Þýðing á orðunum Accuracy & Precision...

 

"Þetta er mjög nákvæm mæling framkvæmd með nákvæmum mælitækjum".    Eitthvað í þessa veru má stundum lesa.

Hvað þýðir að mæling sé nákvæm. Hvað þýðir það að mælitæki sé nákvæmt?

Þó svo að undirritaður eigi starfs síns vegna að vita svarið á hann erfitt með að svara vegna þess að í íslensku vantar hugtök sem ná yfir "accuracy" og "precision", en hvort tveggja er oft þýtt með sama orðinu "nákvæmni".  Merking þessara útlendu orða er þó ólík.

Orðið "resolution" er einnig stundum þýtt sem nákvæmni þó svo að merkingin sé alls óskyld "accuracy" og "precision". 

Orðið "nákvæmni" er því eiginlega vandræðaorð sem ruglar mann stundum í ríminu og gerir umfjöllun um t.d. mælingar ónákvæmar (Úff, þarna kom orðið óvart fyrir :-).

Tökum dæmi. Fyrir fáeinum árum fór ég í gamalgróna verslun og keypti forláta stafrænan hitamæli. Sölumaðurinn sagði að þetta væri mjög "nákvæmur" mælir sem sýndi 1/10 hluta úr gráðu. Eftir á að hyggja þá veit ég ekki hvað hann átti við með að mælirinn væri "nákvæmur". Við stöðugt hitastig flöktir hann um næstum gráðu. Hann er sæmilega réttur við stofuhita, en sýnir um 2 gráðum of lágt við frostmark og er ennþá vitlausari þegar hitinn er lægri.

 

Skoðum þessi hugtök "accuracy",  "precision"og "resolution" nánar og reynum að finna skynsamleg orð á íslensku fyrir þau.

 

Það getur verið góð byrjun að skoða tvær myndir af skotskífum. Hugsum okkur að góð skytta sé að skjóta í mark með tveim byssum.

Þegar hann notar fyrri byssuna (vinstra megin) dreifast kúlurnar meira og minna um miðju skotskífunnar, en lenda þó alls ekki langt frá miðju.  Sigtið virðist vera nokkurn vegin rétt stillt, en gæti hugsanlega verið laust.  Við getum sagt að "Accuracy" sé gott en  "precision" lélegt.    Hittnin er góð þrátt fyrir allt.

Þegar byssumaðurinn notar byssu númer tvö (hægra megin) kemur í ljós að kúlurnar lenda meira og minna á sama stað, en ekki í miðju skotskífunnar. Líklega er þetta ágætlega vel smíðuð byssa, en sigtið er skakkt og þarfnast kvörðunar. Eftir stillingu má reikna með að flestallar kúlurnar lendi í miðju skífunnar. Við getum sagt að "Precision" sé  gott en  "accuracy" lélegt.    Byssan er þó samkvæm sjálfri sér.

 

 

 

 

"Precision" er gott en  "accuracy" lélegt.

Samkvæmd er góð.

 

 

 

"Accuracy" er gott en  "precision" lélegt.

Hittni eða nákvæmd er góð.

 

 

Yfirleitt er um að ræða eitthvað sambland af þessu tvennu.

Ef til dæmis hitamælir hagar sér eins og myndirnar á skotskífunni sýna, þá gæti meðaltal margra mælinga gefið nokkuð góða niðurstöðu í tilvikinu vinstra megin, en bætti nánast ekkert í tilvikinu hægra megin. Góður hitamælir þarf því að hafa bæði góða nákvæmd (eða hittni) og góða samkvæmd.

Mælingu með góða hittni eða nákvæmd (accuracy) getum við bætt með því að fjölga mælingum og taka meðaltal, en við getum ekki bætt mælingu með lélega samkvæmd (precision) á þann hátt. Það vill gleymast ef menn hafa ekki muninn á þessum hugtökum á hreinu.

 

 

 

 Við mælingu táknar "accuracy" nálægð við rétt gildi (reference value), en "precision" endurtekningahæfileika (repeatability eða reproducibility) mælitækisins.

 

 

 

Í Íðorðapistlum Læknablaðsins er fjallað um þessi orð hér. Það segir í lokin:

"...Erfitt getur verið að ná fótfestu þegar almenn orð hafa verið tekin til sértækra nota. Það er vissulega nákvæmni, eða góð hittni, þegar mæling "hittir" á rétt gildi, en það er einnig nákvæmni þegar niðurstöður fleiri mælinga á sama fyrirbæri eru hver annarri líkar. Þess vegna er erfitt að ákveða hvoru hinna erlendu heita hæfi betur að nefnast nákvæmni á íslensku. Hliðarspor geta þá stundum bjargað. Eftir að hafa legið yfir Íslensku orðabókinni, Orðsifjabókinni og Samheitaorðabókinni fékk undirritaður þá hugmynd að stíga eitt slíkt hliðarspor til lítið notaðra, gamalla orðmynda og taka þá ekki afstöðu til "nákvæmni". Án þess að rekja þá sögu frekar er nú lagt til að accuracy, í merkingunni nálægð tiltekinna gilda við hin réttu, verði nákvæmd og að precision, í merkingunni samræmi tiltekinna gilda eða athugana, verði samkvæmd".

 

Þó svo að hér sé notuð byssa  og skotskífa sem dæmi, þá eiga orðin alveg eins við um mælitæki. Stafræni hitamælirinn sem bloggarinn keypti um árið hefur vissulega góða upplausn (resolution) en hvorki góða hittni eða nákvæmd (accuracy) né góða samkvæmd (precision). Samt sagði sölumaðurinn að hann væri "nákvæmur" :-) 

Engin mælitæki eru fullkomin og mælingar því síður. Hvers vegna eru skekkjumörk mælinga sjaldan gefin upp? 

Eftir að við skiljum muninn á þessum hugtökum accuracy og precision, þá er að finna góð lýsandi íslensk orð.

Nú má prófa:

Accuracy: Hittni, nákvæmd ?

Precision: Samkvæmd ?

Resolution: Upplausn ?

 

Þetta gengur kannski, en hvað um þetta:

 

Accurate instrument: Hittið mælitæki ?

Accurate measurement: Hittin mæling ?

Precision instrument:  Samkvæmt mælitæki ?

Precision measurement: Samkvæm mæling ?

 

Hvort er betra; hittni eða nákvæmd fyrir accuracy?

 

Bloggarinn er ekki alveg sáttur, en kannski venst þetta. Það er þó alveg nauðsynlegt í hans huga að finna og kynna góð íslensk orð fyrir þessi hugtök.

Ef við þekkjum muninn á "accuracy", "precision" og "resolution" þá getum við sagt og skrifað til dæmis: "Hitamælirinn er þokkalega nákvæmur, með góða hittni og sæmilega samkvæmd. Upplausnin er góð þó svo hún nýtist illa".

 

Þekkir einhver betri orð sem þýðingu á þessum orðum; accuracy, precision og resolution?

 

 

Ítarefni:

Wikipedia: Accuracy & Precision

 

 Uppfært 16. nóv:

Tillögur sem borist hafa um orð fyrir hugtökin accuracy, precision og resolution í mælitækni, tölfræði og öðrum skyldum sviðum:

(Vona að ég hafi náð þessu rétt)

Accuracy: Hittni, nákvæmd, nákvæmni, markvissni, raunvissni, markleitni, hnitleitni, raunleitni... 

Precision: Samkvæmd, samkvæmni, hnitmiðni, samræmi, hnitmiðni, staðvisni, staðleitni, einsleitni...

Resolution: Upplausn

 

Accurate instrument: Hittið tæki, nákvæmt, markvisst, hnitvisst, raunvisst, markleitið, hnitleitið, raunleitið...

Accurate measurement: Hittin mæling, nákvæm, markviss, hnitviss, raunviss, markleitin, hnitleitin, raunleitin...

Precision instrument:  Samkvæmt tæki , hnitmiðað, staðvisst, staðleitið, einsleitið...

Precision measurement: Samkvæm mæling, hniðmiðuð, staðviss, einsviss, staðleitinn, einsleitin...

 

Resolution: Upplausn

 

Í augnablikinu hugnast mér vel orðin markleitið og einsleitið. Þau eru mjög lýsandi.

 

Dagur íslenskrar tungu 16. nóvember. 
www.jonashallgrimsson.is

Hefur sjávarborð virkilega hækkað hraðar undanfarið? Ekki er það nú alveg víst...

Meðal sjávarborð mælt yfir alla heimskringluna með gervihnöttum.

 

Á myndinni hér fyrir ofan má sjá hækkun sjávarborðs frá árinu 1992 til 2009. Skoðið vel breytingarnar í hækkun sjávarborðs. Hvað finnst þér lesandi góður, hefur sjávarborð verið að hækka hraðar undanfarið en á árum áður?

Þetta má skoða betur. Við getum látið tölvuna bera saman mælingar milli ára. Fundið mismuninn á sjávarstöðu t.d. fyrir júní í ár og júní í fyrra, maí í ár og maí í fyrra. Koll af kolli, ár fyrir ár.  Þannig getum við á einfaldan hátt látið Excel sýna árlega hækkun sjávarborðs í tæpa tvo áratugi.

Þetta er gert á myndinni hér fyrir neðan.  Hvað sérð þú út úr þessari mynd? Hefur sjávarborð hækkað hraðar undanfarin ár en á árum áður, eða er því kannski öfugt farið?

