna eru mikilvægt innlegg í þekkingu á áhrifum landgræðslu og endurheimtar vistkerfa á fuglalíf á Íslandi.

 

Greinina má lesa hér á vef Landgræðslu ríkisins. 

 

Sem sagt, það eru 20 sinnum fleiri fuglar í lúpínubreiðum en óuppgræddu landi.   Við vitum að lúpínubreiður vaxa fyrst og fremst upp úr ógrónu landi þannig að niðurstaða Brynju er mikið gleðiefni.

 

 Vinir lúpínunnar á Fésbók

 

 Vinur lúpínunnar

 

 

"Sáning birkifræs - Endurheimt landgæða" - Myndband...

 

 

 

Nú er einmitt rétti tíminn til að safna birkifræi. Síðan má sá því í haust og upp vex fallegur skógur!

 

 

 

 

Bloggarinn rakst á þetta fróðlega myndband á netinu.  Sjá hér.

 

Eftirfarandi texti fylgir myndbandinu:

 

Fræðslu- og kennslumyndband: Söfnun, verkun og sáning birkifræs.

Birki hefur vaxið á Íslandi frá örófi alda og það vex um allt land milli fjalls og fjöru. Birki er eina innlenda trjátegundin sem myndar samfellda skóga. Frá landnámi hefur birki verið nytjað, skógarnir beittir og viðurinn nýttur. Stærstu og fallegustu tréin hafa verið felld og lakari tré staðið eftir og æxlast saman. Líklegt er því að birkið hafi eitthvað úrkynjast.

En hvernig getum við skilað Náttúrunni því sem frá henni var tekið?

Við getum safnað og sáð birkifræi út í náttúruna. Ekki ætti að flytja fræ á milli landshluta vegna þess að birkið hefur lagað sig að staðbundnum vaxtaraðstæðum í aldanna rás.

Velja skal heilbrigð falleg birkitré til frætöku, hávaxin, beinstofna og ljós á börk. Ákjósanlegur tími til fræsöfnunar er í þurru veðri frá miðjum ágúst fram að lauffalli á haustin, eða svo lengi sem frækönglarnir tolla saman. Stórir og vel þroskaðir frækönglar eru bestir. Þeir mega vera grænir að utan en fræið á milli fræhlífanna inni í könglinum verður að vera svolítið brúnt á lit. Gott era ð farið sé að losna um fræið í könglinum.

Könglarnir þorna við stofuhita á einni viku. Þegar hægt er að mylja könglana milli fingranna er tímabært að sá. Stundum er hægt að sá fræinu í sömu ferð og því er safnað. Þurfi að geyma fræið, verður að þurrka það vel og geyma í bréfpoka í kæliskáp. Vel þurrkað birkifræ getur geymst í kæli í nokkur ár.

Best er að sá fræinu á hálfgróið land sem verður að vera friðað fyrir beit. Gott er að ífa upp jarðveginn með garðhrífu eða róta jarðveginum til með fætinum áður en sáð er.

Birkifræ er örsmá vængjuð hneta sem ekki má hylja með jarðvegi, heldur er nóg að stíga það niður með fæti til þess að fræið nái jarðvegsbindingu. Þetta er grundvallar atriði. Sumstaðar gefst vel að sá í litla bletti með nokkurra metra bili. Á gróðurvana landi, á melum og í moldarflögum er frostlyfting og næringarlítill jarðvegur. Við slíkar aðstæður ætti bera á svolítið af grasfræi og áburði með birkifræinu.

Þegar birkið vex upp í fyllingu tímans sér náttúran sjálf um að græða upp landið.

Umsjón, handrit og tónlist: Steinn Kárason
http://steinn.is/

Kvikmyndataka og klipping: Steingrímur Erlendsson

Myndband þetta var framleitt af AXA ehf
http://axa.is

 

 

 

 

Spjall um segultruflanir sólar sem benda til minnkandi virkni - - - og kvæðið um samlíkingu sólarinnar...

 

 

 

 

 Hvað er betra en sólarsýn
þá sveimar hún yfir stjörnurann?
Hún vermir, hún skín
og hýrt gleður mann.
                                                                                      Bjarni Gissurarson 1621 - 1712.

