Er sólin loksins að hressast eftir langvarandi deyfð?

 

Sólin 22. sept. 2009

 

Tveir þokkalega stórir sólblettir sem sjást nú á framhlið sólar vekja vonir um að hún sé nú að ná sér eftir óvenjulangan dvala. Um margra mánaða skeið hefur varla sést sólblettur, og þeir sem á annað borð hafa sést hafa horfið nánast jafnskjótt og þeir birtust. Jafnvel verið svo smáir að þeir hefðu varla sést fyrir nokkrum áratugum.  Þessir tveir sólblettir, sem bera einkennisstafina 1026 og 1027, tilheyra ótvírætt sólsveiflu 24, en það sést bæði á fjarlægð þeirra frá miðbaug og segulstefnu.

Vonandi fer sólin nú að hressast meira dag frá degi og sólblettum að fjölga. Á þessu ári hafa dagar sem engir sólblettir hafa sést verið 212, en síðan árið 2004 hafa þeir verið 723. Til samanburðar þá er dagafjöldinn í dæmigerði sólarlægð 485. Það er sem sagt verulegur munur á 723 og 485.

Hvernig má búast við að næsta sólsveifla verði? Síðasta sólsveifla (númer 23) var með sólblettatöluna 120, en sólsveiflan þar á undan (númer 22) var með sólblettatöluna 160.  Menn hafa mikið reynt að spá fyrir um næstu sólsveiflu, og á myndinni hér fyrir neðan má sjá spádóma fjölmargra vísindamanna sem beitt hafa ýmsum aðferðum. Þar á meðal eru þekkt nöfn. Spádómarnir liggja á bilinu 40 til 185.  Eftir óvenjulegan slappleika sólar undanfarið eru menn farnir að hallast að lægri tölunum, e.t.v. um 70. Jafnvel enn lægri tölu. Við skulum bara bíða róeg og sjá til hvað verða vill... Stundum er sólin óútreiknanleg, og vel getur verið að þessir sólblettir sem sjást í dag verði horfnir eftir nokkra daga...

Myndin er frá Dr. Leif Svalgaard stjarneðlisfræðingi hjá Stanford háskóla, en nafn hans má sjá mjög ofarlega í listanum.

 

 

Spádómar margra vísindamanna um hámark næstu sólsveiflu.

 

 

 Spá NOAA frá því í maí 2009.

 

 

 

Í næstum beinni útsendingu:

 Sólin í dag!

Myndin efst á síðunni sýnr sólina eins og hún var 22. september, en þessi mynd uppfærist sjálfkrafa og er því ný frá SOHO gervihnettinum.

Fróðleg verður að fylgjast með þessari mynd næstu daga. Munu sóblettirnir verða langlífir, eða hverfa sjónum innan skamms? Þeir munu væntanlega færast til hægri næstu daga...

Prófið að stækka myndina með því að smella á hana.

29. sept: Bara örlítill sólblettur efst til hægri

 

 Hér er svo mynd frá öðrum Stereo hnettinum sem sér að hluta bakhlið sólar,
eða framhlið í þrívídd þegar mynd frá báðum hnöttunum er notuð.

 

Svo er auðvitað "lifandi" mynd á vinstri jaðar bloggsíðunnar sem hægt er að stækka með því að smella á hana.

Dr. Rajendra Pachauri verkfræðingur og formaður IPCC dáist að orkulindum Íslendinga og sér ekkert því til fyrirstöðu að nýta þær til að knýja álver...

"Ekkert er því til fyrirstöðu að nota endurnýjanlega orku Íslendinga til að knýja álver að mati Rajendra Pachauri formanns Loftslagsnefndar Sameinuðu þjóðanna sem staddur er hér á landi. Hann segir Íslendinga leiðtoga í baráttunni fyrir minni losun gróðurhúsalofttegunda".

Svo segir í fréttum RÚV 19. september. Ennfremur:

"Dr. Rajendra Pachauri er heimskunnur vísindamaður í alþjóðlegum umræðum um loftslagsbreytingar. Hann tók meðal annars við friðarverðlaunum Nóbels árið 2007 fyrir hönd Loftslagsnefndar Sameinuðu þjóðanna. Pachauri, sem er hér í boði Ólafs Ragnars Grímssonar forseta Íslands, hélt í morgun erindi um samspil vísinda og stjórnmálamanna. Hann hitti síðan íslenska vísindamenn og áhrifamenn hér á landi.

Pachauri segir aukna vitund hafa verið á alþjóðavettvangi um þessi mál í heiminum, ekki aðeins meðal almennings heldur yfirvalda.

Pachauri segir Íslendinga í forystu á þessu sviði þar sem þeir eigi mikla endurnýjanlegar orkuauðlindir og skilji mikilvægi þess að nota þær. Þeir geti miðlað þessu til annarra landa".

 

Sjá viðtal við hann í Sjónvapinu hér.

 

Pachauri bendir á þá staðreynd, sem allmargir Íslendingar hafa áður bent á, að skynsamlegt sé að knýja álverin með lítt mengandi orku, frekar en að  nota kolaorkuver.  Losun gróðurhúsalofttegunda sé hattrænt vandamál. Á þetta hefur Jakob Björnsson rafmagnsverkfræðingur og fyrrverandi orkumálastjóri t.d. ítrekað bent,  m.a. í bloggi sínu.

 

Rajendra Pachauri stundað nám  við Indian Railways Institute of Mechanical and Electrical Engineering, og lauk síðan MS prófi í iðnaðarverkfræði frá North Carolina State University. Hann lauk doktorsprófum í iðnaðarverkfræði og hagfræði frá sama skóla.

 

 

Myndina hér fyrir neðan tók  Skarphéðinn Þráinsson af orkuverunum í Svartsengi:

 

Hafísinn í ár 23% meiri en árið 2007...

 

 

Myndin sýnir vel muninn á útbreiðslu hafíss frá árinu 2003. Minnstur var hafísinn árið 2007, en síðan hefur útbreiðslan farið vaxandi eins og rauði ferillinn sýnir glögglega.

Hafísinn í ár fór lægst í 5.249.844 ferkílómetra  13. september síðastliðinn, en metárið 2007 fór hafísinn niður í  4.254.531 ferkílómetra (tölur frá IARC-JAXA), þannig að nú er hafísinn rúmlega 23% meiri en árið 2007, ef við berum saman lágmörk áranna.

Væntingar manna um að hafísinn á norðurslóðum fari hratt minnkandi  hafa því brugðist að sinni. Spennandi verður að fylgjast með þróun næstu ára...

Nýjustu ferla má sjá hér og hér. Gögn fyrir Excel sem sýna daglega útbreiðslu síðustu ára má nálgast hér.  Ágæt vefsíða um hafís er hér www.climate4you.com/SeaIce.htm

Þess má geta að bráðnun hafíss hefur engin áhrif á sjávarstöðu.

 

Myndina hér fyrir ofan teiknaði Bruce Richardson Jr. 15/9 úr þessum gögnum, en myndin birtist þá á vefsíðunni Watts Up With That .

 

Um málið er fjallað ítarlega á vefsíðu Emils H. Valgeirssonar, "Ís byrjaður að myndast á ný á norðurheimskautinu".

Dregur úr bráðnun hafíssins

Prófessor Henrik Svensmark: »Vi anbefaler vores venner at nyde den globale opvarmning, mens den varer«...

 

 

 

Mens Solen Sover nefnist splunkuný blaðagrein í Jyllandsposten eftir Dr. Henrik Svensmark prófessor, höfund hinnar nýstárlegu kenningar um samspil sólar, geimgeisla, skýjafars og hitastigs lofthjúps jarðar, en bloggarinn hefur fjallað um þessi mál í rúman áratug.

(Sjá pistla bloggarans hér, hér, hér, hér, hér, hér, hér,  hér, hér...)