Nú er það svo, að til er fólk sem sér hlutina á annan hátt en venjulegt fólk. Svokallaðir sjáendur. Getur verið að einhverjir sjái annað úr þessum ferlum en bloggarinn sem sér ekki betur en að sjávarborð hafi hækkað hægar undanfarin ár en á árum áður.  Bloggarinn sér ekki betur en verulega hafi hægt á þessari hækkun. Það verður þó að taka það fram að bloggarinn er ekki svo lánsamur að sjá það sem flestum er hulið.

Sjáendur og aðrir ófreskir vinsamlega gefi sig fram!

 

 

Árleg hækkun sjávarborðs í millímetrum.

 

Myndirnar sem eru hér fyrir ofan eru fengnar af síðunni www.climate4you.com, kaflanum Oceans. Pófessor Ole Humlum við Oslóarháskóla sér um síðuna. 

 

Útskýringarnar hér fyrir neðan fylgja myndinni.  Menn geta sjálfir sótt frumgögnin og endurtekið teiknun ferlanna með Excel ef þeir vantreysta þessum myndum.

Annual change of global sea level since late 1992 according to the Colorado Center for Astrodynamics Research at University of Colorado at Boulder. The data have been prepared by Dr. R. Steven Nerem ([e-mail]) and Dr. Eric W. Leuliette ([e-mail]), and are described by Leuliette et al. (2004). The annual global sea level change is calculated as the difference between the average global sea level the last 12 months and the previous 12 months. The thick line represents the simple running 3 year average. The data shown above include the seasonal signal, and have been prepared using the inverted barometer technique (Inverted Barometer = -9.948 * (1013.3 - global average pressure). The inverted barometer does not have much apparent effect on the global mean sea level because the ocean as a whole is not compressible. Data from the TOPEX/Poseidon mission have been used before 2002, and data from the Jason-1 mission (satellite launched December 2001) after 2002. Time is shown along the x-axis as fractions of calendar years. Last diagram update: 25 September 2009.

• Click here to download the entire data series since 1992.

• Click here to read about details of calibration.

• Click here to read about data smoothing.

The 12-month global sea level change display significant variations over an aproximate 4 year period. These variations are superimposed on a general falling trend. Overall, since initiation of these satellite measurements, the 12-month sea level rise has decreased from about 4 mm/yr to about 3 mm/yr.

 

--- --- ---

 

 

 

Þessi mynd er frá vefsíðu University of Colorado þar sem mæligögn fyrir mælingar á sjávarborði frá gervihnöttum eru unnin og geymd. Gögnin sem ferlarnir ofar á síðunni eru teiknaðir eftir eru einmitt frá þessari stofnun. Takið eftir útliti ferilsins efst til hægri.

 

 

 

 

Grænlandsjökull bráðnar hraðar en áður

Glitský eru ákaflega fögur marglit ský - mynd...

 

 

 

Glitský eru ákaflega fögur marglit ský sem myndast í heiðhvolfinu, oft í um 15 - 30 km hæð. Glitský sjást helst um miðjan vetur, um sólarlag eða við sólaruppkomu. Litadýrð þeirra er mjög greinileg því þau eru böðuð sólskini, þótt rökkvað sé eða jafnvel aldimmt við jörð. Litadýrðin þykir minna á þá liti sem sjá má í hvítu lagi sem er innan á sumum skeljum (svonefnt perlumóðurlag í perluskeljum), og eru þau því nefnd perlumóðurský (enska, nacreous clouds) á ýmsum tungumálum.

 

Engu líkara en olíubrák sé á sjónum, en auðvitað er það bara glitskýið sem speglast þar.

 

Smella tvisvar á mynd til að stækka.

Myndin er tekin klukkan 08:37  18. febrúar 2005 frá Grandagarði á Canon 300D myndavél.

 

Sjá umfjöllun um glitský á  Vísindavefnum

 

 

 

Perlumóðir - Nacre

 

Sjálfbær nýting jarðhitans á Íslandi og kjarnorkunnar í iðrum jarðar...

 

 

Miðvikudaginn 21. október var haldinn opinn fundur á Hótel  Nordica undir yfirskriftinni Sjálfbær nýting jarðhitans. Að fundinum stóðu GEORG (Geothermal Research Group), Iðnaðarráðuneytið, Jarðhitafélag Íslands, ÍSOR, Orkustofnun og Samorka.

Þarna komu því fram þeir aðilar sem bestu og yfirgripsmestu þekkingu hafa á jarðhitanum á Íslandi og nýtingu hans.

Í þessum pistli er fjallað í "stuttu máli" um þau áhugaverðu og fróðlegu erindi sem flutt voru á fundinum, en vísað í þær glærur sem fundarmenn notuðu. Bloggarinn sótti fundinn og hafði mikið gagn af sem leikmaður á þessu sviði. Hér verður reynt að koma einhverju af því sem fram fór á fundinum til skila og er vonandi farið rétt með. Best hefði auðvitað verið ef fundurinn hefði verið tekinn upp á myndband.

Reyndar kom í ljós þegar pistillinn var hálfnaður að erfitt var að gera efninu skil í "stuttu máli" og því varð pistillinn mjög langur.  Vonandi þó ekki of langur því efnið er áhugavert.

 

Dagskrá fundarins var:
(Smella má á fyrirsagnir til að nálgast glærur).

   Fræðileg erindi:

       Orkuforði og endurnýjanleiki jarðhitakerfa
............Ólafur G. Flóvenz, forstjóri ÍSOR – Íslenskra orkurannsókna

       Sjálfbær nýting jarðhitakerfa
            Guðni Axelsson, deildarstjóri ÍSOR

 

   Sjálfbær nýting á Íslandi:
 
       Lághitasvæði Reykjavíkur - sjálfbær vinnsla í 80 ár
           Grétar Ívarsson, jarðfræðingur Orkuveitu Reykjavíkur

       Svartsengi – farsæl orkuframleiðsla í 30 ár
           Albert Albertsson, aðstoðarforstjóri HS Orku

       Krafla – 30 ára barátta við náttúruöflin
           Bjarni Pálsson, verkefnisstjóri Landsvirkjun Power

 

Að lokum voru pallborðsumræður þar sem fyrrilesarar svöruðu fyrirspurnum fundargesta og síðan kaffiveitingar.

Fundarstjóri var Guðni A. Jóhannesson, orkumálastjóri

Fundurinn var öllum opinn og aðgangur ókeypis, og hvert sæti skipað. Á fundinum voru um 230 manns, bæði fagfólk og áhugamenn.

Frummælendur eru allir mjög vel að sér á jarðhitasviðinu og hafa lifað og hrærst í þeim heimi í áratugi. Þeir eru vafalítið í flokki færustu sérfræðinga heims á þessu sviði, enda sumir þeirra komið að jarðhitaverkefnum víða um heim.

Myndina, sem er efst á síðunni, tók Oddur Sigurðsson jarðfræðingur. Hún sýnir Kröfluvirkjun framleiða raforku úr jarðgufu og kyndistöðina okkar í baksýn, en auðvitað á jarðhitinn upptök sín í eldfjallaglóðinni í iðrum jarðar, en þar enn neðar er það kjarnorkan sem hitar bergið. Fjölmargar áhugaverðar myndir prýða erindi frummælenda, og er þetta ein þeirra. Jarðvarminn er ein af okkar endurnýjanlegu auðlindum.

 

Í þessum pistli verður í örstuttu máli lýst helstu niðurstöðum frummælenda og vísað í erindi þeirra sem eru aðgengileg á netinu. Þetta eru þó aðeins "glærurnar" og vantar að sjálfsögðu hljóðið.

 

 

Helstu niðurstöður fundarins voru í stuttu máli þessar að mati þess er pistilinn ritar:

Upptök jarðhitans er kjarnorkan í iðrum jarðar. Án hennar væri jörðin orðin gegnköld fyrir löngu. Orkan í jarðskorpunni er það mikil að 0,1% hennar jafngildir orkunotkun mannkyns í 10.000 ár. Orkan frá tæknilega nýtanlegum jarðhita er miklu meiri en frá öðrum endurnýjanlegum orkugjöfum, svo sem vatnsorku, lífmassa, sólarorku og vindorku.

Fræðilega séð má á Íslandi vinna 3000 MW af raforku úr 0,2% þess varmaforða sem er að finna á minna en 3ja km dýpi.

Jarðhitinn getur leikið mikilvægt hlutverk í sjálfbærri þróun á Íslandi og á heimsvísu.

Áratuga reynsla og rannsóknir hafa sýnt að hægt er að nýta jarðhitakerfi á sjálfbæran hátt, því nýtt „jafnvægisástand“ kæmist oft á eftir að nýting hefst.

Vinnslan getur þó þó verið ágeng, þ.e. þrýstingur (vatnsborð) heldur áfram að lækka með tímanum. Þá má grípa til niðurdælingar þar sem stórum hluta þess sem tekið er upp úr holunum er skilað aftur. Einnig má draga úr vinnslu meðan svæðin eru að jafna sig, eða finna jafnvægisástand þar sem þýstingur helst stöðugur. Allt eru þetta vel þekkt atriði í vinnslu jarðhita.

Mjög vel er fylgst með öllum jarðhitasvæðum og er vitað hvort vinnslan er sjálfbær eða ágeng.