 

 

 

Skammtímabreytingar af völdum rafagnastrauma frá sólinni hafa verið skráðar í áratugi. Meðal annars í á vegum Háloftadeildar Raunvísindastofnunar Háskólans. Þessar breytingar geta jafnvel verið það miklar að þær birtist sem flökt í stefnu  áttavita.

Þetta segulflökt sem sólvindurinn ber með sér er einn af mælikvörðunum á virkni sólar.

Á vefsíðu Háloftadeildar Raunvísindastofnunar Háskólans stendur eftirfarandi m.a.:

 "Háloftadeild rekur segulmælingastöð í Leirvogi í Mosfellssveit. Stöðinni var komið á fót árið 1957 og er hún hin eina sinnar tegundar hér á landi. Þar eru skráðar breytingar á segulsviði jarðar, bæði skammtímabreytingar af völdum rafagnastrauma frá sólu og hægfara breytingar sem stafa af hræringum í kjarna jarðar. Breytingarnar hafa meðal annars áhrif á stefnu áttavitanála, og langtímamælingar í Leirvogi eru því notaðar til að leiðrétta kort fyrir siglingar og flug. Niðurstöður mælinga sem skráðar eru á 10 sekúndna fresti eru sendar daglega til gagnamiðstöðvar í Kyoto í Japan og mánaðarlega til Boulder í Colorado.

Háloftadeildin sér einnig um rekstur tveggja stöðva til norðurljósarannsókna, en stöðvarnar eru í eigu Pólrannsóknastofnunar Japans. Önnur þeirra er á Augastöðum í Borgarfirði, en hin á Mánárbakka á Tjörnesi. Stöðvum þessum var komið upp 1983, en tækjabúnaður þeirra er í stöðugri þróun. Hið sama er að segja um segulmælingastöðina í Leirvogi.

Þá sér Háloftadeildin um rekstur tveggja ratsjárstöðva til rannsókna á rafhvolfi jarðar. Önnur þeirra er  við Stokkseyri en hin við Þykkvabæ. Fyrrnefnda stöðin var sett upp árið 1993 og er í eigu franskra rannsóknastofnana en sú síðarnefnda, sem tók til starfa 1995, er í eigu háskólans í Leicester í Englandi. Þessar stöðvar eru mikilvægur hlekkur í keðju slíkra stöðva sem nær bæði til norður- og suðurhvels jarðar. Markmiðið með keðjunni er að kortleggja áhrif sólar á rafhvolfið".

Sá sem þennan pistil ritar vann á námsárunum sem sumarmaður á Háloftadeildinni, og kom því oft í Segulmælingastöðina í Leirvogi. Á þeim áratugum sem síðan eru liðnir hef ég komið þangað nokkrum sinnum, síðast líklega fyrir um fimm árum. Dr. Þorsteinn Sæmundsson var deildarstjóri Háloftadeildar lengst af, en nú ræður Dr. Gunnlaugur Björnsson þar ríkjum.

Mér er minnisstætt hve mikið alúð hefur alla tíð verið lögð við stöðina og úrvinnslu gagna. Þarna fékk ég að kynnast vísindalegum vinnubrögðum Þorsteins sem ávallt hafa verið í hæsta gæðaflokki. Aldrei mátti vera neinn vafi á að mæligögn væru eins rétt og nokkur kostur væri á, og ef grunur var um að þau væru það ekki, þá var ekki hætt að leita að skýringum fyrr en þær lágu fyrir. Þarna kom ég að viðhaldi tækjabúnaðar, gagnaúrvinnslu og jafnvel framköllun á kvikmyndafilmu úr norðurljósamyndavél. Þarna var meðal annars verið að framkvæma óbeinar mælingar á sólinni, þ.e. breytingum á segulsviði jarðar og jónahvolfinu. Þarna voru notuð mælitæki sem voru einstök í heiminum, m.a róteinda-segulsviðsmælirinn Móði sem Þorbjörn Sigurgeirsson prófessor smíðaði ásamt samstarfsmönnum sínum. Mörg tækjanna í segulmælingastöðinni, e.t.v. flest, voru smíðuð á Íslandi. 