(Myndin hér að ofan er frá Thames við London um 1677. Smella þrisvar á mynd til að stækka.
Fleiri myndir eftir Abraham Hondius hér).

 

»Vi anbefaler vores venner at nyde den globale opvarmning,
mens den varer«.

Hvers vegna segir þú það Hinrik? Reyndar er þetta alveg mögnuð grein hjá þér. Þar kemur margt fram sem við Íslendingar þekkjum svo vel...   Kærar þakkir fyrir að skrifa svona grein "á mannamáli" sem almenningur skilur, því þetta kemur okkur öllum við, ekki síst okkur sem búum á jaðri heimskautasvæðanna.

 

 "Meðan sólin sefur"

 

Dustið nú rykið af dönskunni!

(Þýðing yfir á ensku eftir Nigel Calder er  hér neðar á síðunni ef eihver skyldi gefast upp á dönskunni).

 

 

 Jyllands Posten 9. september 2009:

 

http://jp.dk/opinion/kronik/article1809681.ece

 (Leturberytingar eru að mestu eftir bloggarann til að reyna að gera textann læsilegri af skjá).

Mens Solen sover

HENRIK SVENSMARK, professor, DTU, København

Offentliggjort 09.09.09 kl. 03:00

Faktisk er den globale opvarmning standset, og en afkøling er så småt begyndt. Ingen klimamodel har forudsagt en afkøling af Jorden, tværtimod. Det betyder, at prognoser for fremtidens klima er utilregnelige, skriver Henrik Svensmark.

Den stjerne, der holder os i live, har gennem det seneste par år været næsten uden solpletter, som er det normale tegn på Solens magnetisk aktivitet.

I sidste uge rapporterede det videnskabelige hold bag Sohosatellitten (Solar and Heliospheric Observatory) at »antallet af solplet-frie dage antyder, at Solens aktivitet er på vej mod det laveste niveau i omkring 100 år«. Alt tyder på, at Solen er på vej i en dvalelignende tilstand, og det åbenlyse spørgsmål er, om det har nogen betydning for os på Jorden.

Spørger man det Internationale Klimapanel IPCC, som repræsenterer den gældende konsensus på klimaområdet, så er svaret et betryggende »ingenting«. Men historien og den seneste forskning tyder på, at det sandsynligvis er helt forkert. Lad os se lidt nærmere på hvorfor.

Solens aktivitet har til alle tider varieret. Omkring år 1000 havde vi en periode med meget høj solaktivitet, som faldt sammen med middelaldervarmen. Det var en periode, hvor frost i maj var et næsten ukendt fænomen og af stor betydning for en god høst. Vikinger bosatte sig i Grønland og udforskede Nordamerikas kyst. I det hele taget var det en opgangstid. For eksempel fordobles Kinas befolkning gennem denne periode. Men efter omkring 1300 faldt solaktiviteten, Jorden begyndte at blive koldere, og det blev begyndelsen på den periode vi nu kalder den Lille Istid. I denne kolde periode forsvandt alle vikingernes bosættelser i Grønland. Svenskerne overraskede Danmark med at gå over isen, og i London frøs Themsen gentagne gange. Men mere alvorligt var de lange perioder med fejlslagen høst, som resulterede i en dårligt ernæret befolkning der på grund af sygdom og sult blev reduceret med omkring 30 pct. i Europa.

Det er vigtigt at fastslå, at den Lille Istid var en global hændelse. Den endte i slutningen af det 19. århundrede og efterfulgtes af en stigende solaktivitet. Gennem de seneste 50 år har solaktiviteten været det højeste siden middelaldervarmen for 1.000 år siden. Og nu ser det ud til at Solen skifter igen og er på vej mod det, som solforskere kalder »et grand minimum« som vi så i den Lille Istid.

Sammenfaldet mellem Solens aktivitet og klimaet gennem tiderne er forsøgt bortforklaret som tilfældigt. Men det viser sig, at næsten ligegyldigt hvilken periode man undersøger, altså ikke kun de sidste 1.000 år, så findes en overensstemmelse. Solens aktivitet har gentagne gange gennem de seneste 10.000 år svinget mellem høj og lav. Faktisk har Solen gennem de seneste 10.000 år befundet sig i en dvaletilstand ca. 17 pct. af tiden med en afkøling af Jorden til følge.

Man kan undres over, at det internationale klimapanel IPCC ikke mener at Solens forandrede aktivitet har nogen betydning for klimaet, men grunden er, at man kun medtager forandringer i Solens udstråling.



Netop udstrålingen ville være den simpleste måde, hvormed Solen kunne ændre på klimaet. Lidt som at skrue op og ned for lysstyrken af en elektrisk pære.

Satellitmålinger af Solens udstråling har vist, at variationerne er for små til at forårsage klimaændringer, men dermed har man lukket øjnene for en anden meget mere effektiv måde, hvorpå Solen er i stand til at påvirke Jordens klima. I 1996 opdagede vi en overraskende påvirkning fra Solen - dens betydning for Jordens skydække. Højenergitiske partikler accelereret af eksploderede stjerner, den kosmiske stråling, hjælper til at danne skyer.

Når Solen er aktiv, skærmer dens magnetfelt bedre mod de kosmiske stråler fra verdensrummet, før de når vores planet, og ved at regulere på Jordens skydække kan Solen skrue op og ned for temperaturen. Med høj solaktivitet fås færre skyer, og jorden bliver varmere. Lav solaktivitet skærmer dårligere mod den kosmiske stråling, og det resulterer i øget skydække, og dermed en afkøling. Da Solens magnetisme har fordoblet sin styrke i løbet af det 20. århundrede, kan denne naturlige mekanisme være ansvarlig for en stor del af den globale opvarmning i denne periode.



Dette er også forklaringen på, at de fleste klimaforskere prøver at ignorere denne mulighed. Den griber nemlig ind i forestillingen om, at det 20. århundredes temperaturstigning hovedsagelig skyldes menneskelig udledning af CO2. Hvis Solen nemlig har haft betydning for en anselig del af opvarmningen i det 20 århundrede, så betyder det, at CO2's andel nødvendigvis må være mindre.

Lige siden vores teori blev fremsat i 1996, har den været gennem meget skarp kritik, hvilket er normalt i videnskaben.

Først sagde man, at en sammenhæng mellem skyer og Solens aktivitet ikke kunne være rigtig, fordi ingen fysisk mekanisme var kendt. Men i 2006 efter mange års arbejde lykkedes det os at gennemføre eksperimenter ved DTU Space, hvor vi demonstrerede eksistensen af en fysisk mekanisme. Den kosmiske stråling hjælper med at danne aerosoler, som er kimen til skydannelsen.

Derefter gik kritikken på, at den mekanisme, vi have fundet i laboratoriet, ikke ville kunne overleve i den virkelig atmosfære og derfor var uden praktisk betydning. Men den kritik har vi netop eftertrykkeligt afvist. Det viser sig, at Solen selv laver, hvad vi kan kalde naturlige eksperimenter. Kæmpemæssige soludbrud kan få den kosmiske stråling på Jorden til at dykke pludseligt over nogle få dage. I dagene efter disse udbrud falder skydækket med omkring 4 pct., og indholdet af flydende vand i skyerne (dråber) formindskes med næsten 7 pct. Her er tale om en meget stor effekt. Faktisk så stor, at man populært kan sige, at skyerne på Jorden har deres oprindelse i verdensrummet.

Derfor har vi set på Solens magnetiske aktivitet med voksende bekymring, siden den begyndte at aftage i midten af 1990'erne.

At Solen kunne falde i søvn i et dybt minimum, blev antydet af solforskere på et møde i Kiruna i Sverige for to år siden. Da Nigel Calder og jeg opdaterede vores bog ”The Chilling Stars” skrev vi derfor lidt provokerende »vi anbefaler vores venner at nyde den globale opvarmning, mens den varer«.