Hugtökunum endurnýjanleiki og sjálfbærni er oft ruglað saman. Jarðhitasvæðin eru endurnýjanleg en vinnslan getur verið sjálfbær eða ósjálfbær. Jarðhitinn er skilgreindur sem endurnýjanleg orkulind á alþjóðavísu.

Í Svartsengi er áhugavert dæmi um hvernig nýta má jarðhitann á margslunginn hátt, enda er talað um "auðlindagarðinn Svartsengi".

Næg orka til álvera á Bakka og í Helguvík er til staðar, en ekki er búið að ná henni og ekki víst að það tækist með hefðbundnum og fremur ódýrum aðferðum að vinna alla þessa orku  úr jarðhita. Þetta er sú óvissa sem alltaf fylgir jarðhitavinnslu og oft skortir skilning á. Það er mikilvægt að byggja jarðhitavirkjanir upp í áföngum og vinna markvisst að rannsóknum og þróun á tækninýjungum. Þannig hafa íslendingar staðið að málum undanfarna áratugi, eða allt frá árinu 1928.

Áður en tilraunaholur eru boraðar hafa menn ekki nægilega hugmynd um afkastagetu nýrra jarðhitasvæða. Þess vegna er mjög mikilvægt að rannsaka svæði sem koma til greina með borun tilraunahola. Áður en það er gert verður að styðjast við t.d. jarðviðnámsmælingar sem gefa  vísbendingar um umfang svæðisins. Þannig hefur það alltaf verið og verður áfram.

Áratuga reynsla íslenskra tæknimanna og vísindamanna hefur gert þeim kleift að vera meðal þeirra bestu í heiminum á þessu sviði, enda eru þeir eftirsóttir í verkefnum víða um heim.

 

Ólafur G. Flóvenz, forstjóri ÍSOR – Íslenskra orkurannsókna hélt erindi sem hann nefndi  Orkuforði og endurnýjanleiki jarðhitakerfa.

Ólafur hóf mál sitt á að fjalla um upptök jarðhitans sem er kjarnorkan í iðrum jarðar. Án hennar væri jörðin orðin gegnköld fyrir löngu. Orkan í jarðskorpunni er það mikil að 0,1% hennar jafngildir orkunotkun mannkyns í 10.000 ár. Orkan frá tæknilega nýtanlegum jarðhita er miklu meiri en frá öðrum endurnýjanlegum orkugjöfum, svo sem vatnsorku, lífmassa, sólarorku og vindorku.  Skipting orkuframleiðslu heimsins er þó á annan veg og hefur mjög lítið af jarðhitanum verið virkjaður. 

Ólafur fjallaði síðan um  tvenns konar jarðhitakerfi, hefðbundin eins og við þekkjum, og svokölluð örvuð jarðhitakerfi (EGS). Hann fjallaði um skilgreininguna á endurnýjanlegri auðlind og sjálfbærri nýtingu, en í umræðum í fjölmiðlum verður þess oft vart að menn sem eru að fjalla um þessi mál hafa þessi hugtök ekki alltaf á  hreinu. Í máli Ólafs kom fram að jarðhitinn væri ótvírætt endurnýjanlegur.

Næst fjallaði Ólafur Flóvenz um jarðhitann á Íslandi, hvar hann væri að finna og í hve miklu magni. Flokkaði hann landið í mismunandi svæði eftir eðli þeirra og birti tölur um aðgengilega og tæknilega virkjanlega orku á þeim samkvæmt jarðhitamatinu frá árinu 1985. Fram kom að til viðbótar hinni hefðbundnu orku á 1-3 km dýpi er gríðarlega orku að finna á 3-5 km dýpi. Jafnvel með virkjun á aðeins 10% þessarar orku með 15% nýtni svarar þetta til um 40.000 MW rafmagns í 50 ár. Við nýtingu á jarðvarmaorku á þessu dýpi þarf a beita EGS tækni sem er í þróun.

Ólafur fjallaði síðan um þær fullyrðingar sem sést hafa í fjölmiðlum undanfarið að álver í Helguvík og á Bakka myndu soga til sín nær alla orkuna frá orkulindum á Suður- Suðvestur- og Norðausturlandi, og að stóri sannleikurinn um hinar miklu orkulindir Íslands sé tómt plat, og að þetta séu skýjaborgir sem byggðar séu á raupi óábyrgra manna sem sem ógerlegt sé að vita hvort eða hvað hugsa. Þessum fullyrðingum svaraði Ólafur lið fyrir lið, og þótti dapurlegt á hvaða plani umræðan liggur.

Hér hefur verið stiklað á mjög stóru. Enn fleiri myndir, texti og töflur eru á glærunum sem Ólafur notaði: Smella hér:  Orkuforði og endurnýjanleiki jarðhitakerfa

--- --- ---

 

Guðni Axelsson deildarstjóri hjá ÍSOR - Íslensku Orkurannsóknum hélt erindi sem hann  nefndi Sjálfbær nýting jarðhitakerfa.

Guðni fjallaði í erindi sínu um nýtingu jarðhitans. Hann fjallaði um hugtakið "sjálfbær þróun" og hvernig það tengist jarðhitanum á Íslandi. Hann fjallaði um sjálfbæra jarðhitavinnslu frá sjónarhóli auðlindarinnar, en ekki um efnahagslega, félagslega né umhverfislega þætti jarðhitanýtingar.

Guðni skýrði frá því að áratuga reynsla og rannsóknir hafa sýnt að hægt er að nýta jarðhitakerfi á sjálfbæran hátt, því nýtt jafnvægisástand kemst oft á eftir að nýting hefst. Hann notaði það sem skilgreiningu að sjálfbær jarðhitavinnsla sé orkuvinnsla sem hægt er að viðhalda í 100-300 ár.

Guðni nefndi nokkur dæmi um  hvernig jarðhitasvæði ná nýju jafnvægi þegar rétt er að málum staðið, og hvernig þau bregðast við ágengri vinnslu, en svæði sem þannig eru nýtt þarf að hvíla eftir nokkurra ára notkun, eða minnka notkun þar til kerfin finna sitt jafnvægisástand. Þannig sé hægt að skilgreina fjórar mögulegar aðferðir til að nýta jarðhita á sjálfbæran hátt:
(1) Með stöðugri vinnslu undir sjálfbæru mörkunum,
(2) með þrepauppbyggingu vinnslunnar,
(3) með ágengri vinnslu og hléum á víxl og
(4) með skertri vinnslu eftir styttra tímabil ágengrar vinnslu.

Guðni sýndi nokkur raunveruleg dæmi um það hvernig jarðhitasvæði bregðast við nýtingu, en mjög náið er fylgst með þrýstingi, hitastigi og niðurdrætti jarðhitasvæða sem hafa verið virkjuð. Vinnslusögur margra þeirra eru mjög langar og því er til til þekking á eðli og afköstum jarðhitakerfa.

Á Íslandi er hefð fyrir því að virkja í hæfilega stórum þrepum og fylgjast með viðbrögðum jarðhitakerfisins í nokkur ár áður en lengra er haldið.  Þannig er hægt að virkja skynsamlega á sjálfbæran hátt. 

Í lokin varpaði hann fram þeirri spurningu hvort verið sé að kreista síðustu dropana úr endurnýjanlegu auðlindinni?  Svarið er nei. Guðni sýndi mynd þar sem varmaflæðið um Ísland kemur fram. Þar má sjá varmann sem skilar sér sem eldvirkni og varmaleiðni til yfirborðs, auk þess varmastraums sem er nýtanlegur, en hann er metinn vera 59 terawattstundir á ári. Ef miðað er við 0,2% varmaforðans niður á 3ja km dýpi, þá jafngildir þetta um 3000 MW raforku í hefðbundnum orkuverum. Þetta séu þó neðri mörk. Þá væri aðeins búið að virka lítið brot orkunnar í iðrum jarðar, en með því að fara enn dýpra er eftir mun meiri orku að slægjast.

Smella hér Sjálfbær nýting jarðhitakerfa til að sjá fyrirlestur Guðna Axelssonar.

 --- --- ---

Eftir fræðileg erindi Ólafs og Guðna var komið að því að þrír valinkunnir menn skýrðu frá reynslu af jarðvarmavirkjunum á Reykjavíkursvæðinu, Svartsengi og Kröflu.

 

Grétar Ívarsson jarðfræðingur hjá Orkuveitu Reykjavíkur var næstur á mælendaskrá og fjallaði um  efnið Lághitasvæði Reykjavíkur - sjálfbær vinnsla í 80 ár.

