Norskur prófessor: "Sólin boðar kaldari áratug"...

 

 

 

Þessi pistill fjallar um merkilega grein eftir Jan-Erik Solheim prófessor við Oslóarháskóla, en fyrst örstuttur inngangur:

Hugsanlega muna einhverjir eftir bloggpistlinum Hnattkólnun í kjölfar hnatthlýnunar? sem birtist hér 30. júní 2008.  Að stofni til var efnið grein sem birtist þá um sumarið í tímaritinu Þjóðmál. Þar birtist meðal annars mynd sem sýnir sambandið milli hitastigs við Armagh stjörnurannsóknarstöðina á Norður-Írlandi og lengd sólsveiflunnar frá 1796 til 1992. Myndin hér fyrir neðan er uppfærð miðað við að lengd síðustu sólsveiflu reyndist verða 12,6 ár, þ.e. henni lauk í desember 2008.

Taki maður sambandið milli lengdar sólsveiflunnar og lofthita trúanlegt, þá má því miður búast við verulegri kólnun á næstu árum. 

 

 

Í pistlinum Hnattkólnun í kjölfar hnatthlýnunar? stendur við þessa mynd:

 Við stjörnuathugunarstöðina Armagh á Norður-Írlandi hefur lofthiti verið skráður samviskusamlega frá árinu 1796. Hin fræga 11 ára sólblettasveifla nær sjaldnast yfir 11 ár heldur er hún breytileg; hún er frá um 9,5 árum til 12,5 ára. Það er vel þekkt að sólin er virkari en venjulega þegar sólsveiflan er stutt en síður virk þegar hún er löng. Það er einnig vitað að lengd sólsveiflu er vísbending um hve virk næsta sólsveifla verður. Stjörnufræðingar við Armagh teiknuðu upphaflega línuritið en höfundur pistilsins endurteiknaði það. Lóðrétti ásinn er hitastig við Armagh, sá lárétti lengd sólsveiflunnar. Rauða línan er útreiknuð og sýnir eiginlega meðaltal legu punktanna (regression). Hver einstakur punktur á línuritinu sýnir lengd sólsveiflu og meðalhita meðan á næstu sólsveiflu stóð (áratug síðar). Þetta er vegna tregðu lofthjúps jarðar til að svara breytingum frá inngeislun sólar en vegna þess hve sjórinn er mikill varmageymir tekur um áratug þar til breyting í inngeislun skilar sér sem breyting í lofthita. Það fer ekki á milli mála að töluverð fylgni er á milli lengdar sólsveiflunnar og meðalhita næsta áratugar; jafnframt að meðalhiti getur samkvæmt línuritinu lækkað um það bil 1,4°C við það að lengd sólsveiflunnar breytist frá 9,5 árum til 12,5 ára. Það er ekki lítið miðað við að hitastig lofthjúpsins er talið hafa hækkað um 0,7°C síðastliðin 150 ár. Hliðstæðir ferlar hafa verið gerðir sem sýna samsvörun milli meðalhita lofthjúps jarðar og lengdar sólsveiflunnar.

 

(Myndin hér að ofan er frábrugðin myndum  sem Jan-Erik Solheim teiknaði og eru neðst á síðunni  að því leyti að á henni eru vangaveltur um hvort nota megi hana til að meta hver mikil áhrif losun á CO2 hefur á hitastigið. Myndin gæti því verið eins konar mælitæki, þó ekki fyrr en eftir að minnsta kosti áratug).

 

Nýlega skrifaði Jan-Erik Solheim prófessor emeritus í stjarneðlisfræði við Oslóarháskóla grein í norska tímaritið Astronomi. Greinina má lesa með því að smella hér. Greinin, sem nefnist Sólin boðar kaldri áratug,  er ekki löng og er auðlesin. Þess vegna verður hér látið nægja að skrifa örstutta kynningu á efni hennar.

Það sem Jan-Erik Solheim hefur gert er að teikna ferla eins og sést hér fyrir ofan fyrir 10 mismunandi staði í Noregi. Niðurstöðuna má sjá á stóru myndinni hér fyrir neðan. Hann hefur einnig teiknað inn ellipsu sem sýnir líklega legu næsta punkts, en hringurinn efst til vinstri táknar ástandið meðan á síðasta sólblettatímabili (#23) stóð.

