Hjarðhugsun manna eða Groupthink...

 

 

Hjarðhegðun í dýraríkinu þekkja flestir og margir eru farnir að greina svipaða hegðun meðal manna, en það þarf ekki að koma á óvart því auðvitað tilheyra menn (konur eru líka menn) dýraríkinu.

Leiðtoginn, forystusauðurinn, leggur línurnar og þeir sem tilheyra hjörðinni samsinna öllu sem hann segir. Það er ekki endilega vísvitandi, heldur hrífast menn með andrúmsloftinu kringum hann, oftar en ekki hugsunarlaust og ómeðvitað. Eitthvað fyrirbæri ræður ríkjum sem límir saman hugsanir og gerðir manna.

Menn í hjörð eru löngu hættir að hugsa á gagnrýninn hátt, og hirð leiðtogans gætir þess vel að þeir sem fara út af sporinu og spyrja spurninga séu yfirgnæfðir með ýmsum ráðum. Oft er beitt árásum á viðkomandi persónu í stað þess að ræða málstaðinn. Argumentum ad hominem. Þetta þekkja menn vel úr stjórnmálum og jafnvel vísindaheiminum. Þar kallast hóphugsunin hinu fína nafni scientific concensus. Jafnvel virðast sumar opinberar stofnanir bera merki hjarðhegðunar innanhúss, en það þarf ekki að undra. Forystusauðir eru jú einnig í fjárhúsum.

Sem betur fer eru til sjálfstæðir einstaklingar sem þrífast illa í hjörð. Það þekkjum við úr íslenskum stjórnmálum og alþjóðlegum vísindum. Einstaklingar sem láta eigin sannfæringu ráða. Oftar en ekki verða þetta brautryðjendur á nýjum sviðum framfara og hugsunar. Hjörðin situr eftir öllum gleymd.

Hjarðhugsun kallast Groupthink á ensku. Hugsanlega mætti einnig nota orðið hóphugsun, en ritaranum þykir fyrra orðið berta. Hugtakið Groupthink er nánast orðið alþjóðlegt og hafa um það verið skrifaðar lærðar greinar, enda er um að ræða stórvarsamt fyrirbæri. Þekktastar eru e.t.v. rannsóknir Irving Janis hjá Yale háskóla.  Groupthink  er eiginlega hugarfar innan mjög samstæðs hóps þar sem meðlimir reyna eftir megni að forðast árekstra og komast að samdóma áliti án þess að beita gagnrýnni hugsun, greiningu og skoðun á hugmyndum.

 

Hér fyrir neðan eru meginatriði hjarðhugsunar sem oft veldur hjarðhegðun dregin saman.

 

 

Hjarðhugsun - Groupthink

Hjarðhugsun eða Groupthink er hugtak sem vísar til rangrar ákvörðunartöku innan hóps. Hópar þar sem hjarðhegðun eða groupthink viðgengst skoðar ekki alla möguleika og meiri áhersla er lögð á samdóma álit en gæði ákvörðunar.  Niðurstaðan verður oftar en ekki röng. Í sumum tilvikum geta afleiðingarnar orðið skelfilegar.

Það er öllum hollt að hugsa um þessi mál og reyna að skilja fyrirbærið og hvað megi gera til að forðast það. Líta í kringum sig og reyna að sjá merki hjarðhegðunar. Hvernig er ástandið í þjóðfélaginu, stjórnmálunum, fjármálaheiminum, vísindaheiminum, vinnustaðnum... ?  Greina, spyrja og ræða...  Taka jafnvel dæmi úr dýraríkinu og gleyma því ekki að við tilheyrum því.   Reyna síðan að láta skynsemina verða hjarðeðlinu yfirsterkari og brjótast út úr hjörðinni. Verða sjálfstæður í hugsun og öðlast þannig virðingu, í stað þess að vera ósýnilegur í stóði.

 

Hagstæð skilyrði til að hjörð myndist:

• Hætta er á hjarðhugsun þegar meðlimir hóps eru mjög samrýmdir og þeir eru undir miklu álagi að taka ákvörðun um mikilvæg mál. Að hugsa sem hjörð verður þægilegast fyrir alla meðlimi hjarðarinnar.

 

Neikvæð hegðun í hóp þar sem hjarðhugsun viðgengst:

1. Fáir möguleikar skoðaðir.
2. Hugmyndir sem koma fram eru hvorki rýndar né ræddar.
3. Aðrir kostir en varpað hefur verið fram eru ekki skoðaðir.
4. Slegið er á viðleitni til sjálfstæðrar hugsunar.
5. Reynsla annarra eða sjálfs hópsins af eldri svipuðum málum ekki skoðuð.
6. Ekki leitað álits sérfræðinga.
7. Ekki er reynt að fá utanaðkomandi álit.
8. Litið er niður til þeirra sem tilheyra ekki hópnum.
   
9. Gagnaöflun hlutdræg.
10. Ekki reiknað með að þörf sé á varaáætlun.

 

Einkenni hjarðhugsunar:

1. Trú á eigin óskeikulleika.
2. Trú á eigin siðgæði.
3. Rangar ákvarðanir réttlættar.
4. Einföldun vandamála ræður ákvörðun.
5. Hræðsla við að vera öðru vísi en aðrir í hópnum.
6. Einstaklingsbundin álit kveðin niður.
7. Talað niður til þeirra sem ekki tilheyra hjörðinni.
   