Faktisk er den globale opvarmning standset, og en afkøling er så småt begyndt. I sidste uge blev det fremført af Mojib Latif fra universitet i Kiel på FN's World Climate Conference i Geneve, at afkølingen muligvis fortsætter gennem de næste 10 til 20 år.

Hans forklaring var naturlige forandringer i Nordatlantens cirkulation og ikke i Solens aktivitet. Men ligegyldigt hvordan det fortolkes, så trænger de naturlige variationer i klimaet sig mere og mere på.

En konsekvens må være,at Solen selv vil vise sin betydning for klimaet og dermed teste teorierne for den globale opvarmning. Ingen klimamodel har forudsagt en afkøling af Jorden, tværtimod.

Det betyder, at prognoser for fremtidens klima er utilregnelige. En prognose, der siger, at det muligvis er varmere eller koldere om 50 år, er ikke meget bevendt, for videnskaben er heller ikke i stand til at forudsige Solens aktivitet.

Så på mange måder står vi ved en skillevej. Den nærmeste fremtid vil blive overordentlig interessant, og jeg tror, at det er vigtigt at erkende, at naturen er fuldkommen uafhængig af, hvad vi mennesker tror om den. Vil drivhusteorien overleve en betydelig afkøling af Jorden? Ikke i dens nuværende dominerende form. Desværre kan fremtidens klimaudfordringer blive nogle helt andre end drivhusteoriens forudsigelser, og måske bliver det igen populært at forske i Solens betydning for klimaet.

Professor Henrik Svensmark er leder af Center for Sun-Climate Research på DTU Space. Hans bog ”The Chilling Stars” er også udgivet på dansk som ”Klima og Kosmos” (Gads Forlag, DK ISBN 9788712043508)

--- --- ---

 

Uppfært 12. sept. klukkan 21:55;   Nigel Calder þýddi greinina úr dönsku yfir á ensku með samþykki Henriks Svensmark. Þetta er mun betra en Google þýðingin sem var hér áður.

 

 

Published 9 September 2009 in Jyllands-Posten, Denmark’s best-selling newspaper.
Translation approved by Henrik Svensmark

While the Sun sleeps
Henrik Svensmark, Professor, Technical University of Denmark, Copenhagen

“In fact global warming has stopped and a cooling is beginning. No climate model has predicted a cooling of the Earth – quite the contrary. And this means that the projections of future climate are unreliable,” writes Henrik Svensmark.

The star that keeps us alive has, over the last few years, been almost free of sunspots, which are the usual signs of the Sun’s magnetic activity. Last week [4 September 2009] the scientific team behind the satellite SOHO (Solar and Heliospheric Observatory) reported, “It is likely that the current year’s number of blank days will be the longest in about 100 years.” Everything indicates that the Sun is going into some kind of hibernation, and the obvious question is what significance that has for us on Earth.

If you ask the Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) which represents the current consensus on climate change, the answer is a reassuring “nothing”. But history and recent research suggest that is probably completely wrong. Why? Let’s take a closer look.

Solar activity has always varied. Around the year 1000, we had a period of very high solar activity, which coincided with the Medieval Warm Period. It was a time when frosts in May were almost unknown – a matter of great importance for a good harvest. Vikings settled in Greenland and explored the coast of North America. On the whole it was a good time. For example, China’s population doubled in this period.

But after about 1300 solar activity declined and the world began to get colder. It was the beginning of the episode we now call the Little Ice Age. In this cold time, all the Viking settlements in Greenland disappeared. Sweden surprised Denmark by marching across the ice, and in London the Thames froze repeatedly. But more serious were the long periods of crop failures, which resulted in poorly nourished populations, reduced in Europe by about 30 per cent because of disease and hunger.

It’s important to realise that the Little Ice Age was a global event. It ended in the late 19th Century and was followed by increasing solar activity. Over the past 50 years solar activity has been at its highest since the medieval warmth of 1000 years ago. But now it appears that the Sun has changed again, and is returning towards what solar scientists call a “grand minimum” such as we saw in the Little Ice Age.

The match between solar activity and climate through the ages is sometimes explained away as coincidence. Yet it turns out that, almost no matter when you look and not just in the last 1000 years, there is a link. Solar activity has repeatedly fluctuated between high and low during the past 10,000 years. In fact the Sun spent about 17 per cent of those 10,000 years in a sleeping mode, with a cooling Earth the result.

You may wonder why the international climate panel IPCC does not believe that the Sun’s changing activity affects the climate. The reason is that it considers only changes in solar radiation. That would be the simplest way for the Sun to change the climate – a bit like turning up and down the brightness of a light bulb.

Satellite measurements have shown that the variations of solar radiation are too small to explain climate change. But the panel has closed its eyes to another, much more powerful way for the Sun to affect Earth’s climate. In 1996 we discovered a surprising influence of the Sun – its impact on Earth’s cloud cover. High-energy accelerated particles coming from exploded stars, the cosmic rays, help to form clouds.

When the Sun is active, its magnetic field is better at shielding us against the cosmic rays coming from outer space, before they reach our planet. By regulating the Earth’s cloud cover, the Sun can turn the temperature up and down. High solar activity means fewer clouds and and a warmer world. Low solar activity and poorer shielding against cosmic rays result in increased cloud cover and hence a cooling. As the Sun’s magnetism doubled in strength during the 20th century, this natural mechanism may be responsible for a large part of global warming seen then.

That also explains why most climate scientists try to ignore this possibility. It does not favour their idea that the 20th century temperature rise was mainly due to human emissions of CO2. If the Sun provoked a significant part of warming in the 20th Century, then the contribution by CO2 must necessarily be smaller.

Ever since we put forward our theory in 1996, it has been subjected to very sharp criticism, which is normal in science.

First it was said that a link between clouds and solar activity could not be correct, because no physical mechanism was known. But in 2006, after many years of work, we completed experiments at DTU Space that demonstrated the existence of a physical mechanism. The cosmic rays help to form aerosols, which are the seeds for cloud formation.

Then came the criticism that the mechanism we found in the laboratory could not work in the real atmosphere, and therefore had no practical significance. We have just rejected that criticism emphatically.

It turns out that the Sun itself performs what might be called natural experiments. Giant solar eruptions can cause the cosmic ray intensity on earth to dive suddenly over a few days. In the days following an eruption, cloud cover can fall by about 4 per cent. And the amount of liquid water in cloud droplets is reduced by almost 7 per cent. Here is a very large effect – indeed so great that in popular terms the Earth’s clouds originate in space.

So we have watched the Sun’s magnetic activity with increasing concern, since it began to wane in the mid-1990s.

That the Sun might now fall asleep in a deep minimum was suggested by solar scientists at a meeting in Kiruna in Sweden two years ago. So when Nigel Calder and I updated our book The Chilling Stars, we wrote a little provocatively that “we are advising our friends to enjoy global warming while it lasts.”

In fact global warming has stopped and a cooling is beginning. Mojib Latif from the University of Kiel argued at the recent UN World Climate Conference in Geneva that the cooling may continue through the next 10 to 20 years. His explanation was a natural change in the North Atlantic circulation, not in solar activity. But no matter how you interpret them, natural variations in climate are making a comeback.

The outcome may be that the Sun itself will demonstrate its importance for climate and so challenge the theories of global warming. No climate model has predicted a cooling of the Earth – quite the contrary. And this means that the projections of future climate are unreliable. A forecast saying it may be either warmer or colder for 50 years is not very useful, and science is not yet able to predict solar activity.