Takið eftir að á öllum ferlunum, bæði þeim sem er hér fyrir ofan, og þeim sem eru neðst á síðunni, er verið  að bera saman hitastigið um áratug eftir mælingu á lengd sólsveiflunnar, eins og fram kemur í skýringunum undir myndinni hér að ofan. Reyni maður að teikna svona ferla fyrir hitastigið sem mælist meðan á ákveðinni sólsveiflu stendur, þá kemur lítil samsvörun fram. Það er af þessum sökum sem við verðum að bíða í áratug til að komast að raun um hvort spáin reynist rétt, og njóta hlýindanna á meðan.

Við sjáum á myndinni, að ef ekki kemur annað til, svosem hlýnun af völdum losunar manna á CO2, þá stefnir í verulega kólnun. Það er auðvitað ef þetta er ekki allt saman einhver merkileg tilviljun.

Þetta er ekki nein smá lækkun hitastigs sem ferlarnir benda til. Lækkunin er svipuð og  spáð var fyrir um í greininni Hnattkólnun í kjölfar hnatthlýnunar?, en þar var spáð 1,4 gráðu lækkun miðað við hitastigið á Norður-Írlandi. Þetta er um það bil tvöföld sú hækkun sem mælst hefur síðastliðna öld.

Gangi þessi spá eftir, þá erum við í mjög vondum málum.  Við verðum því að vona að hún rætist ekki, en eins og Jan-Erik Solheim bendir á í grein sinni, þá getur hver og einn auðveldlega teiknað svona feril með hjálp töflunnar um lengd sólsveiflunnar sem fylgir greininni, og einhverjum langtímahitaferli. Fróðlegt væri ef einhver prófaði að teika svona feril fyrir hitastigið á Stykkishólmi, en það er lengsti samfelldi hitaferill á Íslandi.

Vonandi gengur þessi spá ekki eftir.  Vonandi mun haldast vel hlýtt eins og undanfarinn áratug. Við getum ekki annað en vonað, því kólnun er miklu verri en hlýnun .

Menn hafa ekki hugmynd um hvernig á þessari samsvörun stendur. Kannski bara furðuleg tilviljun.  Jan-Erik Solheim minnist á hugsanlega skýringu í lok greinar sinnar.

 

Vonandi á þessi ljóta spá ekki eftir að rætast.  Hafi losun manna á CO2 veruleg áhrif á hitafar, þá gæti hitalækkunin orðið minni. Kannski engin. - Nú, ef til vill er þetta bara tilviljun. 

 

Enn og aftur: Orsakasamhengið þekkja menn ekki. Suma grunar kannski eitthvað, en ekkert hefur verið staðfest. Þess vegna skulum við bíða róleg og sjá til. Við getum nefnilega ekkert annað.

 

"Rauðu punktarnir sýna mælt hitastig á 10 stöðum í Noregi (meðaltal yfir heila sólsveiflu, Y-ásinn), og  lengd næstu sólsveiflu þar á undan (X-ásinn). Svarta ellipsan sýnir meðalhitastigið sem búast má við næstu 11 ár, en hitastigið meðan á sólsveiflu 23 (1996-2008) stóð er teiknað með hring".

 

 

 

 

Lesið greinina: Solen varsler et kaldere tiår.

Bloggpistill frá 30. júní 2010: Hnattkólnun í kjölfar hnatthlýnunar?

 

 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• solen_varsler.pdf

Aldingarður á hálendinu með hjálp lifandi áburðarverksmiðju...

 

 

 

 

Myndin hér að ofan er tekin í 300 metra hæð á Haukadalsheiði. Efsti hluti Sandfells er í baksýn.  Trén sem sjást í lúpínubreiðunni vöktu eftirtekt, en þau eru yfir 3ja metra há og einstaklega lífvænleg, þrátt fyrir að þarna hafi fyrir nokkrum áratugum verið lítið annað en urð og grjót.

Ástæðan fyrir þessum mikla vexti trjánna er áburðurinn sem þau njóta í sambýlinu við lúpínuna. Á rótum hennar eru nefnilega bakteríur sem vinna köfnunarefnisáburð úr andrúmsloftinu, sams konar áburð og er aðaluppistaðan í lífrænum áburði og flestum tilbúnum áburðarblöndum. Auk þess er líklegt að lúpínan losi bundinn fosfór úr jarðveginum, en fosfór styrkir rótarkerfi trjáplantanna. Eldfjallajarðvegur, eins og er víða á Íslandi, er oft mjög rýr af fosfór.