8. Ad hominem eða persónuníði beitt þegar rök þrýtur.
9. Hræðsla við að láta raunverulegt álit sitt í ljós ef það er á skjön við samdóma álit hjarðarinnar.
10. Gefið í skyn að álitið sé samdóma.
11. Hugsanagæslumenn notaðir til að verja hjörðina frá óheppilegum upplýsingum.

 

Úrbætur til að koma í veg fyrir hjarðhegðun í hóp eru meðal annars:

1. Fá álit minni hópa eða nefnda sem gefur stærri hóp álit.
2. Deila stórum hóp í smærri hópa til að ræða sama málefni.
3. Leiðtogar minni og stærri hópa verða að vera hlutlausir og forðast að gefa út álit.
4. Nota mismunandi hópa fyrir mismunandi verkhluta.
5. Skoða alla hugsanlega möguleika.
6. Leita til sérfræðinga innan hóps og utan og fá þá til að ræða málin á fundum.
   
7. Fá einhvern í öllum hópum eða nefndum til að reyna að finna álitinu allt til foráttu og bera fram erfiðar spurningar. Devil‘s advocate aðferðin við gagnrýni virkar vel.
8. Muna að það ber vott um skynsemi og sjálfsstjórn að geta skipt um skoðun og gengið á móti straumnum.
   
9. Sofa vel á álitinu áður en það er gefið út. Halda síðan fund til að leyfa hugsanlega ferskum forsendum og nýrri hugsun að koma fram. Hika þá ekki við að breyta um stefnu ef með þarf.
   

 

 

 Hjarðhegðun-hóphugsun-groupthink er stórvarasamt fyrirbæri

 

 

Hvaða dæmi þekkir þú um hjarðhegðun í samfélaginu, vísindaheiminum eða annars staðar, fyrr á tímum eða nú á dögum?

 

 

 

 

Amazon: Irving L Janis; Groupthink.

Á netinu má finna mikið efni um Groupthink. Smella hér. 

Power Point skyggnur með mörgum dæmum.

Eyja Margrét Brynjarsdóttir heimspekingur: Hugsanir á dósum. Myndbönd. Fyrri hluti. Seinni hluti.

Hitametið 2010 --- Nú er hitinn í frjálsu falli...

 

 

Dr. Roy Spencer  hjá University of Alabama er einn þeirra sem sér um úrvinnslu hitamæligagna frá gervihnöttum. 

Hann hefur nú birt niðurstöður mælinga fyrir janúar 2011:

UAH Update for January 2011: Global Temperatures in Freefall

Smella hér.

Eins og sjá má myndinni hefur meðalhiti lofthjúps jarðar nánast verið í frjálsu falli undanfarið, og er nú svo komið að lofthitinn (eða hitafrávikið) er komið niður í meðaltal síðustu 30 ára, og örlítið betur ef menn vilja rýna í ferilinn með stækkunargleri. (Blái granni ferillinn lengst til hægri). Hitinn samkvæmt þessum mælingum var nefnilega -0,01°C undir meðaltalinu, en það er varla tölfræðilega marktækt.  Miðað við þetta hraða hitafall kæmi það ekki á óvart þó meðalhitinn færi vel undir 30-ára meðaltalið á næstunni.

Eru þetta miklar breytingar?   Hummm...  Kannski og kannski ekki.   Talið er að meðalhiti jarðar hafi hækkað um svosem 0,7 til 0,8 gráður á síðastliðnum 100 eða 150 árum. Hver reitur hér fyrir ofan jafngildir 0,1 gráðu.

Síðastliðið ár var einstaklega ljúft og milt fyrir gróðurinn og mannfólkið. Hvernig skyldi árið sem er nýhafið verða?  Vonandi verður það ekki síðra hér á Fróni þó þessar blikur séu á lofti...

 

Sjá nánar á bloggsíðu Dr. Roy Spencer.

 

Spjall um segultruflanir sólar sem benda til minnkandi virkni - - - og kvæðið um samlíkingu sólarinnar...

 

 

 

 

 Hvað er betra en sólarsýn
þá sveimar hún yfir stjörnurann?
Hún vermir, hún skín
og hýrt gleður mann.
                                                                                      Bjarni Gissurarson 1621 - 1712.

 

 

 

Skammtímabreytingar af völdum rafagnastrauma frá sólinni hafa verið skráðar í áratugi. Meðal annars í á vegum Háloftadeildar Raunvísindastofnunar Háskólans. Þessar breytingar geta jafnvel verið það miklar að þær birtist sem flökt í stefnu  áttavita.

Þetta segulflökt sem sólvindurinn ber með sér er einn af mælikvörðunum á virkni sólar.

Á vefsíðu Háloftadeildar Raunvísindastofnunar Háskólans stendur eftirfarandi m.a.:

 "Háloftadeild rekur segulmælingastöð í Leirvogi í Mosfellssveit. Stöðinni var komið á fót árið 1957 og er hún hin eina sinnar tegundar hér á landi. Þar eru skráðar breytingar á segulsviði jarðar, bæði skammtímabreytingar af völdum rafagnastrauma frá sólu og hægfara breytingar sem stafa af hræringum í kjarna jarðar. Breytingarnar hafa meðal annars áhrif á stefnu áttavitanála, og langtímamælingar í Leirvogi eru því notaðar til að leiðrétta kort fyrir siglingar og flug. Niðurstöður mælinga sem skráðar eru á 10 sekúndna fresti eru sendar daglega til gagnamiðstöðvar í Kyoto í Japan og mánaðarlega til Boulder í Colorado.