So in many ways we stand at a crossroads. The near future will be extremely interesting. I think it is important to accept that Nature pays no heed to what we humans think about it. Will the greenhouse theory survive a significant cooling of the Earth? Not in its current dominant form. Unfortunately, tomorrow’s climate challenges will be quite different from the greenhouse theory’s predictions. Perhaps it will become fashionable again to investigate the Sun’s impact on our climate.

-

Professor Henrik Svensmark is director of the Center for Sun-Climate Research at DTU Space. His book The Chilling Stars has also been published in Danish as Klima og Kosmos Gads Forlag, DK ISBN 9788712043508)

 

 --- --- ---

 

Sjá: March across the Belts á Wikipedia.  Þar er fjallað um atvikið þegar Svíar komu Dönum á óvart 1658 með því að ganga yfir til Danmerkur, eins og fram kemur í grein Henriks. Þá var kaldasta tímabil Litlu Ísaldarinnar sem féll saman við Maunder lágmarkið í virkni sólar. Margir óttast að álíka kuldaskeið eigi eftir að koma einhverntíman aftur, vonandi þó ekki á næstu áratugum:

Wikipedia síðan byrjar svona:

"The March across the Belts was a campaign between January 30 and February 8, 1658 during the Northern Wars where Swedish king Karl X Gustav led the Swedish army from Jutland across the ice of the Little Belt and the Great Belt to reach Zealand (Danish: Sjælland). The risky but vastly successful crossing was a crushing blow to Denmark, and led to the Treaty of Roskilde later that year...."

  
Að prófessorinn skuli leyfa sér að tala svona...
Ég á bara ekki orð., eða þannig...
Fara ekki margir hreinlega úr límingunum við lestur svona greinar?

En, hvað ætla menn að gera ef í ljós kemur að þetta var bara náttúruleg hitabóla?
Hvernig ætla menn að bregðast við ef ástandið verður eins og á miðöldum þegar Evrópubúum fækkaði um 30%?
Hvernig ætla menn að bregðast við kali í túnum, haustfrostum með ónýtri uppskeru og hafís?
Hvernig...?

Næg olía í iðrum jarðar?

 

Stórmerkileg frétt birtist á vefsíðu KTH - Kungliga Tekniska Högskolan í Stokkhólmi fyrir fáeinum dögum.

KTH er virt stofnun, þannig að ólíklegt er að um fleipur sé að ræða.

Á vefsíðunni kemur fram að vísindamenn hjá KTH hafa sýnt fram á að ekki sé þörf leyfum af plöntum og dýrum til að mynda olíu og gas.

Niðurstöðurnar eru byltingakenndar, þar sem þær þýða að það verður mun auðveldara að finna þessar orkulindir víðsvegar um heim.

Samkvæmt Vladimir Kutcherov prófessor hjá KTH má draga þá ályktun að olíu og gasbirgðir jarðar séu ekki að tæmast, eins og óttast hefur verið.

 

   ...Þetta er næstum of ótrúlegt til að vera satt

 

Sjá einnig tilvísanir Í Nature Geophysical og Science Daily hér fyrir neðan.

 

Fréttin er hér óstytt: 

Enska:    http://www.kth.se/aktuellt/1.43372?l=en  

Sænska: http://www.kth.se/aktuellt/1.43372?l  

[Sep 07, 2009]

Easier to find oil

Researchers at KTH have been able to prove that the fossils of animals and plants are not necessary to generate raw oil and natural gas. This result is extremely radical as it means that it will be much easier to find these energy sources and that they may be located all over the world.

“With the help of our research we even know where oil could be found in Sweden!” says Vladimir Kutcherov, Professor at the KTH Department of Energy Technology in Stockholm.

Together with two research colleagues, Professor Kutcherov has simulated the process of pressure and heat that occurs naturally in the inner strata of the earth’s crust. This process generates hydrocarbons, the primary elements of oil and natural gas.

According to Vladimir Kutcherov, these results are a clear indication that oil supplies are not drying up, which has long been feared by researchers and experts in the field.

He adds that there is no chance that fossil oils, with the help of gravity or other forces, would have been able to seep down to a depth of 10.5 kilometres in, for example the US state of Texas, which is rich in oil deposits. This is, according to Vladimir Kutcherov, in addition to his own research results, further evidence that this energy sources can occur other than via fossils - something which will cause a lively discussion among researchers for a considerable period of time.

“There is no doubt that our research has shown that raw oil and natural gas occur without the inclusion of fossils. All types of rock formations can act as hosts for oil deposits,” asserts Vladimir and adds that this applies to areas of land that have previously remained unexplored as possible sources of this type of energy.

This discovery has several positive aspects. Rate of success as concerns finding oil increases dramatically – from 20 till 70 percent. As drilling for oil and natural gas is an extremely expensive process, costs levels will be radically changed for the petroleum companies and eventually also for the end user.

“This means savings of many billions of kronor,” says Vladimir.

In order to identify where it is worth drilling for natural gas and oil, Professor Kutcherov has, via his research, developed a new method. The world is divided into a fine-meshed grid. This grid is the equivalent of cracks, known as migration channels, through strata underlying the earth’s crust. Good places to drill are where these cracks meet.

According to Professor Kutcherov, these research results are extremely important not least as 61 percent of the world’s energy consumption is currently based on raw oil and natural gas.

The next stage in this research is more experiments, especially to refine the method that makes it easier to locate drilling points for oil and natural gas.

The research results produced by Vladimir Kutcherov, Anton Kolesnikov and Alexander Goncharov were recently published in the scientific journal Nature Geoscience, Volume 2, August.

For more information, please contact Vladimir Kutcherov at [e-mail] or on [phone].

Peter Larsson

--- --- ---

Sjá einnig:

 

Nature Geoscience:

 http://www.nature.com/ngeo/journal/v2/n8/abs/ngeo591.html

Letter abstract

Nature Geoscience 2, 566 - 570 (2009)
Published online: 26 July 2009 | doi:10.1038/ngeo591

Subject Category: Biogeochemistry

Methane-derived hydrocarbons produced under upper-mantle conditions

Anton Kolesnikov^1,2, Vladimir G. Kutcherov^2,3 & Alexander F. Goncharov¹

There is widespread evidence that petroleum originates from biological processes^{1, 2, 3}. Whether hydrocarbons can also be produced from abiogenic precursor molecules under the high-pressure, high-temperature conditions characteristic of the upper mantle remains an open question. It has been proposed that hydrocarbons generated in the upper mantle could be transported through deep faults to shallower regions in the Earth's crust, and contribute to petroleum reserves^{4, 5}. Here we use in situ Raman spectroscopy in laser-heated diamond anvil cells to monitor the chemical reactivity of methane and ethane under upper-mantle conditions. We show that when methane is exposed to pressures higher than 2 GPa, and to temperatures in the range of 1,000–1,500 K, it partially reacts to form saturated hydrocarbons containing 2–4 carbons (ethane, propane and butane) and molecular hydrogen and graphite. Conversely, exposure of ethane to similar conditions results in the production of methane, suggesting that the synthesis of saturated hydrocarbons is reversible. Our results support the suggestion that hydrocarbons heavier than methane can be produced by abiogenic processes in the upper mantle.

1. Geophysical Laboratory, Carnegie Institution of Washington, Washington, District of Columbia 20015, USA
2. Lomonosov Moscow State Academy of Fine Chemical Technology, 117571 Moscow, Russia
3. Royal Institute of Technology, SE-100 44 Stockholm, Sweden

Correspondence to: Alexander F. Goncharov¹ e-mail: [e-mail]

 

  --- --- ---

 

Science Daily:  

Fossils From Animals And Plants Are Not Necessary For Crude Oil And Natural Gas, Swedish Researchers Find

 

“There is no doubt that our research proves that crude oil and natural gas are generated without the involvement of fossils. All types of bedrock can serve as reservoirs of oil,”
segir  Vladimir Kutcherov prófessor við KTH.