Ekki veit ég hvort þessum trjám hafi verið plantað þarna, eða þau hafi vaxið sjálf upp af fræi sem borist hefur með vindi. Hið síðarnefnda er þó líklegra. Hvað sem því líður þá sýnir myndin okkur hvernig landið getur orðið umhorfs eftir einhverja áratugi þegar trjágróður fer að vaxa upp úr lúpínubreiðunum. Þá fer lúpínan að hopa hratt því hún þolir illa skugga. Skógurinn kemur í staðinn. 

Það var sannarlega ánægjulegt að sjá þessi fallegu stóru tré í um 300 metra hæð á Haukadalsheiði, á stað þar sem eingöngu var urð og grjót fyrir fáeinum áratugum. Er þarna vísir að aldingarði á hálendinu? Er hugsanlegt að Haukadalsheiði verði aftur skógi vaxin eftir nokkra áratugi, eins og hún var fyrir nokkrum öldum? 

 

 

 Miklar andstæður.

Hvernig stendur á þessum miklu andstæðum? Vinstra megin girðingarinnar er lúpínan í miklum blóma, en sést ekki hægra megin.

Fáeinar kindur hafa verið utan landgræðslugirðingarinnar og gætt sér á lúpínunni. Ekki eru þær margar á þessu svæði, raunar sárafáar, enda lítið um gróður. Ef grannt er skoðað (stækka má mynd með því að tvísmella á hana) má sjá hvernig lúpínan hefur reynt að sá sér út fáeina metra utan girðingar, en nær ekki að vaxa úr grasi. Aðeins glittir í örsmár plöntur.

Af einhverjum ástæðum finnst mörgum auðnin hægra megin fallegri en landið sem er að gróa upp. Smekkur manna er víst misunandi og við því er lítið að gera.

 

Hve hratt breiðist lúpínan út?

Lúpínan fer ekki að bera fræ fyrr en 3 - 5 ár eru liðin frá sáningu. Fræin eru þungar litlar baunir sem berast ekki langt með vindi.  Lúpínan notar þá aðferð til að dreifa fræjunum að láta fræbelgina springa með smá smell. Við það skjótast fræin eins og litlar kúlur smávegis frá plöntunni. Mikil hugkvæmni hjá plöntunni að nota eins konar baunabyssu .   Lendi fræðið á heppilegum stað vex þar upp planta ári síðar, og eftir 3 ár fer hún að bera fræ og getur sent fræ frá sér nokkurn spöl. Lúpínan breiðist þannig frekar hægt út á sléttlendi komi annað ekki til.  Tveir metrar á ári jafngilda 200 metrum á öld.  Ekki einu sinni hraði snigilsins. Að sjálfsögðu hjálpar það til ef stífur vindur er til staðar meðan lúpínan er að skjóta fræjunum út í loftið.

Sé lúpínunni plantað efst í skriður kemur þyngdaraflið til hjálpar og fræin ná að falla mun lengra. Eins geta fræ borist með lækjarsprænum og ám. Hún nemur þó aðeins land á stöðum þar sem land er rofið, svo sem á sandaurum.

 

 

 

Lúpínan lætur vel gróin svæði í friði.

 

Sigvaldi Ásgeirsson skógfræðingur sáði lúpínu meðal annars  efst í skriðurnar og vatnsrofaför í Sandfelli á árunum umum 1985.  Sjá athugasemd  #33 hér.  Ekki er að sjá að hún hafi farið inn á gróin svæði þennan aldarfjórðung sem liðinn er, frekar heldur hún sig á svæðum þar sem gróðurþekjan var rofin.

Hve mikil er áburðarframleiðsla lúpínunnar?

Árlegt niturnám lúpínunnar hefur mælst um 60 kg niturs (köfnunarefnis) á hvern hektara (100 x 100 metrar). Lúpínan var fremur gisin þar sem mælingin fór fram í Gunnarsholti, þannig að sums staðar gæti magnið verið meira. Þetta jafngildir tæplega 300 kg Fjölgræðis-6 sem er tilbúinn áburður og inniheldur 22% N, auk annarra efna.   Þetta magn kostar um það bil 22.000 krónur. Auk þess er töluverður kostnaður við að dreifa áburðinum, t.d. með flugvél, og bera þarf á í nokkur ár ef einhver árangur á að nást. Svo þarf sums staðar einnig að sá grasfræi...