Háloftadeildin sér einnig um rekstur tveggja stöðva til norðurljósarannsókna, en stöðvarnar eru í eigu Pólrannsóknastofnunar Japans. Önnur þeirra er á Augastöðum í Borgarfirði, en hin á Mánárbakka á Tjörnesi. Stöðvum þessum var komið upp 1983, en tækjabúnaður þeirra er í stöðugri þróun. Hið sama er að segja um segulmælingastöðina í Leirvogi.

Þá sér Háloftadeildin um rekstur tveggja ratsjárstöðva til rannsókna á rafhvolfi jarðar. Önnur þeirra er  við Stokkseyri en hin við Þykkvabæ. Fyrrnefnda stöðin var sett upp árið 1993 og er í eigu franskra rannsóknastofnana en sú síðarnefnda, sem tók til starfa 1995, er í eigu háskólans í Leicester í Englandi. Þessar stöðvar eru mikilvægur hlekkur í keðju slíkra stöðva sem nær bæði til norður- og suðurhvels jarðar. Markmiðið með keðjunni er að kortleggja áhrif sólar á rafhvolfið".

Sá sem þennan pistil ritar vann á námsárunum sem sumarmaður á Háloftadeildinni, og kom því oft í Segulmælingastöðina í Leirvogi. Á þeim áratugum sem síðan eru liðnir hef ég komið þangað nokkrum sinnum, síðast líklega fyrir um fimm árum. Dr. Þorsteinn Sæmundsson var deildarstjóri Háloftadeildar lengst af, en nú ræður Dr. Gunnlaugur Björnsson þar ríkjum.

Mér er minnisstætt hve mikið alúð hefur alla tíð verið lögð við stöðina og úrvinnslu gagna. Þarna fékk ég að kynnast vísindalegum vinnubrögðum Þorsteins sem ávallt hafa verið í hæsta gæðaflokki. Aldrei mátti vera neinn vafi á að mæligögn væru eins rétt og nokkur kostur væri á, og ef grunur var um að þau væru það ekki, þá var ekki hætt að leita að skýringum fyrr en þær lágu fyrir. Þarna kom ég að viðhaldi tækjabúnaðar, gagnaúrvinnslu og jafnvel framköllun á kvikmyndafilmu úr norðurljósamyndavél. Þarna var meðal annars verið að framkvæma óbeinar mælingar á sólinni, þ.e. breytingum á segulsviði jarðar og jónahvolfinu. Þarna voru notuð mælitæki sem voru einstök í heiminum, m.a róteinda-segulsviðsmælirinn Móði sem Þorbjörn Sigurgeirsson prófessor smíðaði ásamt samstarfsmönnum sínum. Mörg tækjanna í segulmælingastöðinni, e.t.v. flest, voru smíðuð á Íslandi. 

Þorbjörn Sigurgeirsson prófessor í eðlisfræði við HÍ hóf stafrækslu síritandi mælistöðvar í Leirvogi á alþjóða jarðeðlisfræðiárinu 1957, þannig að þar hafa nú verið gerðar mælingar samfellt í meira en hálfa öld. Um Þorbjörn má lesa í einkar fróðlegri samantekt Leós Kristjánssonar sem finna má hér.  Þorbjörn var einstakur maður, jafnvígur á fræðilega eðlisfræði, tilraunaeðlisfræði, rafeindatækni, o.m.fl. Einstakt ljúfmenni og góður kennari, en ég var svo heppinn að hafa hann sem kennara í rafsegulfræði á sínum tíma fyrir margt löngu.

 

Jæja, nóg komið af útúrdúrum, en skoðum aðeins hver áhrif sólin hefur haft á segulflökt jarðar síðastliðna hálfa aðra öld, þ.e. skammtímabreytingar af völdum rafagnastrauma frá sólu, sem minnst er á á vef Háloftadeildar.

 ---

Ferillinn hér fyrir neðan uppfærist sjálfkrafa og sýnir hann breytingar í Average Planetary Magnetic Index (Ap) síðan um síðustu aldamót, eða í rúman áratug (2000 til janúar 2011).  Athygli vekur hve lágt gildið hefur verið undanfarin tvö ár eða svo, en Ap stuðullunn hefur verið að dóla kringum gildið 5, og jafnvel aðeins neðar.

 

                                           http://www.swpc.noaa.gov/SolarCycle/Ap.gif

 

En hvernig hefur Ap stuðullinn verið þau síðastliðin 80 ár sem góð gögn eru til um. Það sýnir næsta mynd sem nær frá 1932 til 2008.

Örvarnar neðst á myndinni merkja lágmörk í sólsveiflunni. Lárétta línan er við Ap=6. Kuldatímabiðið um 1970 ("hafísárin") hefur verið merkt inn. Það er ljóst að undanfarin tvö ár hefur Ap stuðullinn verið sá lægsti sem mælst hefur síðan 1932.

 

 

 

 Myndin hér fyrir neðan sýnir breytingar alla leið aftur til ársins 1884 til dagsins í dag, en myndin er fengin á vefsíðu Dr Leif Svalgaard.  Sést nokkurs staðar lægra gildi en mælist um þessar mundir?

Ath að ferlarnir á þessum myndum er ekki endilega alveg sambærilegir.  Meðaltalið er ekki alls staðar tekið yfir jafn langan tíma, þannig að smávægilegur munur getur verið á útliti þeirra..  

 

 Stækka má mynd með því að tvísmella á hana.

 

 

Niðurstaðan er sú að skammtímatruflanir á segulsviði jarðar eru óvenju litlar um þessar mundir. Væntanlega kemur það líka fram á mælunum í Leirvogi á svipaðan hátt og hér.