Saga jarðhitans í Reykjavík er yfir þúsund ára gömul, en fyrsta árþúsundið var jarðhiti í Reykjavík einungis notaður í þvott, böð og eldamennsku. Þvottalaugarnar i Laugardal hafa flestir heyrt um.  Boranir hófust í Laugardal árið 1928 og voru þá boraðar 14 holur sem gáfu 14 lítra á sekúndu af sjálfrennandi vatni. Þegar árið 1930 var farið að nýta vatnið. Lögð var 3ja km löng hitaveitulögn og tvö skólahús, sundlaug og 70 heimili fengu heitt vatn.  Síðan taka við boranir  á Reykjum og Reykjahlíð, Elliðaárdal og frekari boranir á Laugarnessvæðinu. Nesjavallavirkjun tók síðan til starfa árið 1990. Hellisheiðarvirkjun tók til starfa fyrir örfáum áum og er enn í byggingu,

Grétar sýndi fjölmörg gröf og línurit þar sem fram kemur hvernig jarðhitasvæðin hafa þolað þessa nýtingu sem nær yfir marga áratugi. Mjög umfangsmiklar mælingar eru framkvæmdar á svæðunum þannig að vel er þekkt hvernig jarðhitasvæðin bregðast við nýtingunni.  Lághitasvæðin í Reykjavík og Reykjum/Reykjahlíð eru ólík háhitasvæðum að því leyti að þau eru utan gosbeltanna. Þar er orkugjafinn því ekki endurnýjanlegur eins og á háhitasvæðunum, en samt eru lághitasvæði Reykjavíkur nýtt á nánast sjálfbæran hátt. Stefnt er að því að aðalorkan til húshitunar komi frá háhitasvæðunum að Nesjavöllum og á Hellisheiði, en lághitasvæðin verði eins konar varaveita.

Grétar fjallaði um framtíð lághitasvæðanna og háhitasvæðanna og minnti á að við búum á eldvirku landi.

Smella áLághitasvæði Reykjavíkur - sjálfbær vinnsla í 80 ár

til að nálgast erindi Grétars Ívarssonar. Skjalið er nokkuð stórt þar sem það er prýtt fjölda mynda.

 

--- --- ---

 

Albert Albertsson vélaverkfræðingur og aðstoðarforstjóri HS-Orku fjallaði nú um málefnið Svartsengi – farsæl orkuframleiðsla í 30 ár.

Starfsemi HS-Orku er nokkuð sérstök, enda fjallaði Albert um það sem hann nefndi "auðlindagarðinn Svartsengi".  Hann skilgreindi þessa nafngift nánar, fjallaði um þróunarsögu Svartsengis í hnotskurn, lýsti yfirgripsmiklum rannsóknum HS-Orku hf, og lýsti því hvernig hugtakið sjálfbær þróun á við.

Hefðbundin jarðvarmaver framleiða einungis rafmagn, sbr. Krafla. Aðeins einn tekjustraumur. Í Svartsengi er aftur á móti reksturinn fjölbreyttur: Framleiðsla á rafmagni, heitu og köldu vatni. Eldborg þar sem fræðsluferðamennska og ráðstefnuhald fer fram. Bláa lónið sem um 410.000 gestir heimsækja árlega, en þar er einnig lækningasetur fyrir húðsjúkdóma og sjúkrahótel. Rannsóknar- og þróunarsetur fyrir vinnslu húðkíslar. Líftæknifyrirtækið ORF.  Eldsneytisframleiðsla úr koltvísýringi hjá Carbon Recycling. Rannsónir á ýmsu sem tilheyrir vinnslu jarðvarma, o.fl. Tekjustrauma eru fjölmargir í tengslum við Auðlindagarðinn Svartsengi. Þarna hafa um 170-180 manns fasta vinnu; læknar, hjúkrunarfræðingar, jarðfræðingur, jarðvarmaforðafræðingur, verkfræðingar, vélfræðingar, tæknifræðingar, náttúrufræðingar, lyfjafræðingar, iðnaðarmenn, matreiðslumenn og ófaglærðir.

Skilgreiningin á sjálfbærri þróun er: Uppfylla þarfir nútímans án þess að rýra möguleika komandi kynslóða til að uppfylla þarfir sinna tíma. Í Bruntland skýrslunni, Our Common Future, eru ríki heims hvött til að nýta endurnýjanlega orku, þar með talið óvirkjað vatnsafl alls staðar í heiminum. Þannig má draga úr gróðurhúsaáhrifum á andrúmsloft jarðar. Vatnsafl og jarðvarmaafl endurnýjast í sífellu og er því rafmagnsframleiðsla á Íslandi sjálfbær.

Hér var aðeins stiklað á mjög stóru úr erindinu, en smella má á Svartsengi – farsæl orkuframleiðsla í 30 ár til að nálgast fróðlegt erindi Alberts Albertssonar vélaverkfræðings.

 

--- --- ---

 

Bjarni Pálsson verkefnisstjóri hjá Landsvirkjun Power tók næst til máls og fjallaði um málefnið:

Sjálfbær nýting jarðhitans.    Krafla - 30 ára baráttu um náttúruöflin. 

Eins og flestir vita, þá hófst eldgos í Kröflueldstöðinni um það bil sem framkvæmdir við virkjunina voru að hefjast. Kröflueldarnir höfðu auðvitað mikil áhrif á jarðhitakerfið og tók það nokkur ár að jafna sig eftir ósköpin.

Mjög vel hefur verið fylgst með jarðhitasvæðinu allt frá upphafi og er ljóst samkvæmt mælingum á niðurdrætti að jarðhitakerfið er í góðu jafnvægi.

 

 

Niðurstöður erindis Bjarna voru:

• Svæðisþrýstingur gefur til kynna að ekki hafi verið gengið á forða svæðisins.
• Uppfært jarðvarmamat og hermilíkön gef til kynna að óhætt sé að auka vinnslu á Kröflusvæðinu í áföngum.
• Tækniþróun hefur leitt til minnkandi umhverfisáhrifa vegna framkvæmda. 

Smellið á Krafla – 30 ára barátta við náttúruöflin til að nálgast erindi Bjarna Pálssonar  um Kröflu.

 

Að lokum er rétt að hvetja áhugasama til að skoða vel glærurnar sem vísað er á hér að ofan.

Málþingið var til mikillar fyrirmyndar og er vonandi að fleiri stofnanir feti í fótsporið.

 

--- --- ---

 

 ÍTAREFNI:

 

 

 

Grein eftir  Dr. Guðmund Ómar Friðleifsson jarðfræðing í Mbl. 30. okt. 2009.

 

Smellið hér til að lesa grein Guðmundar Ómars.

 

 

Grein eftir  Ómar Sigurðsson jarðhita-forðafræðing  í Fréttablaðinu 30. okt. 2009.

 

Smellið hér til að lesa grein Ómars.

 

 

Fyrirhugaðar djúpboranir á Íslandi-staðan 2006. Guðmundur Ómar Friðleifsson.

 

 

"Jarðhitabók Guðmundar Pálmasonar er í senn fræðirit og menningarsöguleg heimild við hæfi fróðleiksfúsra lesenda. Rakin er framvinda jarðhitarannsókna hér á landi og sagt frá þeim er ruddu þar braut. Fjallað er um uppruna og eðli jarðhitans, vinnslu hans og margvísleg not af honum í íslensku þjóðlífi. Lagt er mat á það hversu varanleg auðlind jarðhitinn sé. Þá er vikið að áhrifum nýtingar á umhverfið og rætt um nauðsynlega vernd jarðhitafyrirbæra. Loks er annáll ýmissa atburða sem tengjast rannsóknum og nýtingu jarðhita allt frá fyrstu öldum Íslandsbyggðar. Höfundur veitir lesendum fræðilega sýn á þá miklu auðsuppsprettu sem jarðhitinn er og skýrir efnið með fjölda dæma, teikninga og ljósmynda. Þetta er grundvallarrit um eðli jarðhita og nýtingu hans hér á landi.
   

Höfundurinn vann m.a. að rannsóknum á gerð jarðskorpunnar undir Íslandi. Þær skýrðu megindrætti í jarðskorpu landsins og gliðnunarbeltum landrekshryggja og öfluðu honum víðtækrar viðurkenningar á alþjóðavettvangi. Undir forustu hans urðu miklar framfarir í rannsóknum og nýtingu jarðhita hér á landi sem gerðu Jarðhitadeildina að einu fremsta þekkingarsetri heims á sviði jarðhitarannsókna. Með störfum sínum öðlaðist Guðmundur einstæða heildarsýn á eðli og nýtingu jarðhita sem hann miðlar lesendum í skýru máli í þessari bók". 

 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• Undarleg Umræða um orkumál
• Ómar Sigurðsson. Orkulindir Íslands eru miklar

Haustbirta og kvöldrökkur. Mynd...

 

Myndin var tekin eftir sólsetur 4. október.  Haustkyrrðin var einstök.  Mjög var farið að bregða birtu þannig að ljósop myndavélarinnar stóð opið í 15 sekúndur. Þó var ekki orðið nægilega dimmt til þess að stjörnur sæjust  nema að tunglið sveif rétt fyrir ofan sjóndeildarhringnum þar sem enn mátti sjá örlitla birtu frá sólinni sem var gengin til náða. Birtan var þó svo lítil að í móanum má greina birtu frá glugga húss eins sem stendur á bakka árinnar sem liðast í átt til sjávar.

 

Stæka má mynina með því að smella tvisvar á hana.

Canon 400D. Linsa Canon 17-85 IS, stillt á 17mm.  Lýsing:  15 sek, f/8, ISO 200.  24.10.2009 - 18:38

Monckton lávarður og Bolton fyrrv. sendiherra BNA hjá Sameinuðu þjóðunum í áhugaverðu spjalli um loftslagsmál hjá FOX...

Hinn eldklári Monckton lávarður og John Bolton fyrrverandi sendiherra Bandaríkjanna voru í spjallþætti Glenn Beck á Fox sjónvarpsstöðinni í gærkvöld.  Umræðuefnið var  m.a. hin brennheitu loftslagsmál og fyrirhugaður fundur sem verður haldinn í Kaupmannahöfn innan skamms.