Menn eru yfirleitt að græða upp landspildur sem eru hundruðir hektatar. eða öllu heldur þúsundir.  Hundrað hektarar eru aðeins 1 km á kant. Land sem er 10 km á kant er t.d. 10.000 hektarar. Nú geta menn byrjað að reikna...   Humm..., árlegur áburðarkostnaður á uppgræðsluland sem er 10 km á kant er um 22.000 sinnum 10.000 eða 220 milljón krónur. Þetta er árlegur kostnaður í mörg ár fyrir utan vinnu og vélakostnað....

Rannsóknastofnun landbúnaðarins, Rala, hefur verið að gera tilraunir í sandreitum. Í ljós hefur komið að í sandreitum sem árlega hefur verið borið á í áratugi myndast aðeins þunn grasmotta, en á sama tíma hefur orðið til töluvert þykkt jarðvegslag undir lúpínu.

Það er því ekki lítið sem sparast við að nota lúpínu til að græða upp örfoka mela og sanda. Hún er lifandi áburðarverksmiðja á staðnum. Nú er tilbúinn áburður eingöngu framleiddur erlendis. Það þarf að flyja hann sjóleiðina til Íslands, með bílum á þá staði sem þarf að græða upp, og síðan dreifa honum með flugvélum eða áburðardreifurum á jörðu niðri. Ár eftir ár.  Áhugasamir geta dundað sér við að reikna út hvað allur þessi flutningur tilbúna áburðarins þýðir í losun á koltvísýringi. Svo ekki sé minnst á losun orkuveranna erlendu sem framleiða nauðsynlega raforku fyrir áburðarverksmiðjurnar...    Hvort þykir mönnum vistvænna?    Hvað með sjálfbærni?

 

Getur eitthvað komið í stað Alaskalúpínunnar?

Svarið er bæði já og nei.  Á stöðum eins og á Mýrdalssandi og Haukadalsheiði er lúpínan gríðarlega öflug landgræðslujurt. Þar kemur varla önnur planta til greina en lúpínan. En lúpínan á sér fjarskyldar frænkur sem almennt ganga undir nafninu belgjurtir. Sumar þeirra koma vel til greina sums staðar þar sem mönnum finnst lúpínan ekki eiga við. Í nýjasta hefti Skógræktarritsins er mjög fróðleg grein sem nefnist  „Belgjurtir í skógrækt á Íslandi: II. hluti", eftir Sigurð Arnarson og Jón Guðmundsson. Í fyrri hluta greinarinnar var fjallað um lúpínuna, en í þessum hluta er fjallað um margar belgjurtir sem eru með niturframleiðandi bakteríur á rótunum eins og lúpínan. Flestir þekkja hvítsmára og jafnvel rauðsmára, en þessi fjölskylda er mun stærri. Margar gætu hentað vel í l t.d. skógræktarlöndum og við sumarbústaði þar sem fólk er að dunda sér við landgræðslu og skógrækt. Jafnvel víðar.

Það væri mjög kærkomið ef hægt væri að nálgast fræ þessara belgjurta í hæfilega stórum umbúðum fyrir áhugafólk. Vonandi sér einhver markaðstækifæri hér .

Svo má ekki gleyma elritegundunum frábæru sem eru mjög falleg tré eða runnar. Elri eða ölur (alnus) bindur köfnunarefni eða nitur með sambýli við rótarhnýðisbakteríu og gerir það tegundirnar mjög áhugaverðar til ræktunar þar sem jarðvegur er rýr.  Gráölur og sitkaölur hafa reynst mjög vel.

Það eru semsagt ýmsir kostir í stöðunni, en ekkert jafnast þó á við Alaskalúpínuna þar sem land er mjög rýrt.  

 

 

 

 

Mjór er mikils vísir.

 

Þessi lúpína hafði fundið sér stað milli stórra steina á landi þar sem nánast enginn gróður var.  Lítið annað en stórgrýti sem kom undan ísaldarjökli fyrir um 10.000 árum, en var síðar hulið með allt að 4 metra þykkum jarðvegi, sem fauk upp vegna ofbeitar og skógarhöggs fyrir nokkrum öldum. Þykkt jarðvegsins sem var eitt sinn má sjá af hæð þeirra fáu rofabarða sem enn standa upp úr eyðimörkinni, - eyðmörkinni sem nú er að hopa.
 