 

 

 ---

 

www.spaceweather.com

NOAA: Geomagnetic Kp and ap indices.

NOAA: Currrent solar data.

NOAA: Solar Cycle Progression

Vefsíða með fjölmörgum beintengdum upplýsingum um sólina:
Solar Images and Data Page

 

 

 

 

 

 

Kvæði um samlíking sólarinnar

Hvað er betra en sólar sýn,
þá sveimar hún yfir stjörnu rann?
Hún vermir, hún skín
og hýrt gleður mann.

Þegar að fögur heims um hlíðir
heilög sólin loftið prýðir,
lifnar hauður, vötn og víðir,
voldug er hennar sýn.
Hún vermir, hún skín
Með hæstu virðing herrans lýðir
horfi á lampa þann.
Hún vermir, hún skín
og hýrt gleður mann.

Á fjöllunum hennar geislar glóa,
gropnar ís í vötn og flóa,
drýpur vörm í dalina mjóa
dýrðar gufan eins og vín.
Hún vermir, hún skín
Allskyns fögur eplin gróa
út um veraldar rann.
Hún vermir, hún skín
og hýrt gleður mann.

Öll náttúran brosandi breiðir
blíðan faðm og sig til reiðir,
þegar að veldis hringinn heiðir
og hennar ljóma augnabrýn.
Hún vermir, hún skín
Elds brennandi lofts um leiðir
lýjast aldrei kann.
Hún vermir, hún skín
og hýrt gleður mann.

Orðið herrans helgidóma
hreinferðugrar kvinnu blóma
samlíkir við sólarljóma,
þá situr hún kyrr að verkum sín.
Hún vermir, hún skín
Um hennar dyggðir, hefð og sóma
hljómurinn víða rann.
Hún vermir, hún skín
og hýrt gleður mann.

                                                 

 

Bjarni Gissurarson 1621 – 1712, höfudur kvæðisins um samlíking sólarinnar, var skáld og prestur í Þingmúla í Skriðdal, fæðingarstað sínum. Bjarni var gáfumaður, gleðimaður og gamansamur. Hann er í tölu helstu skálda síns tíma og mjög mikilvirkur, orti trúarljóð og veraldleg kvæði af ýmsum toga, einkum ádeilur, skemmtibragi og ljóðabréf, einnig vikivakakvæði.

 

 

Spá NASA um virkni sólar fellur enn...

 

 

 

 

Eins og hreyfimyndin hér fyrir ofan ber með sér þá  hefur spá NASA um hámark næstu sólsveiflu farið hratt lækkandi.  

Takið eftir textanum efst á myndinni með dagsetningu.

 

Eins og bloggað var um hér 7. október 2010 spáði NASA þá sólblettatölu 64. Í nýjustu spánni sem birt er hér er talan komin niður í 59. Sjá myndina hér fyrir neðan.

Í mars 2008 spáði NASA sólblettatölu 130-140, en nú er spáin komin niður í 59. Skyldi spáin eiga eftir að falla frekar?

 

"Current prediction for the next sunspot cycle maximum gives a smoothed
sunspot number maximum of about 59 in June/July of 2013.
We are currently two years into Cycle 24 and the predicted size continues to fall".

 

Þannig byrjar vefsíða NASA Solar Cycle Prediction.

        Það dregur greinilega nokkuð hratt úr virkni sólar...

 

 

 Myndin er af vefsíðu NASA. Takið eftir textanum efst á myndinni.

 

""The next sunspot cycle will be 30% to 50% stronger than the previous one,"
If correct, the years ahead could produce a burst of solar activity second only to
the historic Solar Max of 1958 ".

NASA 10 mars 2006

Hvað hefði þetta þýtt í sólblettatölu?

 

Sjá pistilinn frá 7. október 2010:   Spá NASA um virkni sólar fer lækkandi...

 

Til hamingju með daginn Axel Sölvason...!!!

 

 

 

 

Hinn síungi Axel Sölvason er orðinn áttræður. Hver skyldi hafa trúað því, maður sem lítur út fyrir að vera að minnsta kosti tíu árum yngri, og í viðkynningu áratugum yngri.  Einn af þessum heppnu sem tíminn bítur ekki á.

Stundum hef ég velt því fyrir mér hvers vegna tíminn virðist hafa gleymt Axel. 
Líklega er skýringin einföld.  Sjálfsagt á Axel þátt í þessu... Hann er einn sá mesti dellukarl sem ég þekki, einn af þeim lífskúnstnerum sem kunna að varðveita barnshjartað það vel að tíminn gleymir því að menn séu til. Gleymir því að menn eigi að eldast...

Axel er, og hefur allaf verið, mikill dellukall.  Hann hefur stundað ýmiss konar flug, bæði utanfrá og innanfrá, flogið listflug og hringspólað í teygjustökki. Hann hefur verið í fjarskiptasambandi um víða veröld sem radíóamatör, ferðast um hálendið á sínum fjallabíl, stundað skytterí, og guð má vita hvað...   Hann er enn að og verður örugglega um ófyrirsjáanlega framtíð, ef ég þekki hann rétt.  Svona líf er líklega lykillinn að eilífri æsku.

Ég óska Axel mínum gamla og síunga kunningja innilega til hamingju með áfangann.