(Mynd: Vetenskapsrådet (The Swedish Research Council))

Breytingar í lofthita síðustu 30 ára: Deila um keisarans skegg...?

 

 

Splunkunýr hitaferill sem segir lítið: Myndin hér að ofan sýnir breytingar í hitafari lofthjúps jarðar síðastliðinn 30 ár samkvæmt gervihnattamælingum.  Í sjálfu sér er ekkert merkilegt eða óvenjulegt við þennan feril, en við skulum samt skoða hann aðeins nánar.

Ferillinn er af vefsíðu Dr. Roy Spencer sem sér um úrvinnslu mæligagna frá gervihnöttunum. Ferillinn er nýr því síðustu gildi eru frá lokum ágústmánaðar. Mæligögnin má sjá hér og jafnvel setja Í Excel ef menn vilja skoða þau nánar.

Roy Spencer hefur teiknað inn tvö frávik sem teja má víst að rekja megi til atburða í náttúrunni, þ.e. skammtíma kólnun vegna eldgossins mikla í Mt. Pinatubo 1991 og skammtíma  hlýnun vegna kröftugs El Nino í Kyrrahafinu 1998.

 

Hugsanlega er bloggarinn eithvað glámskyggn, en ef hann skoðar þennan 30 ára hitaferil, og fjarlægir í huganum þessi tvö atvik 1991 og 1998, þá finnst honum að deila megi ferlinum, og þar með þróun hitastigs, í því sem næst þrjú tímabil:

   1979-2000: Engin breyting á hitastigi. Aðeins nokkuð reglulegar sveiflur upp-niður.

   2000-2002: Hækkun hitastigs um ca. 0,2 gráður C.

   2002-2009: Engin breyting á hitastigi. Aðeins smávægilegar sveiflur upp-niður.

 

(Reyndar má sjá snögga dýfu á síðasta ári sem væntanlega má rekja til La Nina í Kyrrahafinu).

 

Sjá aðrir eitthvað meira en bloggarinn úr þessum hitaferli?

 

Getur verið að menn séu stundum að deila um keisarans skegg?

 

(Við skulum hafa í huga að 0,2 gráður jafngilda því sem næst hitamun tveggja staða nærri yfirborði jarðar þar sem hæðarmunur er um 30 metrar, eða fjarlægðarmunur norður-suður um 30 kílómetrar, samkvæmt einhverri þumalputtareglu).

 

Bloggarinn er greinilega alveg gjörsamlega glámskyggn á þessum notalega sunnudagsmorgni

 

 Uppfært 8. sept: Sjá skýringar við myndina hér fyrir neðan í athugasemd númer 16.

 

 

Eru sólblettir að hverfa? Þannig er spurt á vefsíðu NASA í dag...

 

 "Are Sunspots Disappearing?"

Það hefur sjálfsagt ekki farið fram hjá mörgum að virkni sólar virðist vera að hríðfalla eftir óvenju mikla virkni í nokkra áratugi. Mestu virkni í 8.000 ár er haft eftir vísindamönnum á Max Plank stofnuninni.

Hegðun sólar hefur verið óvenjuleg upp á síðkastið. Undanfarin tvö ár eða svo hafa varla sést sólblettir, og í þau fáu skipti að eitthvað hefur sést, þá hafa það nánast verið örlitlar örður sem hafa horfið skjótt eftir að þær mynduðust.

Á vefsíðu NASA í dag er vitnað í rannsóknir tveggja vísindamanna, þeirra Dr. Matthew Penn og Dr.  Bill Livingston hjá National Solar Observatory. Þeir hafa mælt segulvirkni sólbletta síðastliðinna 17 ára og fundið mjög sérstaka tilhneigingu. Seglsviðið minnkar hratt, eins og sést á myndinni.

 

 

Sjá nánar í greininni eftir Penn og Livingstone sem nálgast má hér.

 

 "Segulsvið sólblettanna minnkar um 50 gauss á ári", segir Dr. Penn. "Ef við framlengjum þessa þróun fram í tímann, þá gætu sólblettir verið algjörlega horfnir árið 2015". 

Síðan er aftur vitnað í Dr. Penn á vefsíðu NASA: "Samkvæmt mælingum okkar virðast sólblettir aðeins myndast ef segulsviðið er sterkara en um það bil 1500 gauss. Ef núverandi tilhneiging heldur áfram, þá verður þessu marki náð innan fárra ára".

 Á vefsíðu NASA er minnt á að fari svo að sólblettir hverfi, þá verði það ekki í fyrsta skipti. Milli áranna 1645 og 1715 hurfu þeir að mestu á tímabili sem kallast Maunder minimum. Þá var mesta kuldatímabil Litlu ísaldarinnar svokölluðu.

Vefsíða NASA  Are Sunspots Disappearing? er hér. Vefsíðan er dagsett 3. sept. 2009.  Áhugasömum er bent á að lesa það sem þar kemur fram, því hér er aðeins stuttur úrdráttur. Svo er grein vísindamannanna hér

 

--- --- ---

 

Allmargar fallegar vetrarmyndir frá mesta kuldatímabili Litlu ísaldarinnar má sjá á bloggsíðu sem er hér.

 

Gríðarlegur sólblossi 1. september. Bilanir í fjarskiptakerfum...

 

 

Milljarðar tonna af efni þeyttust í átt til jarðar 1. september og orsökuðu verulegar bilanir í fjarskiptakerfum. Gríðarleg norðurljós sáust víða um heim, jafnvel á Kúbu samkvæmt fréttum 1859. Fjarskiptalínur loguðu í neistaflugi og tæknimenn fengu hressileg rafmagnsstuð. Ritsímabúnaður stóð sums staðar í ljósum logum.

Ótrúlegt, en satt. Þetta gerðist reyndar ekki í gær, heldur fyrir nákvæmlega 150 árum, þ.e. í september 1859. Atvikið er kennt við Carrington.

Sem betur fer voru fjarskiptakerfin ennþá mjög frumstæð. Einfaldir ritsímar sem voru lítið annað en morselykill, rafhlaða og símalína. Á viðtökustað skrifaði penni morsetáknin á pappírsræmu. Samt varð þetta einfalda fjarskiptakerfi víða óvirkt í nokkrar klukkustundir.

Hefði þessi atburður átt sér stað í dag, þá hefði tjónið orðið gríðarlegt. Helst mætti líkja því við hamfarir.

Nýlega var gefin út löng skýrsla um þessa vá: Severe Space Wether Events - Understanding Social and Economic Impacts. Workshop Report. 

Í skýrslunni stendur meðal annars: "The total economic impact in the first year alone could reach $2 trillion, some 20 times greater than the costs of a Hurricane Katrina...".  Þetta er enginn smá kostnaður: 2.000.000.000.000 dollarar, og það bara í Bandaríkjunum. Svona sólblossi, eins og Carrington blossinn árið 1859, gæti komið hvenær sem er. Afleiðingarnar gætu orðið skelfilegar fyrir efnahag heimsins.

Myndin efst á síðunni sýnir nokkuð stóran sólblossa. Sjá hér.

Góð grein um sólblossa er á Stjörnufræðivefnum.

Þessa 130 blaðsíðna skýrslu má nálgast t.d. hér (13 Mb að stærð). Einnig er hægt að kaupa hana hjá Amazon.

Trúlega er einfaldast að hlaða skýrslunni niður með því að smella  hér.

Áður hefur verið fjallað um þessi mál og Carrington sólblossann hér: "Öflug sólgos geta haft afdrifaríkar afleiðingar á jörðu niðri...",   og í athugasemdunum hér.   Einnig má lesa um Carrington sólblossann á vefsíðu NASA hér. Umfjöllun um þessa 130 blaðsíðna skýrslu er hér á vefsíðu NASA.  Sjá einnig afmælisgrein á vefsíðunni www.Spaceweather.com.