Þorbjörn Sigurgeirsson prófessor í eðlisfræði við HÍ hóf stafrækslu síritandi mælistöðvar í Leirvogi á alþjóða jarðeðlisfræðiárinu 1957, þannig að þar hafa nú verið gerðar mælingar samfellt í meira en hálfa öld. Um Þorbjörn má lesa í einkar fróðlegri samantekt Leós Kristjánssonar sem finna má hér.  Þorbjörn var einstakur maður, jafnvígur á fræðilega eðlisfræði, tilraunaeðlisfræði, rafeindatækni, o.m.fl. Einstakt ljúfmenni og góður kennari, en ég var svo heppinn að hafa hann sem kennara í rafsegulfræði á sínum tíma fyrir margt löngu.

 

Jæja, nóg komið af útúrdúrum, en skoðum aðeins hver áhrif sólin hefur haft á segulflökt jarðar síðastliðna hálfa aðra öld, þ.e. skammtímabreytingar af völdum rafagnastrauma frá sólu, sem minnst er á á vef Háloftadeildar.

 ---

Ferillinn hér fyrir neðan uppfærist sjálfkrafa og sýnir hann breytingar í Average Planetary Magnetic Index (Ap) síðan um síðustu aldamót, eða í rúman áratug (2000 til janúar 2011).  Athygli vekur hve lágt gildið hefur verið undanfarin tvö ár eða svo, en Ap stuðullunn hefur verið að dóla kringum gildið 5, og jafnvel aðeins neðar.

 

                                           http://www.swpc.noaa.gov/SolarCycle/Ap.gif

 

En hvernig hefur Ap stuðullinn verið þau síðastliðin 80 ár sem góð gögn eru til um. Það sýnir næsta mynd sem nær frá 1932 til 2008.

Örvarnar neðst á myndinni merkja lágmörk í sólsveiflunni. Lárétta línan er við Ap=6. Kuldatímabiðið um 1970 ("hafísárin") hefur verið merkt inn. Það er ljóst að undanfarin tvö ár hefur Ap stuðullinn verið sá lægsti sem mælst hefur síðan 1932.

 

 

 

 Myndin hér fyrir neðan sýnir breytingar alla leið aftur til ársins 1884 til dagsins í dag, en myndin er fengin á vefsíðu Dr Leif Svalgaard.  Sést nokkurs staðar lægra gildi en mælist um þessar mundir?

Ath að ferlarnir á þessum myndum er ekki endilega alveg sambærilegir.  Meðaltalið er ekki alls staðar tekið yfir jafn langan tíma, þannig að smávægilegur munur getur verið á útliti þeirra..  

 

 Stækka má mynd með því að tvísmella á hana.

 

 

Niðurstaðan er sú að skammtímatruflanir á segulsviði jarðar eru óvenju litlar um þessar mundir. Væntanlega kemur það líka fram á mælunum í Leirvogi á svipaðan hátt og hér.

 

 

 ---

 

www.spaceweather.com

NOAA: Geomagnetic Kp and ap indices.

NOAA: Currrent solar data.

NOAA: Solar Cycle Progression

Vefsíða með fjölmörgum beintengdum upplýsingum um sólina:
Solar Images and Data Page

 

 

 

 

 

 

Kvæði um samlíking sólarinnar

Hvað er betra en sólar sýn,
þá sveimar hún yfir stjörnu rann?
Hún vermir, hún skín
og hýrt gleður mann.

Þegar að fögur heims um hlíðir
heilög sólin loftið prýðir,
lifnar hauður, vötn og víðir,
voldug er hennar sýn.
Hún vermir, hún skín
Með hæstu virðing herrans lýðir
horfi á lampa þann.
Hún vermir, hún skín
og hýrt gleður mann.

Á fjöllunum hennar geislar glóa,
gropnar ís í vötn og flóa,
drýpur vörm í dalina mjóa
dýrðar gufan eins og vín.
Hún vermir, hún skín
Allskyns fögur eplin gróa
út um veraldar rann.
Hún vermir, hún skín
og hýrt gleður mann.