Þetta er mjög áhugaverður þáttur þar sem bæði koma við sögu loftslagsvísindi og stjórnmál. Ómissandi fyrir alla sem hafa áhuga á stjórnmálum og loftslagsfræðum. Takið eftir þegar hann ávarpar Al Gore í síðasta hlutanum og skorar á hann í rökræður

Monkton lávarður er m.a þekktur fyrir að hafa fundið upp Ethernity Puzzle og heita þeim sem ráðið gæti þrautina 1.000.000 sterlingspunda verðlaunum. Hann var um tíma ráðgjafi Tatcher, en upp á síðkastið er hann etv. þekktastur fyrir afskipti af loftslagsmálum.

Þátturinn sást vel í fjölvarpinu í gær, en er nú kominn á netið.

Lávarðurinn getur verið frábær ræðumaður eins og fram kemur í þessu myndskeiði. Hann nýtur sín þó ekki þannig í viðtalsþættinum.

Spjallið byrjar eftir tæplega 3ja mínútna kynningu stjórnanda þáttarins.

 

 Ath: Stundum eru hnökrar á móttöku YouTube. Það getur bætt verulega að vera með Speedbit Video Accelerator í tölvunni. Þetta forrit sækir myndstrauminn eftir fleiri en einni rás samtímis og getur því komið í veg fyrir að myndin sé sífellt að stöðvast. Smella hér til að sækja forritið. Önnur aðferð er að stöðva myndina í fáeinar mínútur meðan myndstraumurinn er að hlaðast inn. Svo má auðvitað stækka myndina þannig að hún fylli allan skjáinn.

 

Hluti 1/6: 

Hluti 2/6:

 Hluti 3/6:

Hluti 4/6: 

Hluti 5/6: 

Hluti 6/6: 

Síðasti kaflinn skarast aðeins við kaflann næst á undan, en hér má í lokin heyra Monckton lávarð skora á Al Gore í kappræður.

 

 

 

Greinin sem Monckton vísar til í síðasra kaflanum er hér fyrir neðan:

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• On the determination of climate feedbacks from ERBE data

Undarlegt ljósbrot í skýjunum í gær - mynd...

 

 

 

Myndin er tekin í gærkvöld nærri Geysi. Bjarminn frá gróðurhúsunum á Flúðum og Reykholti lýsir upp skýin, en bjarta stjarnan er Júpiter. Stjarnan sem er efst til hægri er líklega Altair.

Takið eftir undarlegu ljósbrotunum sem eru eins og lóðrétt strik í skýjunum. Það mátti rétt greina fyrirbærið vinstra megin með berum augum. Fyrst hélt ég að þetta væru norðurljós, en þau voru töluvert björt í norðurátt.  Mér dettur helst í hug að þetta séu ljósbrot í ískristöllum. Hvað heldur þú?

Ljósop myndavélarinnar var opið í 30 sekúndur til að ná bjarmanum. Næmið var 1600 ISO þannig að myndin er nokkuð konótt.

Önnur mynd var tekin síðar um kvöldið. Þá sáust þessi strik ekki lengur, en þau komu fram á öllum myndunum sem teknar voru um svipað leyti. 

 

Myndirnar má stækka með því að smella á þær þrisvar.

(Canon EOS 400D, linsa 17-85 IS, 1600 ISO, ljósop 5,6, 30 sek. RAW)

 

 Hvernig er það annars, eru þetta ekki ótvíræð gróðurhúsaáhrif, það er að segja, þessi einu sönnu?

 

Um svipað leyti mátti sjá norðurljós. Fyrir ofan þau er stjörnumerkið Karlsvanninn, en bjarminn er frá Hótel Geysi.

Mansal, starfsemi erlendra glæpahópa og óþarfa vera Íslendinga í Schengen...

 

 

"Mansal hefur farið vaxandi inni á Schengen-svæðinu eftir að það opnaðist í austur. Fyrir ekki mörgum árum var mansal bundið við þá skipulögðu glæpahópa sem voru hvað efstir í píramídanum, elstir, skipulagðastir með fullkomnasta kerfið. Eftir opnun svæðisins í austur hafa glæpahópar sem eru neðar í stiganum farið að starfa á sviði mansals, af því að það er orðinn markaður fyrir það sem þeir hafa að bjóða. Þeir þurfa ekki að smygla fólki inn á svæðið heldur geta þeir smyglað fólki innan svæðisins. Kannski erum við að sjá dæmi um það hér", segir Arnar Jensson tengslafulltrúi Íslands hjá Europol. Hann segir í Fréttablaðinu 23. október að í skipulagðri glæpastarfsemi stafi mest ógn af eiturlyfjum, en mansali þar á eftir.

 

Lögreglustjórinn á Suðurnesjum, Sigríður Björk Ingvarsdóttir, segir í Morgunblaðinu 23. okt.  að margir glæpahópar hérlendis, sem eru ýmist pólskir, litháiskír eða íslenskir, uppfylli skilgreiningu Europol á skipulagðri glæpastarfsemi. Þar geti verið um að ræða þjófnaði, efnahagsbrot, fíkniefnabrot, vændi, handrukkanir, peningaþvætti og mansal.

Á myndinni hér að ofan eru löndin sem tilheyra Schengen merkt með ljósbláum lit. Innan þess svæðis geta glæpamenn valsað óhindrað og eftirlitslaust að vild. Búlgaría og Rúmenia eru í biðsalnum að Schengen.  Eftirtektarvert er að Bretland og Írland skera sig úr með dökkbláum lit. Löndin eru í Evrópusambandinu, en ekki í Schengen.     Hvers vegna?    Jú þeir vilja vita hverjir koma inn í landið. Bretland og Írland eru eyjur  eins og Ísland svo landamæragæslan er auðveld. 
Eru Bretar og Írar miklu skynsamari en Íslendingar?

Það voru mikil afglöp þegar Ísland gerðist aðili að Schengen sáttmálanum. Á þeim tíma var því haldið fram að Schengen samstarfið skilaði lögreglu betri upplýsingum um glæpamenn en annars hefði verið. Því er þveröfugt farið. Reynslan sýnir okkur t.d. að við höfum ekki haft hugmynd þá misyndismenn sem hér hafa verið fyrr en of seint.  Ekki er hægt að afla upplýsinga um viðkomandi ólánsmenn sem hér hafa brotið lög fyrr en skaðinn er skeður.  Fyrr vitum við ekki hverjir eru hér á landi. Það er kjarni vandamálsins. Schengen kerfið virkar þannig. Það hefur ekki staðist væntingar.

Hér á landi er nákvæmlega ekkert eftirlit með þeim sem koma til landsins. Við vitum ekki hverjir koma til landsins, hvenær þeir komu eða hvenær þeir fóru aftur, þ.e. hafi þeir farið á annað borð. Að sjálfsögðu leynast óheiðarlegir Schengenborgarar meðal hinna heiðarlegu. Af þeim hljótum við að hafa miklar áhyggjur. 

Erlendir glæpamenn í farbanni taka bara næsta flug eins og ekkert sé og láta sig hverfa.

Ein birtingamynd Schengen aðildarinnar er  vopnaleitin undarlega á farþegum sem koma með flugi til Íslands frá Bandaríkjunum.   Ranghalarnir upp og niður stiga í flugstöðinni stafa einnig af þessari vitleysu. Hvað kostar allur þessi fáránleiki? 

Hvernig er það, veldur það okkur Íslendingum nokkrum vandræðum þegar við ferðumst til Englands, eða Englendingum vandræðum þegar þeir ferðast til meginlandsins?  Ekki hef ég orðið var við það. Eða, er vegabréfsskoðun á Íslandi þegar við komum frá landi sem er utan Schengen, t.d. Englandi, til trafala? Ekki finnst mér það.

Það kann að henta löndum á meginlandi Evrópu að taka þátt í Schengen samstarfinu, enda liggja þar akvegir þvers og kruss milli landa. Það er ekki þar með sagt að það sé viturlegt fyrir eylöndin Ísland, England og Írland að vera í Schengen. Það vita Bretar og Írar, og eru því ekki í Schengen, jafnvel þó þeir tilheyri Evrópusambandinu.

 

Á vef  Utanríkisráðuneytisins eru "almennar upplýsingar um Schengen". Þar stendur m.a:

Vegabréfin alltaf meðferðis!
Þótt þeir sem ferðast innan Schengen svæðisins verði ekki krafðir um vegabréf á landamærum er engu að síður mælt með því að fólk hafi ávallt vegabréf sitt með í för. Sú skylda er lögð á alla sem ferðast innan svæðisins að geta framvísað fullgildum persónuskilríkjum sem eru viðurkennd af öðrum Schengen ríkjum. Sem stendur er íslenska vegabréfið í raun eina skilríkið sem vissa er fyrir að önnur ríki viðurkenni sem gild persónuskilríki. Einnig kunna flugfélög á Schengen svæðinu að óska eftir því að sjá vegabréf farþega sinna.

Hvað í ósköpunum græðum við þá ef við eigum að hafa vegabréfin meðferðis?

 

Þegar upp er staðið, hver er kostur þess að vera í Schengen?  Ókostirnir eru aftur á móti fjölmargir. Fangelsin yfirfull af erlendum glæpamönnum, og enn fleiri ganga vafalítið lausir eins og tíð innbrot bera vitni um.