 

Á myndinni er Axel Sölvason aðeins vinstra megin við miðju. Í ræðupúltinu er frægasti flugkappi Íslendinga, Þorsteinn E. Jónsson sem frægur varð fyrir afrek sín hjá Royal Air Force í síðari heimsstyrjöndinni og í Biafra. Milli Axels og Þorsteins er Ásgeir Long. Lengst til vinstri er Ingvar Þórðarsson, en milli hans og Axels eru Böðvar Guðmundsson og Ólafur Sverrisson.  Myndina tók pistlahöfundur einhvern tíman á síðustu öld.

 

 

--...    ... --

          -..    .

                    -    ..-.    ...--    ---   --

 

 

Undarleg fylgni milli kolsýrunnar og hitastigs. Hvað er að gerast...?

 

 

 

Þessi merkilega mynd er á vef prófessors Ole Humlum við Oslóarháskóla.

Á myndinni má sjá sambandið milli hitastigs lofthjúpsins og styrks CO2 síðan reglubundnar mælingar á CO2 hófust 1958.

 

Eitthvað merkilegt er að gerast.

Ferillinn ætti að vera sívaxandi frá vinstri til hægri, en það er hann alls ekki. Á síðustu árum fellur hitastigið með vaxandi styrk koldíoxíðs, CO2. Reyndar sést sama fyrirbærið einnig í byrjun ferilsins, þ.e. á árunum eftir 1958 þegar styrkur CO2 var miklu lægri en í dag.

 

Hvað segir Prófessor Ole Humlum um þetta fyrirbæri? Sjá neðst á síðunni hér.

 

Diagram showing HadCRUT3 monthly global surface temperature estimate plotted against the monthly atmospheric CO2 content according to the Mauna Loa Observatory, Hawaii, back to March 1958. The red line is a polynomial fit with key statistics listed in the upper left part of the diagram.  Last month incorporated in the analysis: October 2010 (inside red circle). Last diagram update: 22 December 2010.

 

The diagram above shows all HadCRUT3 monthly temperatures plotted against the monthly Mauna Loa CO2 values, since the initiation of these measurements in 1958. As the amount of atmospheric CO2 have risen steadily since 1958, although with annual variations, the oldest values of temperature and CO2 are plotted close to the left side of the diagram, and more recent values are progressively plotted towards the right side of the diagram. 

By this, the diagram illustrates that the overall relation between atmospheric CO2 and global temperature apparently has changed several times since 1958.

In the early part of the period, with CO2 concentrations close to 315 ppm, an increase of CO2 was associated with decreasing global air temperatures. When the CO2 concentration around 1975 reached 325 ppm this association changed, and increasing atmospheric CO2 was now associated with rising global temperatures. However, when the CO2 concentration at the turn of the century reached about 378 ppm, the association changed back to that characterizing the period before 1975. Thus, since 2000, increasing concentration of atmospheric CO2 has again been associated with decreasing global temperature.

The diagram above thereby demonstrates that CO2 can not have been the dominant control on global temperatures since 1958. Had CO2 been the dominant control, periods of decreasing temperature (longer than 2-5 years) with increasing CO2 values should not occur. It might be argued (IPCC 2007) that the CO2 dominance first emerged around 1975, but if so, the recent breakdown of the association around 2000 should not occur, either.

Consequently, the complex nature of the relation between global temperature and atmospheric CO2 since at least 1958 therefore represents an example of empirical falsification of the hypothesis ascribing dominance on the global temperature by the amount of atmospheric CO2. Clearly, the potential influence of CO2 must be subordinate to one or several other phenomena influencing global temperature. Presumably, it is more correct to characterize CO2 as a contributing factor for global temperature changes, rather than a dominant factor.

The breakdown of the positive temperature-CO2 relation since about 2000 (diagram above) have now lasted 10-11 years. This suggests that the recent global temperature development might deviate significantly from previous short-lived (2-5 years) periods of cooling derived from oceanic and volcanic activity as seen several times between 1975 and 2000. There are two possibilities: 1) Global air temperatures may again begin to increase in a short while. 2) The recent development may represent the beginning of a more thorough and long-lasting cooling, perhaps similar to the cooling period after 1940. As usual, time will show what is correct.

 

Ekki vil ég reyna að bæta nokkru við þessi orð prófessorsins og ekki er við bloggarann að eiga ef einhverjum mislíkar hegðun náttúrunnar eða skrif Dr. Ole Humlum.

Hitamæligögn eru frá hinni virtu stofnun Climate Research Unit. CO2 gögn eru frá NOAA.

 

Sjá nánar síðuna Climate Reflections sem er einn kafli vefsíðunnar Climate4You.com
Á vef prófessors Ole Humlum er fjölmargt fróðlegt. M.a. er myndin sem er hér fyrir neðan þaðan.

 

 Smella má tvisvar á myndir til að stækka

 

 

Um prófessor Ole Humlum

Smella hér til að sjá greinasafn prófessorsins

 

 

 

"Margt er skrýtið í kýrhausnum"

Goðsögnin Burt Rutan flugverkfræðingur sem er að smíða geimskipið Space Ship One - Myndband...

 

 

 

 

Burt Rutan flugverkfræðingur er lifandi goðsögn. Hann hefur hannað og smíðað margar óvenjulegar flugvélar og sýnt einstaka hugkvæmni. Meðal annars smíðaði hann Voyager sem flaug í einum áfanga umhverfis jörðina 1986, án þess að taka eldsneyti. Flugvélin var á lofti í 9 sólarhringa minnir mig. Nú er hann að smíða geimskip, þ.e. flugvél sem mun geta flogið með farþega út í geiminn. Space Ship One nefnist gripurinn eins og margir vita.