Öll náttúran brosandi breiðir
blíðan faðm og sig til reiðir,
þegar að veldis hringinn heiðir
og hennar ljóma augnabrýn.
Hún vermir, hún skín
Elds brennandi lofts um leiðir
lýjast aldrei kann.
Hún vermir, hún skín
og hýrt gleður mann.

Orðið herrans helgidóma
hreinferðugrar kvinnu blóma
samlíkir við sólarljóma,
þá situr hún kyrr að verkum sín.
Hún vermir, hún skín
Um hennar dyggðir, hefð og sóma
hljómurinn víða rann.
Hún vermir, hún skín
og hýrt gleður mann.

                                                 

 

Bjarni Gissurarson 1621 – 1712, höfudur kvæðisins um samlíking sólarinnar, var skáld og prestur í Þingmúla í Skriðdal, fæðingarstað sínum. Bjarni var gáfumaður, gleðimaður og gamansamur. Hann er í tölu helstu skálda síns tíma og mjög mikilvirkur, orti trúarljóð og veraldleg kvæði af ýmsum toga, einkum ádeilur, skemmtibragi og ljóðabréf, einnig vikivakakvæði.

 

 

Goðsögnin Burt Rutan flugverkfræðingur sem er að smíða geimskipið Space Ship One - Myndband...

 

 

 

 

Burt Rutan flugverkfræðingur er lifandi goðsögn. Hann hefur hannað og smíðað margar óvenjulegar flugvélar og sýnt einstaka hugkvæmni. Meðal annars smíðaði hann Voyager sem flaug í einum áfanga umhverfis jörðina 1986, án þess að taka eldsneyti. Flugvélin var á lofti í 9 sólarhringa minnir mig. Nú er hann að smíða geimskip, þ.e. flugvél sem mun geta flogið með farþega út í geiminn. Space Ship One nefnist gripurinn eins og margir vita.

Burt Rutan er góður fyrirlesari. Hann hélt fyrirlestur fyrir flugáhugamenn á vegum Academy of Model Aeronautics þar sem hann fór yfir líf sitt, alt frá því hann byrjaði á því að fljúga flugmódelum - og setja met - þar til hann smíðaði Space Ship One.  Myndbönd frá fyrirlestrinum eru hér fyrir neðan.

Burt Rutan hefur oft fjallað um hve mikilvægt er að vekja áhuga barna og unglinga á tækni og vísindum. Leyfa þeim að dreyma og gera síðar draum sinn að veruleika. Það gerði Burt einmitt. Draumur hans hefur svo sannarlega ræst...   Hve margir draumar barna og unglinga skyldu eiga eftir að rætast? Líklega óteljandi.

Væntanlega verður meira fjallað um kappann síðar ef áhugi reynist vera fyrir hendi.

 

(Allan fyrirlesturinn má sjá í einu lagi á Vimeo hér http://vimeo.com/9864230 )

 

 

Burt Rutan 1 of 8 SpaceShipOne

 

Burt Rutan 2 of 8 Model Aircraft Competitions

 

Burt Rutan 3 of 8 Model Aircraft Competitions

 

Burt Rutan 4 of 8 Designing at Edwards AFB

 

 

 

Burt Rutan 5 of 8 First Home Built Airplane

 

Burt Rutan 6 of 8 BEDE aircraft

 

Burt Rutan 7 of 8 RAF Rutan Aircraft Factory

 

 

Burt Rutan 8 of 8 Scaled Composites

 

 

 

 

Hugurinn ber mann hálfa leið

 

 

Féttavefur íslenskra flugmódelmanna: www.frettavefur.net

Einstaklega skýr stefnumál frambjóðanda til stjórnlagaþings - Hver er maðurinn...?

 

 

Stefnumálin eins frambjóðanda til Stjórnlagaþingsins þykja mér mjög skynsamleg og skýr, og tek ég mér því bessaleyfi afrita þau af vefsíðu hans og birta hér fyrir neðan.