 

Hvað sem öðru líður, þá á Carrington sólblossinn 150 ára afmæli í dag

 

 Mynd frá National Geographic um Stereo geimförin:

 

 

 

 

Fallegar nærmyndir af sólinni frá SOHO NASA:

 

 

 

 

Amazon:   The Sun Kings: The Unexpected Tragedy of Richard Carrington and the Tale of How Modern Astronomy Began

Ljósmengun í þéttbýli og dreifbýli...

 

 

Auðlind sem er að hverfa. 

Ljósmengun frá illa hannaðri lýsingu er helsti óvinur þess sem vill njóta fegurðar himinsins. Þetta er ekki aðeins vandamál hérlendis, heldur víða um heim. Nú er að vaxa upp kynslóð sem varla hefur séð stjörnur aðrar en þær allra skærustu. Hve margir skyldu hafa séð okkar eigin Vetrarbraut? Jafnvel norðurljósin hverfa í glýjuna.

 

 

Ljósmengum er af ýmsum toga. Algengasta orsök er slæmur frágangur á ljósastæðum. Ljós berst þá til hliðar eða upp og verður sýnilegt sem bjarmi yfir borgum eða gróðurhúsum.

Myndin er tekin árið 1997 frá Garðabæ og sér yfir hluta Öskjuhlíðar. Rétt má greina halastjörnuna Hale-Bopp, sem var mjög björt. Aðrar stjörnur sjást varla vegna bjarmans.

Ljósmengun í Reykjavík er verulega mikil.

(Smella á mynd til að sjá stærri. Ljósm. ©ÁHB)

Víða erlendis hafa menn gert sér grein fyrir þessu vandamáli og gert bragarbót: Lýsing hefur orðið þægilegri, orkunotkun verulega minni, og fjárhagslegur ávinningur hefur því verið töluverður af þessum lagfæringum. Allir eru ánægðir þegar vel tekst til, ekki síst stjarneðlisfræðingar, stjörnuáhugamenn, og allir þeir sem unna fallegri náttúru.

 

 

Alþjóðleg samtök áhugamanna og hagsmunaaðila á þessu sviði, International Dark-Sky Association - IDA (http://www.darksky.org), hafa víða náð góðum árangri á þessu sviði með því að benda á vandamálið og úrlausnir. IDA er með mjög gagnlega vefsíðu.

 

Hér á landi hefði mátt ætla að við værum blessunarlega laus við þessa mengun eins og aðrar, en það er öðru nær. Ljósmengun hér er engu minni en víða í hinum stóra heimi. Bjarmi yfir höfuðborginni er ótrúlega mikill, svo og bjarmi frá gróðurhúsum í dreifbýlinu.  

 

Hér til hægri eru tvær myndir teknar í mars 1997:

 

Fyrri myndin er tekin frá Garðabæ  yfir hluta Reykjavíkur. Vel má sjá bjarmann, sem liggur eins og hjúpur yfir borginni. Aðeins allra skærustu stjörnur sjást, og  Vetrarbrautin sést ekki lengur. Ein bjartasta halastjarna sem sést hefur á síðustu árum prýddi stjörnuhimininn. Mjög erfitt var að ljósmynda hana frá Reykjavík.

 

Næsta mynd sýnir Hale-Bopp og aragrúa stjarna. Hér var myrkrið það gott, að hægt var að hafa ljósop myndavélarinnar opið í 10 mínútur. Þá koma fram ótal stjörnur, sem venjulega sjást ekki með berum augum. Einnig má sjá bláan rafhala halastjörnunnar, en hann sést ekki með berum augum. Myndin var tekin frá Keilisnesi, áður en Reykjanesbrautin var lýst upp með illa skermuðum ljósum. Lýsing utanbæjar er sífellt að aukast, og oftar en ekki gleymist að huga að góðri lýsingartækni. Lýsingin veldur óþarfa bjarma, og ekki síður óþarfa glýju.

Þessi mynd af Hale-Bopp er tekin utan Reykjavíkur í mars 1997. Mjög lítil ljósmengun og aragrúi stjarna er sýmilegur. Grænleita slæðan er norðurljós. Neðst til hægri má sjá Andromeda stjörnuþokuna. Þar eru milljarðar sóla.  Á þessari mynd má einnig sjá aragrúa stjarna, sem eru ósýnilegar með berum augum.

(Smella á mynd til að sjá stærri. Ljósm. ©ÁHB)

 

 

Hefur þú lesandi góður prófað að horfa til himins þar sem himininn er ómengaður? Prófaðu að fara út úr bílnum og horfa til himins ef þú ert á ferðalagi utan þéttbýlis í stjörnubjörtu veðri. Þú verður ekki fyrir vonbrigðum

 

Vonandi fara menn að gera sér grein fyrir þessu vaxandi vandamáli. Ef heldur áfram sem horfir verður stjörnuhimininn ósýnilegur flestum innan skamms. Þetta eru sameiginlegir hagsmunir okkar allra!

 

 

Hvað veldur ljósmengun?

Ljósmengum er af ýmsum toga. Algengasta orsökin er slæmur frágangur á ljósastæðum. Ljós berst þá til hliðar eða upp og verður sýnilegt sem bjarmi yfir borgum eða gróðurhúsum.  

 

Sum götuljós eru mjög illa hönnuð, og þekkja margir kúlu- eða keilulaga ljósakúpla sem einkum eru algengir í íbúðahverfum. Í stað þess að beina ljósinu niður er því varpað um allar trissur, mest beint í augu vegfarenda.

 

Ljóskastarar, sem ætlaðir eru til að lýsa upp byggingar, geta verið slæmir, því töluvert ljós fer fram hjá byggingunni beint upp í háloftin.

 

Önnur gerð af ljósmengun stafar af skærum ljósum sem skína beint í augun og valda glýju, þannig að augun verða ónæmari og krefjast meiri lýsingar, sem veldur enn meiri ljósmengun,..... o.s.frv! 

 

 

Norðurljós eru oft falleg. Einar Benediktsson reyndi eitt sinn að selja norðurljósin, segir sagan, en nú er tækifæri fyrir ferðamannaiðnaðinn að selja erlendum ferðamönnum beina yfir vetrarmánuðina og norðurljósin þannig óbeint, það er að segja, ef ljósmengun hefur ekki þegar skemmt fyrir. Á myndinni má sjá lítið upplýst gróðurhús í fjallshlíðinni, en hvað er í vændum? Er þetta byrjun á enn meiri ljósmengun? Hvað finnst sumarhúsafólki um upplýsta bústaði nágranna sinna? Sumarhúsafólkið er nefnilega farðið að nýta bústaðina allt árið, einnig yfir vetrarmánuðina, til að njóta fallegra norðurljósa og stjörnuhimins.

(Smella á mynd til að sjá stærri. Ljósm. ©ÁHB)

Hvað er til ráða?

Ljósabúnaður: Nota góðan ljósabúnað sem varpar ljósinu eingöngu niður. Ljós sem berst til hliðar eða upp er til einskis nýtt, en veldur bjarma og glýju í augum. Vel skermuð ljós (og þar með minni glýja í augun) gera það að verkum, að skyggni að nóttu til verður meira en ella! Þannig má komast af með minni perur og spara orku og peninga. Ekki nota óþarflega stórar perur.

 

Gróðurhús: Gróðurhúsabændur ættu að huga vel að þeim kostnaði sem stafar af því að senda ljósið upp í háloftin. Þarna er væntanlega fundið fé. Með betri nýtingu á ljósinu gætu þeir vafalaust sparað stórfé, og jafnframt aukið uppskeruna.