Burt Rutan er góður fyrirlesari. Hann hélt fyrirlestur fyrir flugáhugamenn á vegum Academy of Model Aeronautics þar sem hann fór yfir líf sitt, alt frá því hann byrjaði á því að fljúga flugmódelum - og setja met - þar til hann smíðaði Space Ship One.  Myndbönd frá fyrirlestrinum eru hér fyrir neðan.

Burt Rutan hefur oft fjallað um hve mikilvægt er að vekja áhuga barna og unglinga á tækni og vísindum. Leyfa þeim að dreyma og gera síðar draum sinn að veruleika. Það gerði Burt einmitt. Draumur hans hefur svo sannarlega ræst...   Hve margir draumar barna og unglinga skyldu eiga eftir að rætast? Líklega óteljandi.

Væntanlega verður meira fjallað um kappann síðar ef áhugi reynist vera fyrir hendi.

 

(Allan fyrirlesturinn má sjá í einu lagi á Vimeo hér http://vimeo.com/9864230 )

 

 

Burt Rutan 1 of 8 SpaceShipOne

 

Burt Rutan 2 of 8 Model Aircraft Competitions

 

Burt Rutan 3 of 8 Model Aircraft Competitions

 

Burt Rutan 4 of 8 Designing at Edwards AFB

 

 

 

Burt Rutan 5 of 8 First Home Built Airplane

 

Burt Rutan 6 of 8 BEDE aircraft

 

Burt Rutan 7 of 8 RAF Rutan Aircraft Factory

 

 

Burt Rutan 8 of 8 Scaled Composites

 

 

 

 

Hugurinn ber mann hálfa leið

 

 

Féttavefur íslenskra flugmódelmanna: www.frettavefur.net

Klárir hvítabirnir í knattspyrnu - myndbönd...

 

 

 

 

Það er gaman að fylgjast með þessum forvitnu hvítabjörnum:

 

 

 

 

 

 

 

Sjá hér á vef BBC

 

 

Gleðilegt  ár !    

 

 

 

Nóvembermánuður síðastliðinn var ekki sá hlýjasti, en beðið er eftir hitatölum fyrir árið 2010...

 

 

 

 

Í fréttum undanfarið hefur komið fram að nóvembermánuður hafi verið sá hlýjasti frá upphafi mælinga. Er það virkilega svo? Reyndar eingöngu samkvæmt mæligögnum frá einum aðila, þ.e. NASA-GISS.

Skoðum málið nánar, en látum nægja að skoða áratuginn sem er að líða því hann er talinn hafa verið einstaklega hlýr á heimsvísu. Hér fyrir neðan er rýnt í mæligögnin og vísað í frumheimildir:

(Talan 11 eftir ártalinu táknar alls staðar nóvember, en gildin eru afrituð beint úr frumheimildum).

 ---

Samkvæmt niðurstöðum mælinga frá gervihnöttum (UAH utgáfan) voru nóvember 2009 og 2005 hlýrri en sá nýliðni.

2000 12  0.04
2001 11  0.28
2002 11  0.36
2003 11  0.33
2004 11  0.26
2005 11  0.42
2006 11  0.30
2007 11  0.17
2008 11  0.28
2009 11  0.50
2010 11  0.38

http://vortex.nsstc.uah.edu/

http://vortex.nsstc.uah.edu/data/msu/t2lt/uahncdc.lt

 ---

Samkvæmt niðurstöðum mælinga frá gervihnöttum (RSU útgáfan) voru nóvember 2009, 2005, 2003 og 2001 hlýrri en sá nýliðni.


2000 11    0.021
2001 11    0.331
2002 11    0.306
2003 11    0.366
2004 11    0.263
2005 11    0.363
2006 11    0.240
2007 11    0.131
2008 11    0.216
2009 11    0.328
2010 11    0.312

http://www.remss.com/

ftp://ftp.ssmi.com/msu/monthly_time_series/rss_monthly_msu_amsu_channel_tlt_anomalies_land_and_ocean_v03_2.txt
 

---

Samkvæmt niðurstöðum mælinga frá CRU (Climate Research Unit í Bretlandi) voru nóvember 2009, 2006, 2005, 2004 og 2001 hlýrri en sá nýliðni:

1998/11    0.351
1999/11    0.210
2000/11    0.150
2001/11    0.506
2002/11    0.393
2003/11    0.428
2004/11    0.526
2005/11    0.483
2006/12    0.523
2007/11    0.269
2008/11    0.393
2009/11    0.448
2010/11    0.431

 http://hadobs.metoffice.com/hadcrut3/diagnostics/global/nh+sh/monthly

 ---

Samkvæmt NOAA (National Oceanic Atmospheric Administration) þá var nóvember 2004 hlýrri en nýliðinn nóvember.   Nóvember árin 2005 og 2001 var álíka hlýr.

2000 11    0.1885
2001 11    0.6461
2002 11    0.5693
2003 11    0.5370
2004 11    0.7247
2005 11    0.6817
2006 11    0.5942
2007 11    0.4716
2008 11    0.6013
2009 11    0.5845
2010 11    0.6943

ftp://ftp.ncdc.noaa.gov/pub/data/anomalies/monthly.land_ocean.90S.90N.df_1901-2000mean.dat

---

NASA-GISS (Goddard Institute for Space Studies) segir aftur á móti að nóvember hafi verið sá hlýjasti frá upphafi mælinga, - en skoðum árið nánar:

Janúar síðastliðinn var kaldari en 2007, 2005 og 2002.
Febrúar var kaldari en 1998.
Mars var kaldari en 2002.
Apríl var sá hlýjasti frá upphafi mælinga.
Maí var kaldari en 1998.
Júní var kaldari en 2009, 2006, 2005, og 1998.
Júlí var kaldari en 2009, 2008, 2007, 2005, 2003, og 1998.
Ágúst var kaldari en 2009, 2006, 2005, 2003, og 1998.
September var kaldari en 2009, 2006, 2005 og 2003.
Október var kaldari en 2005 og 2003.
Nóvember var sá hlýjasti frá upphafi mælinga.