 

Hver þessi frambjóðandi er kemur fram neðst á síðunni, en stefnumál hans hefjast á þessum orðum:

 

"Ef menn vilja móta sér stefnu til að hafa áhrif á eitthvað sem betur má fara, ber fyrst að athuga hverjir þeir þættir eru sem þarf að bæta.      Síðan hvernig má gera það..."

 

Stefnumál

"Ef menn vilja móta sér stefnu til að hafa áhrif á eitthvað sem betur má fara, ber fyrst að athuga hverjir þeir þættir eru sem þarf að bæta. Síðan hvernig má gera það. Þá er rétt að byrja a því að íhuga hvað það er sem stór hluti almennings a Íslandi er óánægður með í íslensku stjórnarfari. Það þarf ekki vísindalega skoðanakönnun til að skynja óánægju almennings með íslenska stjórnsýslu. Þættirnir sem fólk er óánægt með virðast einkum eftirfarandi:

• Flokksræði og endalaus flokkstryggð þingmanna.
• Kosningar byggðar á flokkslistum, ekki hægt að kjósa úr fleiri en einum flokki 
• Eilíft karp á þingi, oft frumvörp og deilur um minniháttar mál meðan stórmál bíða.
• Stöðuveitingar á pólitískum frekar en faglegum grundvelli.
• Ónægur aðskilnaður framkvæmdavalds, löggjafarvalds og dómsvalds.
• Ójafnt vægi atkvæða eftir landshlutum.
• Margir vilja færri þingmenn.

Jafn atkvæðisréttur- tvær leiðir
Þá er að athuga hvernig breyta þarf stjórnsýslunni, og þá stjórnarskránni, til að lagfæra þetta. Rétt er að byrja a byrjuninni, kosningu þingmanna, fulltrúa okkar.

Landið eitt kjördæmi
Það má jafna atkvæðisrétt manna einfaldlega með því að gera landið að einu kjördæmi. Einn hængur er á þessu samt og það er að hætt er við að flestir frambjóðendur kæmu úr þéttbýlustu svæðunum og þau strjálbýlu yrðu afskipt í pólitískum áhrifum vegna fámennis.

Einmenningskjördæmi byggð á fólksfjölda
Svo er hægt að hafa einmenningskjördæmi, en þau þurfa að byggjast á fólksfjölda fremur en flatarmáli til að fyrirbyggja misvægi. Þannig mætti til dæmis hafa 33 kjördæmi fyrir alls 33 þingmenn sem myndi þýða um það bil 10.000 manns a bak við hvern kjörinn þingmann. Á fjögurra ára fresti mætti svo endurskipuleggja kjördæmin til að vega upp a móti fólksflutningum sem kynnu að raska fjölda kjósenda að baki hverjum kjörnum þingmanni.

Í báðum þessum dæmum, það er landið sem eitt kjördæmi eða fleiri einmenningskjördæmi með jafnan fólksfjölda að baki, gætu allir sem hefðu einhver lágmarksstuðning boðið sig fram hvort sem væri á vegum stjórnmálaflokks eður ei. Í báðum tilfellum myndi þetta væntanlega stuðla að betri blöndun sjónarmiða a þingi heldur en gerist þegar kosið er um flokkslista i kjördæmunum sem flokksforystur hafa raðað upp.

Kjósa fólk úr mismunandi flokkum
Í öllum flokkum má finna góða menn og ennfremur miður góða. Því gæti önnur endurbót falist i því að kjósendur mættu kjósa milli flokka, ef eitthvað flokkslistafyrirkomulag verður áfram. Þannig gæti kjósandi valið einn góðan mann af einum lista og annan góðan af öðrum og sniðgengið skussana sem kynnu að vera á listunum.

Reyndar mætti nota  báðar aðferðirnar, kjördæmakosningu til þings en landið eitt kjördæmi er kosinn væri forseti eða forsætisráðherra  (ef sú leið væri valin).