 

Þjófavörn: Stundum telja menn að gott sé að hafa útiljós kveikt í öryggisskyni, þ.e. til að minnka líkur á innbrotum. Ljós sem síloga draga athygli að mannvirkinu sem ætlunin var að verja, en mun áhrifameira er að hafa ljós sem kvikna við merki frá hreyfiskynjara, en eru að öllu jöfnu slökkt. Nágrannar verða þá varir við mannaferðir, og hinir óboðnu gestir hörfa.

 

Sumarhús: Vaxandi sumarhúsabyggð utan þéttbýlis veldur áhyggjum. Tilheiging virðist vera hjá sumum sumarhúsaeigendum að vera með útljós kveikt, jafnvel þegar enginn er við. Ljósin hjálpa óboðum gestum að finna sumarhúsið. Það er einnig tillitsleysi við nágrannana að vera með logandi og illa skermuð útiljós að óþörfu.

 

Hvers vegna  að hafa kveikt á útiljósum, þegar enginn er útivið?

  - Munið eftir slökkvaranum!

  - Notið hreyfiskynjara við útiljósin, ef ætlunin er að fæla burt óvelkomna gesti. 

  - Veljið ljósastæði sem lýsa eingöngu niður.

  - Notið ljósadimmi.

  - Notið minni perur. 

 

Einstaklingar, sem setja upp ljós utanhúss, ættu að taka tillit til nágranna sinna!

 

Munið eftir leynivopninu gegn óboðnum gestum; þ.e. hreyfiskynjaranum sem kveikir útiljósin þegar einhver nálgast!   Ekki gera þeim lífið auðveldara með því að lýsa upp sumarhúsið í tíma og ótíma .

 

 

Þjóðvegalýsing: Aukin lýsing á þjóðvegum landsins veldur áhyggjum, en þar þyrfti að huga betur að vali á ljósastæðum en gert hefur verið hingað til.Til að varðveita fegurð himinsins væri æskilegt að sjá tekið á þessum málum í greinargerðum aðal- og deiliskipulags, svo og í umhverfisstefnum. Aðeins ætti að nota fullskermuð ljós á þjóðvegum.

 

Hönnun: Verkfræðingar, tæknifræðingar, arkitektar og aðrir sem hanna lýsingu utanhúss ættu að taka höndum saman og taka tillit til þessarar mengunar við hönnun á nýframkvæmdum og við lagfæringar á eldri búnaði.

 

Aðal- og deiliskipulag: Skipulagsfræðingar og landslagsarkitektar, sem vinna að aðal- og deiliskipulagi, ættu að setja ákvæði um skynsamlega lýsingu í greinargerð skipulagsins.

 

Í umhverfisstefnu Borgarbyggðar, sem samþykkt á fundi bæjarstjórnar 25. apríl 2000 stendur m.a:

“11.  Ljósmengun:     Við uppsetningu og endurnýjun götulýsingar verður þess gætt að ljósmengun utan svæðis verði í lágmarki”.

Þetta er til mikillar fyrirmyndar.

 

Ýmislegt er hægt að gera til að minnka ljósmengun. Hér fyrir aftan eru nokkrar tengingar að vefsíðum þar sem fræðast má nánar um aðgerðir. Nokkrar ljósmyndir hér fyrir neðan varpa ljósi á vandamálið. Aðalatriðið er að menn séu meðvitaðir um málið og láti skynsemina ráða.

 

 

Hver er reynsla annarra þjóða?

Minni orkunotkun er ótrúlega fljót að skila sér. Sem dæmi má nefna San Diego þar sem ráðist var í að lagfæra götulýsingu með því að skipta um ljósker. Eftir aðeins þrjú ár hafði minni orkunotkun greitt allan kostnað, og nú nemur sparnaðurinn milljónum dollara á ári! Ótrúlegt en satt. Stjörnur eru aftur farnar að skreyta himinhvelfingua eftir þessar lagfæringar.

 

 

Nokkrar myndir.

Myndirnar hér á síðunni eru frá ýmsum áttum. Sumar varpa skýrara ljósi á vandamálið og úrlausnir, en aðrar eru af ómenguðum stjörnuhimi og sýna hvers menn eru að fara á mis þar sem ljósmengun er mikil.

 

Oft, en ekki alltaf, má smella á mynd til að kalla fram aðra stærri.

 

 

Þetta er ekki eldgos.  Ljósmengun frá gróðurhúsum getur verið gríðarleg. Hér má sjá bjarmann frá Flúðum og Reykholti. Er virkilega þörf á þessari orkusóun og mengun? (Smella á mynd til að sjá stærri. Ljósm. ©ÁHB)

Sumarhúsaþyrping að kvöldi dags. Hvers vegna öll þessi ljós, jafnvel þegar enginn er við? Er þetta tillitsleysi, eða bara myrkfælni? Ef til vill bara athugunarleysi, en þá er auðvelt að ráða bót á því með því að teygja sig í slökkvarann! Öllum mun líða betur! (Smella á mynd til að sjá stærri. Ljósm. ©ÁHB)

Samsett mynd tekin utan úr geimnum af jörðinni sýnir hve vandamálið er gríðarlegt. Enn er dreifbýli á Íslandi lítt mengað, en ástandið versnar með hverju ári sem líður. (Smella þrisvar á mynd til að sjá stærri)

 

 

 

Slæmt. Ljósið fer um allar trissur. Fáránlegt. Ljósið ratar ekki einu sinni niður. Gott. Lítil ljósmengun. Lítil glýja.

Slæm götuljósker varpa glýju í augun. Ljósið dreifist meira og minna um allar trissur og veldur óþarfa ljósmengun.       Góð götuljósker skerma ljósið af, þannig að það beinist aðeins niður. Engin glýja í augum.   Sama gildir um val á útiljósum húsa. Þau eiga að vera skermuð og lýsa niður.

Ráðið við ljósmengun er einfalt!     Látum ljós okkar skína af skynsemi! Rétt val á ljósabúnaði skiptir sköpum. Ljós, sem fer upp eða til hliðar, er orkusóun og veldur ljósmengun og glýju í augum. Tökum höndum saman. Notum góðan ljósabúnað og látum ekki skær útiljós loga að óþörfu.

 

 

Ört vaxandi sumarhúsabyggð er eitt helsta áhyggjuefni stjörnuskoðunarmannsins. Hvers vegna? Jú vegna þess að margir virðast telja sér skylt að flytja ljósmengun þéttbýlisins út í sveitir landsins og setja upp skær ljós utanhúss sem skera í augu nágrannans. Ekki aðeins þegar einhver er í bústaðnum, heldur dag og nótt, árið um kring. Þetta er mikill misskilningur ef ætlunin er að fæla óboðna gesti frá. Góð útiljós hjálpa þeim að rata að bústaðnum og athafna sig. Tvö ráð eru miklu áhrifameiri: Nota útiljós sem tengt er hreyfiskynjara og vekur athygli nágranna á mannaferðum, og/eða dauft ljós bak við gluggatjöld. Hinn óboðni veit ekki hvort einhver er heima og fælist ljósið sem kviknar.

 

Venjið ykkur á að slökkva á útiljósum ef enginn er útivið. Takið tillit til nágranna ykkar. Notirð dauf og vel skermuð útiljós, ljós sem lýsa niður, en ekki fram.

 

 

Njótið þess að vera án ljósmengunar utan þéttbýlis. Lærið að njóta fegurðar himinsins. Venjulegur handsjónauki (t.d. 8x40) er allt sem til þarf auk hinnar frábæru bókar Snævarrs Guðmundssonar Íslenskur stjörnuatlas. Á einfaldan og fróðlegan hátt er greint frá því hvernig best er að stunda stjörnuskoðun. Í bókinni, sem er 144 blaðsíður, er mikill fjöldi mynda og stjörnukorta og aftast í henni er örnefnakort af tunglinu. Bókinni fylgir snúningsskífa með stjörnuhvelfingunni þar sem sést hvernig næturhimininn ber fyrir á öllum tímum ársins og hvaða svæði hans hentar að skoða hverju sinni. Íslenskur stjörnuatlas er fyrsta bókin um íslenska stjörnuhimininn.
 