Hvernig skyldi þá allt árið verða?

http://www.giss.nasa.gov/

http://data.giss.nasa.gov/gistemp/tabledata/GLB.Ts+dSST.txt

 ---

Innan skamms mun ef að líkum lætur NASA-GISS tilkynna að árið 2010 hafi verið það hlýjasta frá upphafi mælinga. Það getur vel farið svo að þeir verði einir um þá skoðun, því mælingar NASA-GISS eru af einhverjum ástæðum vel fyrir ofan það sem aðrar stofnanir mæla, hver sem ástæðan er.

Hitaferla fyrir síðustu 30 ár frá öllum þessum aðilum má sjá efst á síðunni. Myndin er fengin hér. Nóvember síðastliðinn er kominn inn.

Hitaferlarnir eru unnir úr sömu gögnum og vísað er til hér að ofan og hafa ekkert verið teygðir eða togaðir til. Þeir gefa því rétta mynd af síðastliðnum rúmum 30 árum.

Eftirtektarvert er hve sveiflur eru miklar, bæði upp og niður.

Svarta línan er 37 mánaða meðaltal allra ferlanna, þ.e. hver punktur er meðaltal 18 fyrri mánaða plús 18 næstu mánaða. Sjá hér.

Stækka má myndina með því að tvísmella á hana.

 

Það er misjafnt hvað menn lesa úr svona hitaferli, en hér er það sem bloggarinn sér:

Lægðin um 1992 stafar væntanlega af eldgosinu mikla í Mt. Pinatubo árið 1991.

Hitatoppurinn árið 1998 er áberandi en hann stafar af öflugu El-Nino í Kyrrahafinu.

Hitatoppurinn árið 2010 er áberandi en hann stafar af öflugu El-Nino í Kyrrahafinu. 

Hitastigið hefur fallið mjög hratt á síðustu mánuðum. Mun væntanlega halda áfram að falla, en hve mikið er ómögulegt að segja.

Erfitt er að greina nokkra hækkun eða lækkun á tímabilunum 1979-1995 og 1998-2010. Á tímabilinu 1995-1999  má þó sjá hækkun. Eftirtektarvert er að þessi hækkun hitastigs á sér stað á fáeinum árum.

IPCC hefur spáð verulegri hækkun hitastigs fram til ársins 2100.  Segjum að miðgildið sé um 3°, en það jafngildir um 0,3° á áratug. Vilji menn bera saman t.d. E-Nino hitatoppana árin 1998 og 2010 þá væri eðlilegt að taka tillit til þessa spádóma. Væru hitatopparnir álíka öflugir, þá ætti toppurinn 2010 að vera rúmum 0,3 gráðum hærri en toppurinn 1998, en ekki er að sjá annað en hann sé ívið lægri.

 

Að sjálfsögðu lesa aðrir annað en bloggarinn  úr þessum hitaferlum, og ekkert óeðlilegt við það.

Nú hefur virkni sólar farið mjög hratt minnkandi á undanförnum mánuðum eftir að virkni hennar fór vaxandi á síðustu öld. Vonandi mun það ekki hafa mikil áhrif á hitastigið, en samt er það svo að á tímum sem sólin hefur verið lítið virk á undanförnum öldum hefur verið kalt. Kannski bara tilviljun. Vonandi á sagan ekki að endurtaka sig, því kuldinn er slæmur. Honum fylgir uppskerubrestur, hafís hungur, sjúkdómar og jafnvel styrjaldir og mannfellir. Hugsanlega mun losun manna á koltvísýringi vinna á móti hugsanlegri hitalækkun...    Höfum ekki áhyggjur af þessu í dag því um þessi mál veit enginn með neinni vissu.

 

 

---

Eftirfarandi skýringar standa fyrir neðan myndina sem fengin var að láni frá Climate4you vefsíðunni sem haldið er úti af prófessor Ole Humlum (greinar) hjá Oslóarháskóla:

Superimposed plot of all five global monthly temperature estimates shown above. As the base period differs for the different temperature estimates, they have all been normalised by comparing to the average value of their initial 120 months (10 years) from January 1979 to December 1988. The heavy black line represents the simple running 37 month (c. 3 year) mean of the average of all five temperature records. The numbers shown in the lower right corner represent the temperature anomaly relative to the above average. See also the diagram below. Values are rounded off to the nearest two decimals, even though some of the original data series come with more than two decimals. The above air temperature estimates may be compared with variations in the global oceanographic heat content above 700 m depth. Last month shown: November 2010. Last diagram update: 22 December 2010.

It should be kept in mind that satellite- and surface-based temperature estimates are derived from different types of measurements, and that comparing them directly as done in the diagram above therefore in principle is problematical. For that reason, in the analysis below these two different types of global temperature estimates are compared to each other. However, as both types of estimate often are discussed together, the above diagram may nevertheless be of interest. In fact, the different types of temperature estimates appear to agree quite well as to the overall temperature variations on a 2-3 year scale, although on a short term scale there may be considerable differences.