Nú ætlar þessi litla fallega planta að breyta landinu aftur í fallegt skóglendi þar sem fuglar og önnur dýr merkurinnar munu eiga sér griðastað, okkur til yndis og ánægju. Hún ætlar sér að stöðva alveg moldrykið  frá Haukadalsheiði sem enn þann dag í dag herjar á íbúa Bláskógabyggðar.

Þetta ætlar fallega blómið að gera á skemmri tíma en það tók forfeður okkar að breyta vel grónu skóglendi í líflausa eyðimörk.

 

 

 

Sjá umræður hér á vefnum Vinir lúpínunnar. Þar hefur birst mikill fróðleikur sem ég hef haft gagn og gaman af. Ég þakka þeim sem þar hafa frætt mig - bæði beint og óbeint.

Ég vona að ég fari nokkurn vegin með rétt mál varðandi eðli blessaðrar lúpínunnar í þessum pistli. Það er auðvitað hætt við að eitthvað sé missagt þegar áhugamaður að fjalla um flókið mál sem hann hefur takmarkaða þekkingu á. 

 

 

Lúpínan á Haukadalsheiði - Myndir...

 

Um síðustu helgi skrapp ég upp á Haukadalsheiði og tók nokkrar myndir af Alaskalúpínunni þar. Haukadalsheiði er fáeina kílómetra fyrir norðan Geysi.

Lúpínan er jurt sem margir hrífast af. Hún er með eindæmum duglegur landnemi á hrjóstrugu landi og hentar vel til að græða upp örfoka mela eins og á Haukadalsheiði.

Á Haukadalsheiði var áður fyrr gróið land og jafnvel skógi vaxið eins og allnokkrar kolagrafir sem fundist hafa bera vitni um, svo og stöku rofabörð sem gnæfa mannhæð upp úr örfoka melunum. Allt þetta land hefur nú fokið burt vegna þess að menn eyddu skóginum og ofbeittu landið. Köld ár Litlu ísaldarinnar svokölluðu hafa sjálfsagt ráðið úrslitum. 

Fyrir nokkrum áratugum mátti sjá gríðarlegt moldrok leggjast yfir uppsveitirnar í norðanátt, en sem betur fer hefur það minnkað mjög verulega, en það er fyrst og fremst að þakka Lúpínunni. Vissulega hefur melgresi einnig verið sáð, duglegir menn og konur hafa stungið niður þau fáu rofabörð sem eftir eru, og flutt gamalt hey á melana til að reyna að hefta sandfokið, en án Lúpínunnar er lítil von til þess að snúa megi vörn í sókn.

Að koma á Haukadalsheiði meðan lúpínan er í blóma er mikil upplifun. Maður fyllist bjartsýni og von. Ég man vel eftir því hvernig heiðin leit út fyrir hálfri öld. Þvílíkur munur :-)

Vissulega sjá sumir rautt þegar þeir horfa yfir fagurbláar lúpínubreiðurnar og fyllast hatri gagnvart þessari einstöku jurt. Það þykir þeim sem þessar línur ritar mjög undarlegt og finnur til með þeim sem þannig hugsa.  Vissulega er hún ágeng og á ekki heima alls staðar. En illgresi er hún ekki.  Hún er dugleg og eiginlega eina vopn okkar í baráttunni við uppblásturinn. Við verðum þó að nota hana rétt og ekki dreifa hvar sem er.

Hvað er það sem gerir Lúpínuna svona einstaka? Lúpínan er belgjurt eins og til dæmis Baunagras og Hvítsmári. Hún hefur rótarhnýðisbakteríur sem vinna nitur (köfnunarefni) úr andrúmsloftinu, og geta jafnvel losað um bundinn fosfór í jarðveginum. Bæði þessi efni eru áburður fyrir Lúpínuna og aðrar plöntur sem vaxa á sama stað. Lúpínan hefur því eins og aðrar belgjurtir innbyggða áburðarverksmiðju í rótarkerfinu. Rætur liggja djúpt og sinumyndun er mikil, þannig að á undaraskömmum tíma breytist ófrjósamur örfoka jarðvegur í frjósamt land.

 

Eftir allnokkra áratugi fer Lúpínan síðan smátt og smátt að hörfa og annar gróður sem nýtur góðs af frjósömum jarðveginum kemur í staðinn. Einfaldasta ráðið til að flýta þessu ferli er hæfileg beit. Þannig má nýta þjóðarblómið til að framleiaða gómsætar kótilettur, þegar það hefur unnið sitt verk við að græða upp landið. Ekki amaleg tilhugsun...