 

 

 

Hale Bopp, stjörnur og norðurljós í tunglskini í mars 1997. Skálafell í baksýn. ©ÁHB

 

Krækjur:

 

Vísindavefurinn:

Hvað er átt við með ljósmengun, er það mikið vandamál á Íslandi og hvað er til ráða gegn því?

 

Stjörnuskoðun:

Stjörnufræðivefurinn

 

Til fyrirmyndar:

Umhverfisstefna Borgarbyggðar tekur á ljósmengun.  (Sjá grein 11).

 

Alþjóðasamtök:

International Dark Sky Association

 

Meira um ljósmengun:

Áhyggjur stjörnuskoðunarfélags af vaxandi mengun (PDF grein á íslensku)

 

Gap Ginnunga. Vefsíða

 

Ekki láta útiljósin loga að óþörfu! 

 

 

 

Ljósmyndasýningin From Earth to the Universe á Menningarnótt...

 

Í tilefni Menningarnætur 2009 og Alþjóðlegs árs stjörnufræðinnar hefur ljósmyndasýningin
From Earth to the Universe
verið sett upp á Skólavörðuholti, fyrir framan Hallgrímskirkju.

Tuttugu og sex ljósmyndir eru á sýningunni sem er eitt af alþjóðlegum verkefnum stjörnufræðiársins og nýtur meðal annars stuðnings Menningarmálastofnunar Sameinuðu þjóðanna (UNESCO).

Sýningin stendur yfir í mánuð.

( Sjaldan er góð vísa of oft kveðin. Þess vegna skal hér á þessari síðu ítrekað það sem félagi minn hefur þegar fjallað um á Stjörnufræðivefnum. Þessi síða er í reynd afrit af þeirri ágætu síðu ).

Viðfangsefni stjörnufræðinnar koma oft mjög vel út á ljósmyndum og meðsýningunni eru nokkrar þeirra kynntar almenningi. Hinar glæsilegu ljósmyndir, sem floti geimsjónauka og stjörnusjónauka á jörðu niðri hafa tekið, sýna vel hvernig niðurstöður stjarnvísinda geta á stundum líkst listaverkum. Með fallegum ljósmyndum er auðvelt að ná til fjölda fólks sem hvorki hefur upplifað né séð undur alheimsins.

„Með sýningunni skapast tækifæri til að efla áhuga barna og unglinga á raunvísindum,” segir Sævar Helgi Bragason, einn aðstandandi sýningarinnar og formaður Stjörnuskoðunarfélags Seltjarnarness. „Sýningin stendur fram yfir upphaf skólaárs og eru kennarar hvattir til að skoða sýninguna með bekkjum sínum. Sýningin mun ekki aðeins höfða til Íslendinga, heldur líka þeirra þúsunda ferðamanna sem staddir verða hérlendis á meðan hún stendur yfir. Þess vegna er skýringartexti við allar myndirnar bæði á íslensku og ensku.”

Allar myndirnar eru í litum. Á mörgum þeirra eru litirnir um það bil eins og fólk sæi þá, væri það nógu nálægt og augun nógu næm. Með sjónaukum má sjá mun meira en augu okkar nema. Þeir eru miklu næmari og sjá daufara ljós, daufari liti og eru auk þess næmir fyrir ljósi utan hins sýnilega litrófs, m.a. útbláu ljósi, innrauðu ljósi, röntgengeislun, útvarpsbylgjum og gammageislun. Á myndum sem teknar eru í ósýnilega hluta litrófsins er litum oftast bætt við þannig að orkuminnsta geislunin er rauð og sú orkumesta blá. Á þennan hátt má kortleggja ósýnilegt ljós eins og röntgengeislun eða innrautt ljós og búa til myndir sem við getum séð.

Einar H. Guðmundsson, prófessor í stjarneðlisfræði við Háskóla Íslands, segir stjarnvísindi leita svara við dýpstu spurningum mannkyns og tengjast líka menningu og menningararfi þjóða traustum böndum. „Löngu áður en stjörnusjónaukinn kom til sögunnar sáu menningarsamfélög fyrri tíma mynstur á stjörnuhimninum og nefndu þau eftir dýrum, hlutum, hetjum, guðum og kynjaverum,” segir Einar og bætir við: „Tímatalið, trúarhátíðir og ýmsar hefðir byggja enn á gömlum athugunum á göngu himintungla. Þetta eru aðeins örfá dæmi sem sýna þau nánu tengsl sem eru milli stjarnvísinda og menningar og menningararfleiðar þjóða.”

Sýningin hefði aldrei orðið að veruleika nema fyrir aðkomu góðra stuðningsaðila. Þeir eru:

• Menningarnætursjóður
• Stjörnufræðivefurinn
• Sjónaukar.is

# # #

Alþjóðlegt ár stjörnufræðinnar 2009 (The International Year of Astronomy 2009: IYA2009) er haldið að frumkvæði Alþjóðasambands stjarnvísindamanna (the International Astronomical Union: IAU) og UNESCO (the United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) undir kjörorðinu Undur alheimsins.

Á alþjóðlegu ári stjörnufræðinnar 2009 eru liðin 400 ár frá því Galíleó Galíleí gerði sínar fyrstu stjörnuathuganir með aðstoð sjónauka. Árið er að grunni til alþjóðleg hátíð þar sem áhersla er lögð á stjarnvísindi og framlag þeirra til samfélags og menningar. Hátíðarhöldin endurspeglast í viðburðum í einstökum bæjum og byggðarlögum, á landsvísu og á alþjóðlegum vettvangi.

Á ári stjörnufræðinnar verður reynt að fá almenning til þess að taka þátt í hinum ýmsu verkefnum. Í því átaki leika stjörnuáhugamenn stórt hlutverk og munu þeir skipuleggja og stjórna fjölda skemmtilegra viðburða. Nú þegar taka þúsundir þeirra þátt í undirbúningnum á alþjóðavettvangi og með þátttöku sinni mynda þeir stærsta tengslanet sem um getur í stjarnvísindum. Hér á landi er það fyrst og fremst Stjörnuskoðunarfélag Seltjarnarness sem sér um þennan þátt.

Frekari upplýsingar veita:

Einar H. Guðmundsson
Formaður íslensku IYA2009-landsnefndarinnar
og formaður Stjarnvísindafélags Íslands
Raunvísindastofnun Háskólans
Dunhaga 3, 107 Reykjavík.
Símar: 5255800/4811 og 8626192
Tölvupóstfang: einar[hjá]raunvis.hi.is

Sævar Helgi Bragason
Formaður Stjörnuskoðunarfélags Seltjarnarness
Raunvísindastofnun Háskólans
Dunhaga 3, 107 Reykjavík.
Sími: 896-1984
Tölvupóstfang: saevar[hjá]stjornuskodun.is

Gagnlegar vefsíður

• Íslensk vefsíða stjörnufræðiársins: http://www.2009.is
• Stjörnufræðivefurinn: http://www.stjornuskodun.is
• Stjarnvísindafélag Íslands: http://www.raunvis.hi.is/~einar/SI.html
• Stjörnuskoðunarfélag Seltjarnarness: http://www.astro.is
• Stjörnuverið: http://www.natturmyndir.com
• Vefsíða alþjóðaársins IYA2009: http://www.astronomy2009.org
• Vefsíða sýningarinnar: http://www.fromearthtotheuniverse.org

Nokkrar myndir sem sjá má á sýningunni

Satúrnus

Sólblettir

Kjalarþokan

Riddaraþokan í Óríon

 

Andrómeduvetrarbrautin

 

 

www.stjörnuskoðun.is