All five global temperature estimates presently show stagnation, at least since 2002. There has been no increase in global air temperature since 1998, which was affected by the oceanographic El Niño event. This does not exclude the possibility that global temperatures will begin to increase again later. On the other hand, it also remain a possibility that Earth just now is passing a temperature peak, and that global temperatures will begin to decrease within the coming 5-10 years. Only time will show which of these possibilities is the correct. Click here to read a few additional reflections on the recent period of global temperature stagnation.

 

Gleðileg jól

Almyrkvi tunglsins á vetrarsólstöðum 2010 og Bergþór í Bláfelli...

 

 

 

Vonandi verður veður hagstætt á íslandi til að njóta tunglmyrkvans sem verður í hámarki klukkan 8:17 í fyrramálið.  Almyrkvinn stendur þó yfir milli klukkan 7:40 og 8:54, eiginlega á þeim tíma sem landsmenn fara til vinnu.

Í þetta sinn er almyrkvinn merkilegur atburður, því almyrkva á tungli hefur ekki borð upp á vetrarsólstöður síðan árið 1638, og næst verður það ekki fyrr en árið 2094. Hvað sem því líður, þá eru vetrarsólstöður einn merkilegasti tími ársins, því þá fer daginn að lengja aftur og  í hjörtum okkar fer að birta á nýjan leik. Við förum jafnvel að láta okkur dreyma um vorið...

Eiginlega er þessi mynd eins konar fjólublár draumur. Hún er tekin sunnudaginn 19. desember 2010, þ.e. tveim dögum fyrir vetrarsólstöður. Klukkan var ekki nema hálf fjögur, en samt var sólin ný gengin við viðar. Máninn var mættur til leiks.

Birtan var einstök og var bloggarinn nánast bergnuminn þar sem hann stóð við fossinn Faxa í Tungufljóti.  Litadýrðin var með ólíkindum, en erfitt er að ná slíkum töfraljóma á mynd.

Blái bjarminn er skuggi jarðar, en fjólublái eða bleiki liturinn ofar á himninum birta sólar sem var nýgengin til viðar.  Á myndinni faðmast dagurinn og nóttin og renna saman í eitt.

Var einhver á sveimi í töfrabirtunni þegar dagur og nótt runnu saman?

 

Í bakgrunni rís snævi þakið fjallið Bláfell. Þegar kristni fór að breiðast út um landið, bjó risinn Bergþór í Bláfelli ásamt konu sinni Hrefnu sem hvatti bónda sinn til að flytjast brott frá þessum óþolandi hávaða í kirkjuklukkunum niðri í byggðinni.  Hann fór hvergi en hún færði sig norður fyrir Hvítárvatn þar sem heitir Hrefnubúðir. 

 

Bergþór gerði sér dælt við byggðamenn og fór stundum suður í sveit til að nálgast nausynjar.  Eitt sinn á heimleið bað hann bóndann á Bergstöðum að gefa sér að drekka.  Bóndi fór heim og sótti drykkinn en Bergþór hjó með staf sínum holu í berg við túnfótinn.  Bergþór drakk nægju sína og þakkaði.  Sagði hann bónda að geyma jafnan sýru í holunni, ella hlytist verra af, og mundi hún þar hvorki frjósa né blandast vatni. Æ síðan hefur verið geymd sýra í kerinu og skipt um árlega. Verði misbrestur þar á verða landeigendur fyrir óhöppum.  Síðast gerðist það árið 1960 og missti þá bóndinn allar kýr sínar.

 

Þegar aldurinn færðist yfir Bergþór fór hann eitt sinn niður að Haukadal og bað bóndann um að tryggja sér legstað þar sem heyrðist klukknahljóð og árniður, og bað hann að flytja sig dauðan í Haukadal.

Til merkis um að hann væri dauður yrði göngustafur hans við bæjardyrnar í Haukadal.  Þá skyldi bóndi vitja hans í hellinum í Bláfelli og hafa að launum það, sem hann fyndi í kistli hans.  Bóndi fór eftir þessum tilmælum og fann ekkert annað en þurr lauf í kistlinum og lét þau vera.  Vinnumaður hans fyllti vasa sína af laufum og þegar þeir voru komnir niður í Haukadal með líkið, voru þau orðin að gulli.  Bóndinn lét jarða Bergþór norðan kirkjunnar þar sem er aflangur hryggur og bratt niður að Beiná.  Þar heitir nú Bergþórsleiði.  Hringurinn, sem var á göngustaf Bergþórs, er sagður prýða kirkjuhurðina.

 

Bergstaðir eru örskammt frá fossinum Faxa, handan Tungufljóts. Bergþór er enn þann dag í dag á sveimi á þessum slóðum og á marga vini. Þar á meðal þann sem þessar línur ritar þegar lengsta nótt ársins er rétt að hefjast...

 

Í fyrramálið mun tunglið svo klæðast sínum fegursta skrúða...

 

 

 

 

 

 Stækka má myndir með því að smella tvisvar á þær.

---

Gamlir pistlar skrifaðir af svipuðu tilefni:

Föstudagur, 22. desember 2006 Vetrarsólstöður, og sólin áfram í ham næstu árin...

Laugardagur, 22. desember 2007 Vetrarsólstöður, hænufetið, tíminn og jólakveðja

Laugardagur, 20. desember 2008 Vetrarsólstöður 21/12: Bein útsending frá 5000 ára gömlu grafhýsi á Írlandi...

Mánudagur, 21. desember 2009 Sólstöður í dag og dagurinn hænufeti lengri á morgun - Undarleg mynd...

 

Gleðileg Jól