 

(Stækka má myndir með því að tvísmella á þær).

 

 

Lúpínan hefur unnið kraftaverk á Haukadalsheiði.

 

 

 

Smám saman vinnur blessuð lúpínan á.

 

 

 

Hér má glöggt sjá hve mikið hefur fokið burt. Rofabarðið er sjálfsagt rúmlega mannhæð. Fyrst og fremst er þetta afleiðing ofbeitar.

 

 

 

Hér stendur uppi eitt rofabarð eins og minnismerki um forna frægð.

 

 

 Þessi bleika Lúpína skar sig úr. Vildi víst vera öðruvísi en hinar.

 

 

Eru þær ekki fallegar?

 

 

 

Nei, þessi mynd er ekki frá Tunglinu :-)  Myndina tók skrásetjarinn fyrir hálfri öld á Haukadalsheiði, þ.e. árið 1960 þegar hann vann við að planta skógi þar örlítið sunnar. Þá var Haukadalsheiðin eyðimörk. Nú er hún að vakna til lífsins aftur. Þökk sé Lúpínunni og dugnaði Tungnamanna.
Það er erfitt að ímynda sér að hér hafi land eitt sinn verið skógi vaxið.  

 Er virkilega einhver sem vill að landið líti svona út?

 

 

 

Kvæði eftir Margréti Guðjónsdóttur í Dalsmynni.

Alaskalúpína er öndvegisjurt
sem ætti að lofa og prísa
en umhverfisverndarmenn vilja hana burt
og vanþóknun mikilli lýsa.

Þó gerir hún örfoka eyðisand
og urðir að frjósömum reitum
undirbýr vel okkar ágæta land
til átaka í hrjóstugum sveitum.

Hún er líka ágætur íslenskur þegn
með alveg magnaðar rætur,
í auðninni er henni ekki um megn
að annast jarðvegsins bætur.

Mestallt sumar er grænt hennar glit
þó geti það valdið fári
að hún ber himinsins heiðbláa lit
hálfan mánuð á ári.

 

 

 

Auðvelt er að komast á Haukadalsheiði með því að aka sem leið liggur frá Geysi um skógræktargirðinguna í Haukadal. Ekið er framhjá kirkjunni og síðan í norðurátt um mjög fallegt skóglendi. Skógurinn nær langleiðina upp á heiðina. 

 

 

 Krækjur:

Ný klæði á land í tötrum, eftir Hauk Ragnarsson

Vinir Lúpínunnar á Fésbók  Umræður og krækjur í nýlegar greinar.

Vísindvefurinn (Sigmundur Guðbjarnason): Hvaða lækningagildi hefur lúpínan?

 

Sumarsólstöður & New Scientist: "What's wrong with the sun?"...

 

 

 

 

 

"What's wrong with the sun?" nefnist áhugaverð grein í nýjasta hefti New Scientist. Þó það sé tæplega hægt að ræða um að eitthvað rangt sé við sólina um þessar mundir, þá er ljóst að hegðun hennar er óvenjuleg. Þannig hagar hún sér samt annað slagið, ef til vill einu sinni á öld eða svo.

Í tilefni þess að í dag eru sumarsólstöður er ekki úr vegi að beina huganum að okkar fallegu stjörnu sem veitir okkur birtu og yl. Greinin hér fyrir neðan er eftir Stuart Clark, en bók eftir hann kemur við sögu í bloggpistlinum Öflug sólgos geta haft afdrifaríkar afleiðingar á jörðu niðri...

Auðvitað eru engin bein tengsl milli sumarsólstaða og þessarar greinar, en í greininni fjallar höfundurinn um  þá staðreynd að virkni sólar hefur fallið verulega á undanförnum mánuðum, frá því að vera óvenju virk í það að vera óvenju löt. Hún lenti í óvenju langvarandi lægð eftir sólsveiflu númer 23 og eitthvað virðist hún eiga erfitt með að byrja almennilega á sólsveiflu númer 24. Þessi breyting sem kom flestum vísindamönnum á óvart er að sumu leyti kærkomin því hún auðveldar mönnum að öðlast betri skilning á tengslunum milli jarðar og sólar. Ekki er þó alveg víst að við Íslendingar verðum ánægðir með þessa breytingu ef hún kemur til með að standa í áratugi og hefur í för með sér kólnandi veðurfar eins og Stuart Clark minnist á.  Það á þó eftir að koma í ljós...    Myndin hér til hliðar sýnir þróun sólblettatölunnar undanfarin ár þar til í dag. Stækka má mynd til að sjá betur.