Ráðherraræði
Íslenska stjórnarskráin er arfleifð þeirrar dönsku sem var mótuð um miðja nítjándu öld. Síðan þá hafa Danir breytt henni oftar í tímans rás, en íslendingar hafa gert. Danska stjórnarskráin færði stóran hluta af valdi konungs til ráðherranna. Segja má að vald ráðherra a Íslandi sé að sumu leyti leifar af gömlu konungsvaldi. Frumvörp eru samin í ráðuneytum, ráðherra tryggir sér stuðning allra dyggra flokksfélaga sem sitja á þingi, semur við samstarfsflokk á sama grundvelli og greiðir svo sjálfur atkvæði með frumvarpinu a Alþingi. Stjórnarskráin eins og hún er í dag veitir líka ráðherra víðtæk völd til að ráða í störf og embætti á vegum hins opinbera þar sem pólitík þess sem ráðinn er ræður meiru heldur en fagmennska hans.

Þrískipting valds
Ef völd ráðherra og þar með framkvæmdavaldsins leiða til vandamála sem meðal annars felast i ofurvaldi framkvæmdavaldsins gagnvart Alþingi og sé hægt að minnka þessi vandamál með breytingu á stjórnarskránni, þá er augljósast að utanþingsstjórn sé æskilegur kostur. Þingmenn gætu ekki verið  ráðherrar né ráðherrar á þingi. Þingið yrði þó að samþykkja ráðherrana, hvern og einn, og þeir yrðu þá valdir af kjörnum forseta eða forsætisráðherra. (Kjörinn forsætisráðherra þyrfti að sjálfsögðu ekki samþykki!). Um dómsvaldið er það að segja að til að draga úr líkum á að minnsta kosti hæstaréttardómarar séu ekki skipaðir af of pólitískum grundvelli, þá sé rétt að skipun þeirra hljóti einnig staðfestingu þingsins.

Neitunarvald forseta
Verði forsetaembættið áfram hluti af íslenskri stjórnskipan, en líklega munu flestir landsmenn vera því hlynntir, þá væri það eftir sem áður æskilegt að forseti gæti neitað að samþykkja lög, telji hann meinbugi þar á. Hinsvegar eru einum manni falin mikil völd til að tefja löggjöf ef að hann gerir það af pólitískum ástæðum eða honum hreinlega skjátlast.  Því væri rétt að hafa varnagla á með því að neiti forseti að staðfesta lög fari þau aftur í þingumræðu og þurfi þá aukinn meirihluta (2/3 hluta atkvæða) til að öðlast gildi. Náist það ekki, geti forseti vísað þeim til þjóðaratkvæðagreiðslu.

Mannréttindi
Mannréttindi hafa almennt verið vel virt á Íslandi, sem betur fer. Það má þó ekki taka þeim sem gefnum og ber að verja þau vel í stjórnarskrá. Þau hafa verið stjórnarskrárbundin á seinni tímum. Auk þess hafa Íslendingar samþykkt Mannréttindasáttmála Sameinuðu Þjóðanna og fleiri alþjóðlegra samtaka. Í stjórnarskrá eru ýmsir hópar tilteknir sem hafa í gegnum tíðina verið beittir misrétti, og tekið fram að þeir séu jafn réttháir öðrum gagnvart lögum. Töluvert hefur verið rætt um að stjórnarskrárbinda eigi rétt fólks óháð kynhneigð. Ég er sammála því. Minna hefur borið á umræðu um að stjórnarskrárbinda rétt fólks óháð fötlun. Á því þarf líka að gera bót. Mikilvægi mannréttinda ætti að skipa þeim í fyrirrúm í nýrri stjórnarskrá.

Öryggismál
Flestar þjóðir álíta höfuðverkefni sinna stjórnvalda að tryggja sem best öryggi landsmanna fyrir utanaðkomandi hernaðarvá. Íslendingar hafa verið blessunarlega lausir við að þurfa að hugsa um slíkt, fyrst vegna einangrunar landsins i margar aldir og fjarlægðar frá átakasvæðum allt fram til annarrar heimstyrjaldar, síðar vegna þess að Bretland og Bandaríkin sáu sér hag í að verja landið gegn óvinveittum öflum.