 

Lausnin á þessu óhefta flæði glæpamanna er einföld:

Við eigum að endurskoða aðild okkar að Schengen sáttmálanum án tafar. Það er ekki seinna vænna.  Við erum sjálfstæð friðsöm þjóð og viljum ekki að erlend glæpastarfssemi nái að skjóta hér rótum.

Förum að dæmi Íra og Breta.

 

Frétt BBC: Geimgeislar hafa áhrif á trjávöxt í Bretlandi...

 

 

 

Í dag 19. október er á vef BBC fréttapistill sem nefnist Cosmic pattern to UK tree growth.

Pistillin fjallar um að breskir vísindamenn hafa fundið meiri fylgni milli vaxtarhraða trjáa og geimgeisla en hita eða úrkomu.  Þeir kunna ekki skýringu á þessu en hafa komið með tilgátur. Svo virðist vera að trén vaxi hraðar þegar geimgeislar eru miklir, en samkvæmt pistlinum þýðir það meira skýjaþykkni. Þá ætti einmitt að vera heldur svalara.    - Undarlegt.

 

Ef það er tilfellið að trén vaxi betur þegar skýjað er en í sólskini þá kemur það verulega á óvart. Getur það ekki þýtt að árhringir trjáa séu ekki eins góður mælikvarði á hitastig og talið var?  Það er auðvitað allt of snemmt að draga ályktanir, en þetta kemur óneitanlega á óvart.

Spyr sá sem ekki veit.  Fróðlegt verður að fylgjast með þessu máli.

 

 

Pistillinn byrjar þannig:

"The growth of British trees appears to follow a cosmic pattern, with trees growing faster when high levels of cosmic radiation arrive from space.

Researchers made the discovery studying how growth rings of spruce trees have varied over the past half a century.

As yet, they cannot explain the pattern, but variation in cosmic rays impacted tree growth more than changes in temperature or precipitation.

The study is published in the scientific journal New Phytologist.

"We were originally interested in a different topic, the climatological factors influencing forest growth," says Ms Sigrid Dengel a postgraduate researcher at the Institute of Atmospheric and Environmental Science at the University of Edinburgh...

... ...

When the intensity of cosmic rays reaching the Earth's surface was higher, the rate of tree growth was faster.

The effect is not large, but it is statistically significant.

The intensity of cosmic rays also correlates better with the changes in tree growth than any other climatological factor, such as varying levels of temperature or precipitation over the years.

"The correlation between growth and cosmic rays was moderately high, but the correlation with the climatological variables was barely visible," Ms Dengel told the BBC.

Here comes the Sun

Cosmic rays are actually energetic particles, mainly protons, as well as electrons and the nuclei of helium atoms, that stream through space before hitting the Earth's atmosphere.

The levels of cosmic rays reaching the Earth go up and down according to the activity of the Sun, which follows an 11-year cycle...

..."We tried to correlate the width of the rings, i.e. the growth rate, to climatological factors like temperature. We also thought it would be interesting to look for patterns related to solar activity, as a few people previously have suggested such a link," explains Ms Dengel. "We found them. And the relation of the rings to the solar cycle was much stronger than it was to any of the climatological factors we had looked at. We were quite hesitant at first, as solar cycles have been a controversial topic in climatology...""

Lesið meira á vef BBC

 

Humm... Humm...     

Þetta er ekki beinlínis eins og maður hefði átt von á.

 

http://news.bbc.co.uk/earth/hi/earth_news/newsid_8311000/8311373.stm

 

 --- --- ---

 

New Phytologist
A relationship between galactic cosmic radiation and tree rings

Sigrid Dengel, Dominik Aeby and John Grace

Institute of Atmospheric and Environmental Science, School of GeoSciences, Crew Building, University of Edinburgh, EH9 3JN, UK

ABSTRACT (krækja)

• Here, we investigated the interannual variation in the growth rings formed by Sitka spruce (Picea sitchensis) trees in northern Britain (55°N, 3°W) over the period 1961–2005 in an attempt to disentangle the influence of atmospheric variables acting at different times of year.
• Annual growth rings, measured along the north radius of freshly cut (frozen) tree discs and climatological data recorded at an adjacent site were used in the study. Correlations were based on Pearson product–moment correlation coefficients between the annual growth anomaly and these climatic and atmospheric factors.
• Rather weak correlations between these variables and growth were found. However, there was a consistent and statistically significant relationship between growth of the trees and the flux density of galactic cosmic radiation. Moreover, there was an underlying periodicity in growth, with four minima since 1961, resembling the period cycle of galactic cosmic radiation.
• We discuss the hypotheses that might explain this correlation: the tendency of galactic cosmic radiation to produce cloud condensation nuclei, which in turn increases the diffuse component of solar radiation, and thus increases the photosynthesis of the forest canopy.

 

 

 

Glæsilegur vígahnöttur yfir Gröningen...

 

 Þessi vígalegi hnöttur sást yfir Gröningen í Hollandi 13 október s.l. kl. 18:57 að staðartíma (16:57 íslenskum tíma). Ljósmyndari var Robert Mikaelyan.

 

Fleiri myndir hér og hér

 

 

 

 

 

Grein í Dutch Daily News

 

A fireball meteor zipped across the Netherlands sky Tuesday evening before exploding in to the North Sea, an expert says.

The Netherlands just escaped a natural disaster from a meteor. Many Dutch people in the Netherlands witnessed a large “fireball” meteor in the sky. In the north people heard a bang and saw flashes. Also on Twitter people reported on the phenomenon.

The Groningen astronomical Theo Jurriens confirmed that this was a very bright meteor and at one point burst into three pieces.

About one hundred reports have been received from people who have seen the fireball. From the north of the Netherlands there are reports of people who heard rumblings when the meteor passed by and buildings were shaking.

Several pictures of the fireball meteor have been posted on the internet.

Update:
The meteor exploded over northern Netherlands and the North Sea and caused an explosion that made shock waves.

The blast may have been caused by the meteor or the explosion because it was faster than sound with a speed of over 1200 kilometer per hour. KNMI does not know which of the two is the cause, but measurements seem to indicate that it is an explosion, because signals are recorded earlier in northern than in De Bilt Netherlands.

Observations indicate that the orbit of the meteor came from south to north. Further research is being made about the precise path of the meteor.

The seismometers of the KNMI, recorded the shock waves around 19.00. The institute was mainly received reports from Rotterdam and Groningen. In Groningen, the shock wave generated vibrations on the ground.

 

100 ára amma flýgur í svifdreka um loftin blá...

Það er ekki annað hægt en að dást af þessari fullorðnu konu sem svífur um loftin blá meðal skýja og fugla í svifdreka. 

 

Ótrúlegt en satt...  

 

 

 

 

Magnað flug Sukhoi yfir Keflavík...? Vídeó...

Munum við verða vitni að svona flugi yfir Keflavíkurflugvelli innan skamms?

 Hér er notað svokallað vectored thrust, en þá er hægt að beina útblæstri hreyflanna í ýmsar áttir. Sjálfsagt er vélinni flogið með hjálp tölvubúnaðar.

Líklega er neðsta myndbandið skemmtilegast. Þar er enginn tölvubúnaður notaður, en flugmaðurinn er ofursnjall.

 

 

 

 

 

Þetta er reyndar MIG-29, fjarskyld frænka Sukhoi
sem þykist vera betri, en ekki eru allir sammála...
Báðar eru rússneskar.

 

Svetlana Kapanina er þó langbest þegar hún flýgur Sukhoi

 

 

--- --- ---

 

 

13. okt. 2009

Orrustuþotur í íslenska flugflotann

Sukhoi SU-35. Mynd: www.sukhoi.org

Allt að 200 störf gætu skapast á Keflavíkurflugvelli, gangi fyrirætlanir hollensks fyrirtækis eftir, um að byggja upp aðstöðu þar fyrir útleigu á orrustuþotum frá Hvíta Rússlandi. Samningar eru á lokastigi og framkvæmdir við endurbætur á flugskýlum gætu hafist innan nokkurra vikna. Vélarnar yrðu skráðar hér á landi og fengju þá heiti sem byrjar á forskeytinu TF líkt og aðrar flugvélar á Íslandi.

Fyrirtækið sem um ræðir heitir ECA Programs og hefur sérhæft sig í varnaræfingum fyrir Atlantshafsbandalagið. Verkefnið á Keflavíkurflugvelli gengur út á að það verði að jafnaði staðsettar á milli tíu og tuttugu óvopnaðar orrustuþotur af Sukhoi gerð. Þær eru framleiddar í Hvíta Rússlandi og ætlunin er að þær verði notaðar til varnaræfinga hjá flugherjum landa í Nato og reyndar víðar; nokkurs konar óvinur til leigu.

Margir koma að þessu þar á meðal menntastofnunin Keilir á Keflavíkurflugvelli. Rætt er um að fjárfestingin verði um fjórir og hálfur milljarður króna og talsmaður fyrirtækisins segir að framkvæmdir við endurbætur á flugskýlum gætu hafist innan nokkurra vikna gangi allt eftir. Þó er eftir að ljúka samningum til að mynda við Keflavíkurflugvöll um aðstöðuna.

 

Munu beita sér gegn viðhaldsstöð fyrir orrustuflugvélar

BBC spyr: Hvað varð um hnatthlýnunina?

Nú detta mér allar dauðar lýs úr höfði, sagði karlinn sem var öldungis hlessa. Svei mér þá ef ég er ekki líka hlessa.    -    Jahérnahér...