Afrit af þessar grein hafa birst víða og er því vonandi óhætt að birta hana hér. Greinin er mjög auðlesin og ætluð almenningi. (Litbreytingar o.fl.  eru bloggarans).

(Nenni einhver ekki að lesa allan textann, þá má alltaf skoða myndböndin )

Gefum Dr. Stuart Clark stjarneðlisfræðingi  orðið:

 

 

 

Stuart Clark
New Scientist
Mon, 14 Jun 2010 12:04 EDT

What's wrong with the sun? 

Sunspots come and go, but recently they have mostly gone. For centuries, astronomers have recorded when these dark blemishes on the solar surface emerge, only for them to fade away again after a few days, weeks or months. Thanks to their efforts, we know that sunspot numbers ebb and flow in cycles lasting about 11 years.

But for the past two years, the sunspots have mostly been missing. Their absence, the most prolonged for nearly a hundred years, has taken even seasoned sun watchers by surprise. "This is solar behaviour we haven't seen in living memory," says David Hathaway, a physicist at NASA's Marshall Space Flight Center in Huntsville, Alabama.

The sun is under scrutiny as never before thanks to an armada of space telescopes. The results they beam back are portraying our nearest star, and its influence on Earth, in a new light. Sunspots and other clues indicate that the sun's magnetic activity is diminishing, and that the sun may even be shrinking. Together the results hint that something profound is happening inside the sun. The big question is what?

 

 

The stakes have never been higher. Groups of sunspots forewarn of gigantic solar storms that can unleash a billion times more energy than an atomic bomb. Fears that these giant solar eruptions could create havoc on Earth, and disputes over the sun's role in climate change, are adding urgency to these studies. When NASA and the European Space Agency launched the Solar and Heliospheric Observatory almost 15 years ago, "understanding the solar cycle was not one of its scientific objectives", says Bernhard Fleck, the mission's project scientist. "Now it is one of the key questions."

 

 

 Myndband sem fylgir greininni í New Scientist

 

 

 

Sun behaving badly

Sunspots are windows into the sun's magnetic soul. They form where giant loops of magnetism, generated deep inside the sun, well up and burst through the surface, leading to a localised drop in temperature which we see as a dark patch. Any changes in sunspot numbers reflect changes inside the sun. "During this transition, the sun is giving us a real glimpse into its interior," says Hathaway.

When sunspot numbers drop at the end of each 11-year cycle, solar storms die down and all becomes much calmer. This "solar minimum" doesn't last long. Within a year, the spots and storms begin to build towards a new crescendo, the next solar maximum.

What's special about this latest dip is that the sun is having trouble starting the next solar cycle. The sun began to calm down in late 2007, so no one expected many sunspots in 2008. But computer models predicted that when the spots did return, they would do so in force. Hathaway was reported as thinking the next solar cycle would be a ";;doozy";;: more sunspots, more solar storms and more energy blasted into space. Others predicted that it would be the most active solar cycle on record. The trouble was, no one told the sun.

The first sign that the prediction was wrong came when 2008 turned out to be even calmer than expected. That year, the sun was spot-free 73 per cent of the time, an extreme dip even for a solar minimum. Only the minimum of 1913 was more pronounced, with 85 per cent of that year clear.

As 2009 arrived, solar physicists looked for some action. They didn't get it. The sun continued to languish until mid-December, when the largest group of sunspots to emerge for several years appeared. Finally, a return to normal? Not really.

Even with the solar cycle finally under way again, the number of sunspots has so far been well below expectations. Something appears to have changed inside the sun, something the models did not predict. But what?

The flood of observations from space and ground-based telescopes suggests that the answer lies in the behaviour of two vast conveyor belts of gas that endlessly cycle material and magnetism through the sun's interior and out across the surface. On average it takes 40 years for the conveyor belts to complete a circuit.

 

 

 

© New Scientist

 

When Hathaway's team looked over the observations to find out where their models had gone wrong, they noticed that the conveyor-belt flows of gas across the sun's surface have been speeding up since 2004.