Ísland er i NATO og nýtur samningsbundinnar verndar þess, en sú vernd er ekki eins traust og hún var á meðan ekki var hægt að hertaka landið án þess að lenda i vopnuðum átökum við bandaríkjaher. Ný stjórnarskrá þarf að leggja einhverjar skyldur a stjórnvöld um að hyggja að öryggismálum. Sagan sýnir að það er engin vörn í að vera með yfirlýst ævarandi hlutleysi og enga tryggingu um hervernd. Þetta sönnuðu bæði Jörundur hundadagakonungur á sínum tíma og breska herstjórnin í maí 1940. Langflestir íslendingar vörpuðu öndinni léttar er þeir sáu að það var breskur en ekki þýskur her sem gekk hér á land. Herlaust hlutlaust land utan herverndar öflugri ríkja eða bandalaga getur hvaða herveldi sem er tekið hvenær sem er. Ef til hernaðarátaka kemur engu að síður sem geta valdið skaða á Íslandi er nauðsynlegt að hér sé sá viðbunaður til almannavarna sem við höfum efni á og viljum kosta til. Sá viðbunaður kemur einnig að miklu leyti að gagni í náttúruhamförum en þar hafa almannavarnir og hjálparsveitir staðið sig einstaklega vel. Sem betur fer hafa einungis hamfarir af völdum náttúrunnar en ekki hernaðar valdið íslendingum búsifjum undanfarna áratugi, en ekki má gleyma því að á skammri stundu geta umskipti orðið í alþjóðamálum.  Svo má heldur ekki gleyma því að ógn sem aldrei þurfti að gera ráð fyrir áður er nú ekki óhugsandi en það eru hugsanleg hryðjuverk.

Eignarhald auðlinda
Að lokum er rétt að minnast á hvort beri að stjórnarskrábinda eignarétt Íslendinga yfir auðlindum landsins. Nú er það svo að þegar vatnsorku er breytt i rafmagn fara um það bil 90% af kostnaðinum við virkjunina í vexti afborganir af stofnkostnaðinum og þá um 90% af rafmagnsverðinu i þessar greiðslur. Þegar búið er að borga upp virkjunina, venjulega a 40-60 árum hefur eigandi virkjunarinnar hagnast um það sem hún kostaði. Virkjunin endist trúlega meir en eina öld. Hugmyndin um afskriftir fjárfestinga byggðist upphaflega á því að þegar framkvæmdin eða mannvirkið sem fjarfestingin séu úr sér gengið sé upphaflega fjárfestingin fengin til baka ásamt vöxtum.

Endist framkvæmdin eða mannvirkið lengur og séu tekjurnar sem skapast óbreyttar stóreykst hagnaðurinn sem skilar sér út endingatímabilið. Endurnýjanlegar auðlindir endast um aldir ef ekki til eilífðar og mala þá eigendum sínum gull um langa framtíð. Ein skilgreining á sjálfbærri þróun er að núlifandi kynslóð skili ekki rýrari afkomu til komandi kynslóða heldur en að hún sjálf nýtur. Ef við viljum að afrakstur endurnýjanlegra auðlinda okkar skili sér til fulls til afkomenda okkar, er áríðandi að ganga þannig frá eignaraðild auðlindanna að arðurinn af nýtingu þeirra skili sér til landsmanna. Því er mikilvægt að fyrirkomulag þar að lútandi, á einn eða annan hátt sé tryggt . Því væri stjórnarskráratriði þar að lútandi mikilvægt. Sjá grein."

 

 

Sá sem þessi orð ritar er Ágúst Valfells verkfræðingur.  

Hann er með doktorspróf í verkfræði og starfaði lengi sem prófessor í kjarnorkuverkfræði við háskóla í Bandaríkjunum. Hann hefur einnig starfað alllengi hér á landi m.a. sem forstöðumaður Almannavarna, sérfræðingur hjá Raunvísindastofnun Háskólans og kennari við HÍ. Auk þess hefur hann m.a. setið í stjórnum nokkurra fyrirtækja og starfað sem ráðgefandi verkfræðingur.

 

 

Vefsíða Ágústar Valfells er www.agustvalfells.is

Facebook er hér.

Æviágrip eru hér.

 

 

>