 

 

What happened to global warming?

By Paul Hudson
Climate correspondent, BBC News

Average temperatures have not increased for over a decade

This headline may come as a bit of a surprise, so too might that fact that the warmest year recorded globally was not in 2008 or 2007, but in 1998.

But it is true. For the last 11 years we have not observed any increase in global temperatures.

And our climate models did not forecast it, even though man-made carbon dioxide, the gas thought to be responsible for warming our planet, has continued to rise.

So what on Earth is going on?

Climate change sceptics, who passionately and consistently argue that man's influence on our climate is overstated, say they saw it coming.

They argue that there are natural cycles, over which we have no control, that dictate how warm the planet is. But what is the evidence for this?... ... ...

Page last updated at 15:22 GMT, Friday, 9 October 2009 16:22 UK

Smella hér til að lesa meira á vef BBC...

 

Hvað varð eiginlega um þessa hnatthlýnun sem allir voru að tala um...?   Nú dámar mér alveg...   Engin hnatthlýnun í 11 ár...?   Hvað eiga spekingarnir hjá BBC eiginlega við...?  

Iceland looks to serve the world... Grein á vef BBC um íslensk netþjónabú...

 

 

 "The natural climate of Iceland could be used to reduce carbon emissions"

 

 

Á vef BBC birtist grein um fyrirhuguð netþjónabú eða gagnaver á Íslandi sem nefnist  Iceland looks to serve the world. Sjá hér. Þar segir í upphafi greinarinnar:

"Since the financial crisis, Iceland has been forced to retreat back from high octane bubble living to nature.

Fortunately, there is a lot of that nature to retreat to.

It is a breathtaking world of volcanoes, endless prairies and ethereal winter landscapes.

Not, you might think, the most obvious place to stick millions of the world's computer servers which are, for all their uses, rather less attractive.

But the country now wants exactly that - to become home to the world's computing power.

Behind all the large internet companies lurk massive and ever growing data centres chock full of servers churning away.

Google for instance is thought to have around a million of the things, but even less IT intensive operations, banks for example, need hundreds of thousands of servers to store all their data.

The problem is that while these computers look innocuous, they use a lot of energy.

There is of course the power you need for the servers themselves, but almost as significant is the energy used to keep them cool.

"For every watt that is spent running servers," says Dr Brad Karp, of University College London, "the best enterprises most careful about minimising the energy of cooling and maximising efficiency typically find they are spending 40-60% extra energy on just cooling them....

Nokkru neðar...

...just outside Reykjavik, work is well advanced on the first site which its owners hope will spark a server cold rush.

In around a year - if all goes according to plan - the first companies will start leasing space in this data centre..."

Grænn iðnaður:

Mr Monroe explains what would happen if a company moved its data centre to Iceland.

"The carbon savings would be enormous.  For example, if a large internet media company operating thousands and thousands of servers relocated its servers to Iceland, that company would save greater than half a million metric tons of carbon annually..." 

All of Iceland's electricity is renewable and basically carbon free.

Smella hér til að lesa alla  greinina á vef BBC...

 

Vonandi verða þessi fyrirhuguðu gagnaver að veruleika. Fyrirhugað er að eitt þessara netþjónabúa rísi á Suðurnesjum og eru framkvæmdir í fullum gangi. Það verkefni kemur við sögu í fréttapistli BBC. 

Verkefnið er þó í uppnámi vegna ákvörðunar umhverfisráðherra varðandi Suðvesturlínunnar svokölluðu. Ráðherra felldi úr gildi ákvörðun Skipulagsstofnunar um að ekki skuli fara fram sameiginlegt mat á umhverfisáhrifum framkvæmda vegna Suðvesturlínu og öðrum tengdum framkvæmdum. Vonandi mun ráðherra endurskoða þessa ákvörðun sína, því það getur ekki verið að ákvörðunin eigi að koma niður á gagnaverum.

Gagnaver gera  kröfur til mjög mikils afhendingaröryggis á orku. Þar má ekkert til spara. Aðeins ein mikið lestuð háspennulína tengir nú Suðurnesin við Landsnet, og er það allsendis ófullnægjandi vegna reksturs gagnavera. Því miður. Gagnaver krefjast þess að öll kerfi séu að minnsta kosti tvöföld.

Vonandi rætist þó úr þessum málum sem allra fyrst. Það er nauðsynlegt að grípa strax í taumana. Að öðrum kosti rennur einstakt tækifæri okkur úr greipum. Við megum engan tíma missa. Íslands óhamingju má ekki verða allt að vopni, -einu sinni enn.

 

Ítarefni:

Vísir - Á annað hundrað ný störf við netþjónabú

Vísir - Eitt stærsta netþjónabú heims í Keflavík

Suðvesturlínur. Vefur um uppbyggingu öflugs og öruggs flutningskerfis raforku á Suðvesturlandi - frá Hellisheiði að Geithálsi og Hafnafirði og áfram út á Reykjanes.

 

 

 

 Tölvubúnaður í gagnaveri

 

Siglingar um "Norð-austur siglingaleiðina" yfir heimskautasvæðið eru mun meiri en almennt er vitað...

Adolf Erik Nordenskjöld barón sigldi Norðaustur leiðina fyrstur manna árið 1879. Rússar hafa notað þessa siglingaleið mikið frá árinu 1934. Fyrir fáeinum vikum flaug sú frétt um allan heim að þessi siglingaleið væri að opnast, og að kaupskip hefðu siglt þar um í fyrsta sinn. Fréttin var ættuð frá skipafélaginu sem átti skipin og birt gagnrýnislaust í fjölmiðlum heimsins.

 

Skoðum málið nánar. Sjálfsagt verða margir dálítið hissa við lesturinn...

 

Norð-austur siglingaleiðin (rauð) er mun styttri en hin hefðbundna siglingaleið (gul) milli Evrópu og t.d. Japan, eins og sést á efstu myndinni.

 

Um Nordenskjöld var fjallað lítillega í athugasemdum pistilsins"Hafísinn í ár 23% meiri en árið 2007", hinn 18 september síðastliðinn. Þar er birt eftirfarandi mynd mynd af frétt New York Times árið1901 um andlát Nordenskjölds og þetta afrek hans árið 1879. Um ævi Nordenskjölds má til dæmis lesa hér.

 

 

Víkur nú sögunni að siglingum Rússa sem hófust nokkrum áratugum síðar. Um þessar siglingar er fjallað í stuttri grein í The Register sem nefnist "Media 're-open' North Eastern Passage",sem útleggja má sem "Fjölmiðlar opna aftur Norð-austur siglingaleiðina".

 

Greinin byrjar þannig: "One of Russia's commercial maritime trade routes for the past 70 years has been "re-opened" by a press hungry for dramatic Global Warming scare stories - but who failed to check the most basic facts..."

 

Síðan segir nokkru aftar: "Since the 1930s the route has seen major ports spring up, carrying over 200,000 tons of freight passing through each year, although this declined with the fall of the Soviet Union".

 

Skoðum nú stórmerka grein frá apríl 1993 í kanadíska blaðinu The Northern Mariner (Canadian Nautical Research Society). Hvergi er í þessari grein minnst á hlýnun lofthjúps jarðar og minnkandi hafís, enda var það ekki í tísku þegar greinin var skrifuð. Þar kemur fram að vöruflutningar hafi numið yfir 5.000.000 tonnum árlega þegar mest var:

 

Fjallað er ítarlega um siglingar Rússa í grein eftir Jan Drent sem nefnist Commercial shipping on the Northern sea route, og er hægt að sækja sem pdf skjal með því að smella hér.

 

Þetta er mjög merkileg grein.  Þar má meðal annars sjá þessa töflu sem sýnir hve gríðarlega umfangsmiklir vöruflutningar hafa átt sér stað á árunum 1935 til 1987. Það er enn merkilegra að á þessu rúmlega hálfrar aldar tímabili var kuldatímabil sem við nefnum stundum hafísárin. Að sjálfsögðu notuðu Rússar sérstaklega styrkt flutningaskip fyrir þessar ferðir, enda ekki neinir viðvaningar.

 

 

 Taflan sýnir hvernig vöruflutningar jukust með árunum frá 1935 til 1987. Eftir fall Sovétríkjanna dró úr þessum flutningum. Takið eftir að taflan sýnir siglingar á tíu ára fresti og að t.d. árið 1980 námu vöruflutningarnir 4.951.000 tonnum.

Jafnvel á hinum köldu "hafísárum" hafa vöruflutningar verið verulegir.

 

 

 Gámaflutningaskip á siglingu í september 1991.

Í greininni kemur fram að þetta ár hafi flutningar numið 4,9 miljónum tonna"...when there were more than nine hundred voyages by some two hundred ships" (bls. 7).

Á blaðsíðu 15 í greininni sem skrifuð er árið 1993 stendur:

"Annual cargo traffic between northern Europe and the Far East is currently about thirty million tonnes. Just over one million is carried on the Trans-Siberian Railway, and 216,000 on the Northern Sea Route. ... During this century commercial use of the Northeast Passage has become well established. Thus far shipping has consisted largely of domestic traffic along the northern coast. The development of a viable navigation route by the Russians has been achieved through a lengthy and sustained effort. Will this now lead to regular international use of the Northern Sea Route for both transits and trade with Siberia and north European Russia? This question could become one of the most interesting in world-wide trade at the turn of the century and beyond".

 

 --- --- ---

 

 

Fréttatilkynning frá utanríkisráðuneytinu:

 

Utanríkisráðherra hefur sett á fót starfshóp til að fjalla um opnun norð-austur siglingaleiðarinnar fyrir Norðurheimsskautið og mikilvægi hennar fyrir Ísland.

Ákvörðunin helgast m.a. af því að flestum vísindamönnum sem fjallað hafa um áhrif hlýnandi veðurfars á norðurslóðum ber saman um að draga muni verulega úr ís á siglingaleiðunum fyrir Norðurskautið á næstkomandi áratugum. Samkvæmt sumum spám, er talið að siglingaleiðin fyrir Norður-Rússland kunni að verða opin óstyrktum skipum í a.m.k. tvo mánuði á sumrin innan fimm ára og jafnvel í fjóra til sex mánuði árið 2015.

Ísland hefði mikinn efnahagslegan ávinning af opnun norð-austur siglingaleiðarinnar og opnar hún möguleika á birgðastöð og umskipunarhöfn á Íslandi fyrir flutninga milli Austur-Asíu og ríkja við Norður-Atlantshaf.

Þess er vænst að starfshópurinn, sem lúta mun forystu utanríkisráðuneytisins, taki saman greinargerð um efnið fyrir haustið 2004.

Nánari upplýsingar er að finna í viðhengi.

Utanríkisráðuneytið
Reykjavík, 19. september 2003.

Það er nú svo, og svo er nú það... eins og einhver sagði...

 

--- --- ---

 

 

Ágæti lesandi: Kom þér eitthvað á óvart við lestur þessa pistils um Norð-austur siglingaleiðina? Auðvitað með hliðsjón af umræðunum undanfarin ár....

 

 

Lesið hina stórmerku grein  Jan Drent  "Commercial shipping on the Northern sea route" í The Northern Mariner:

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• jandrent-northernsearoute_0.pdf

Málþing verkfræðistofunnar VERKÍS: LJÓSGÆÐI-LÍFSGÆÐI 13. október. Meðal fyrirlesara er ráðgjafi NASA...

 

 

Fátt er mikilvægara í skammdegnu en góð lýsing. Fátt hefur eins mikil áhrif á lifsgæði okkar og vellíðan þegar birtu sólar nýtur ekki. Þess vegna hlýtur að vera mikill fengur af málþingi um ljósgæði og lífsgæði þar sem valinkunnir erlendir fyrirlesarar fjalla um þetta mikilvæga mál.

 

Málþing um sjálfbærni og lýsingarhönnun, 13. október 2009

LJÓSGÆÐI LÍFSGÆÐI

 

Í ljósi breyttra aðstæðna í mannvirkjagerð hér á Íslandi eru tækifæri til endurmats og uppbyggingar fyrir nýja tíma og nýjar stefnur. Raunhæft er að ætla að áherslur í framtíðinni verði á hönnun til sjálfbærni og þar með talið við hönnun lýsingar þar sem kröfur um orkusparnað og vellíðan þeirra einstaklinga sem innan bygginganna dveljast hafa aukist.

 

Ráðgjafarfyrirtækið Verkís mun standa fyrir opnu málþingi sem ber heitið „LJÓSGÆÐI - LÍFSGÆÐI" þriðjudaginn 13.október næstkomandi í Laugardalshöll - ráðstefnusal 3. Þar munu alþjóðlegir fyrirlesarar miðla nýjum rannsóknum og þeim möguleikum sem við höfum til að bæta umhverfi okkar og vellíðan með birtu.

 

Fyrirlesarar málþingsins eru:

Dr. George Brainard taugalæknir og sérstakur ráðgjafi NASA - National Space Biomedical Research Institute við þróun á mótvægisaðgerðum við heilsufarsbreytingum geimfara

Dr. Merete Madsen dagsbirtu-arkitekt

Kevan Shaw lýsingarhönnuður og formaður nefndar um sjálfbærni PLDA - Alþjóðlegum samtökum lýsingarhönnuða

Martin Lupton frá Guerrilla Lighting og formaður PLDA - Professional Lighting Design Association

 

Málþingið er haldið á ensku og er ætlað öllum þeim sem vilja fræðast um gildi lýsingar og eiga þátt í að bæta umhverfi sitt og annarra

Miðar fast á www.midi.is

Nánari upplýsingar um málþingið eru á slóðinni: http://www.verkis.is/malthing en einnig hjá Þórdísi Harðardóttur  trh(hjá)verkis.is, Guðjóni L. Sigurðssyni gls(hjá)verkis.is og Rósu Dögg Þorsteinsdóttur rdt(hjá)verkis.is.

 

  >>  Dagskrá / Programme

  >>  Fyrirlesarar / Bios

  >>  Fréttatikynning

  >>  Press release

  >>  www.verkis.is

  >>  www.midi.is

 

 

 

 

 

Verkfræðistofa Íslands

 

Samfelld reynsla frá árinu 1932

Verkfræðistofan VERKÍS sem heldur málþingið á rætur að rekja til fimm verkfræðistofa með 255 ára samanlagðan starfsaldur, en þær sameinuðust árið 2008. Starfsmenn eru um 300:

^{1932:  VST - Verkfræðistofa Sigurðar Thoroddsen
1961:  RT - Rafagnatækni
1962:  Fjarhitun
1965:  Rafteikning
1970:  Fjölhönnun}

 

 www.verkis.is

Ísöldin sem var á næsta leyti fyrir þrem áratugum, en kom ekki. Vídeó....

Fyrir fáeinum áratugum, þ.e. á hafísárunum svokölluðu, vöruðu margir við því að raunveruleg ísöld væri á næsta leyti. Aðeins fáeinir áratugir væru til stefnu. Allt gæti farið á versta veg. Miklar loftslagsbreytingar í vændum...

Í myndböndunum hér fyrir neðan eru viðtöl við vísindamenn sem fjalla um þessa yfirvofandi hættu. Talað er um jökla sem voru að ganga fram, óvenju harða vetur, aukinn hafís,  ofl. Þessi áhugaverðu myndbönd eru frá því um 1978. Skyndilega fór að hlýna aftur, jöklar fóru að hopa aftur, og þá breyttust viðhorfin verulega eins og allir vita....

Ósköp erum við fljót að gleyma...

Skyldi einhvern tíman fara að kólna aftur eins og á hafísárunum, jöklar ganga fram, harðir vetur, aukinn hafís...?  Hummm...

(Einhverjar truflanir hafa verið í dag hjá YouTube. Kemst vonandií lag innan skamms).

 

Kafli 1

 

 

Kafli 2:

 

 

Kafli 3:

 

 

Nýr frábær þáttaröð í Sjónvarpinu...

Ein besta íslenska þáttaröð allra tíma, Nýsköpun-íslensk vísindi, er að hefja göngur sínar í Sjónvarpinu um þessar mundir.  Umsjónarmaður er Ari Trausti Guðmundsson jarðvísindmaður og rithöfundur. 

Í fyrsta þættinum, sem var sýndur fimmtudaginn 1. október, var sagt frá hvernig nota má sjó og jökulvatn til þess að framleiða raforku, frá rannsóknum á því hvað gerir Íslendinga að einni hamingjusömustu þjóð veraldar samkvæmt könnunum, og hvernig fatlaður íslenskur vísindamaður tekur þátt í verkefni sem miðar að því að hann nái betra valdi yfir fingrum sínum með því að nota rafstraum.

Þetta er röð tólf þátta um vísindi og fræði á Íslandi. Hver þáttur er tæpar 30 mín. að lengd og inniheldur þrjú ólík viðfangsefni. Þannig kynnast áhorfendur á öllum aldri 36 áhugaverðum verkefnum úr flestum geirum vísinda og tækni en í þeim efnum er mikil gróska, eins og segir á vef RÚV.

Þættirnir eru unnir fyrir Sjónvarpið í samvinnu við margar vísindastofnanir, háskóla, félög og rannsóknarsjóði.

 

Enginn má missa af þessum þáttum Sjónvarpsins og Ara Trausta!

Bloggarinn, sem horfir lítið á sjónvarp, missti að mestu af fyrsta þættinum. Sem betur fer reyndist hægt að sjá hann á vef RÚV með því að smella hér. 

008182-0002 

008182-0001Næstu þættir:

 

2. þáttur.

Sýnt: fimmtudagur 8. okt. 2009 kl. 21.25.
Endursýnt: 9. október 2009 kl. 18.25; 10. október 2009 kl. 10.20

Í öðrum þætti er fjallað um hugsanlegan þátt Íslendinga í vöruflutningum yfir norðurskautshafsvæðið, um rannsóknir á virkni og áhrifum veiðarfæra í sjó og um árangur í bráttunni gegn skæðu krabbameini og nýjar uppgötvanir um orsakir þess.

 

3. þáttur.

Sýnt: fimmtudagur 15. okt. 2009 kl. 21.25.
Endursýnt: 16. október 2009 kl. 18.25; 17. október 2009 kl. 10.25

Í þriðja þætti er farið í saumana á olíuleit norðaustur af Íslandi, fjallað um fyrirtæki sem hefur náð miklum árangri í tölvuheimi skóla og skólastarfs og um hveraörverur sem geta aðstoðað Íslendinga í orkumálum.