The circulation deep within the sun tells a different story. Rachel Howe and Frank Hill of the National Solar Observatory in Tucson, Arizona, have used observations of surface disturbances, caused by the solar equivalent of seismic waves, to infer what conditions are like within the sun. Analysing data from 2009, they found that while the surface flows had sped up, the internal ones had slowed to a crawl.

These findings have thrown our best computer models of the sun into disarray. "It is certainly challenging our theories," says Hathaway, "but that's kinda nice."

It is not just our understanding of the sun that stands to benefit from this work. The extent to which changes in the sun's activity can affect our climate is of paramount concern. It is also highly controversial. There are those who seek to prove that the solar variability is the major cause of climate change, an idea that would let humans and their greenhouse gases off the hook. Others are equally evangelical in their assertions that the sun plays only a minuscule role in climate change.

If this dispute could be resolved by an experiment, the obvious strategy would be to see what happens when you switch off one potential cause of climate change and leave the other alone. The extended collapse in solar activity these past two years may be precisely the right sort of test, in that it has significantly changed the amount of solar radiation bombarding our planet. "As a natural experiment, this is the very best thing to happen," says Joanna Haigh, a climatologist at Imperial College London. " Now we have to see how the Earth responds."

 

The climate link

Mike Lockwood at the University of Reading, UK, may already have identified one response - the unusually frigid European winter of 2009/10. He has studied records covering data stretching back to 1650, and found that severe European winters are much more likely during periods of low solar activity (New Scientist, 17 April, p 6). This fits an emerging picture of solar activity giving rise to a small change in the global climate overall, yet large regional effects.

Another example is the Maunder minimum, the period from 1645 to 1715 during which sunspots virtually disappeared and solar activity plummeted. If a similar spell of solar inactivity were to begin now and continue until 2100, it would mitigate any temperature rise through global warming by 0.3 °C on average, according to calculations by Georg Feulner and Stefan Rahmstorf of the Potsdam Institute for Climate Impact Research in Germany. However, something amplified the impact of the Maunder minimum on northern Europe, ushering in a period known as the Little Ice Age, when colder than average winters became more prevalent and the average temperature in Europe appeared to drop by between 1 and 2 °C.

A corresponding boost appears to be associated with peaks in solar output. In 2008, Judith Lean of the Naval Research Laboratory in Washington DC published a study showing that high solar activity has a disproportionate warming influence on northern Europe (Geophysical Research Letters, vol 35, p L18701).

So why does solar activity have these effects? Modellers may already be onto the answer. Since 2003, spaceborne instruments have been measuring the intensity of the sun's output at various wavelengths and looking for correlations with solar activity. The results point to the sun's emissions of ultraviolet light. "The ultraviolet is varying much, much, much more than we expected," says Lockwood.

Ultraviolet light is strongly linked to solar activity: solar flares shine brightly in the ultraviolet, and it helps carry the explosive energy of the flares away into space. It could be particularly significant for the Earth's climate as ultraviolet light is absorbed by the ozone layer in the stratosphere, the region of atmosphere that sits directly above the weather-bearing troposphere.

More ultraviolet light reaching the stratosphere means more ozone is formed. And more ozone leads to the stratosphere absorbing more ultraviolet light. So in times of heightened solar activity, the stratosphere heats up and this influences the winds in that layer. "The heat input into the stratosphere is much more variable than we thought," says Lockwood.

Enhanced heating of the stratosphere could be behind the heightened effects felt by Europe of changes in solar activity. Back in 1996, Haigh showed that the temperature of the stratosphere influences the passage of the jet stream, the high-altitude river of air passing from west to east across Europe.

Lockwood's latest study shows that when solar activity is low, the jet stream becomes liable to break up into giant meanders that block warm westerly winds from reaching Europe, allowing Arctic winds from Siberia to dominate Europe's weather.

The lesson for climate research is clear. "There are so many weather stations in Europe that, if we are not careful, these solar effects could influence our global averages," says Lockwood. In other words, our understanding of global climate change could be skewed by not taking into account solar effects on European weather.

Just as one mystery begins to clear, another beckons. Since its launch 15 years ago, the SOHO spacecraft has watched two solar minimums, one complete solar cycle, and parts of two other cycles - the one that ended in 1996 and the one that is just stirring. For all that time its VIRGO instrument has been measuring the total solar irradiance (TSI), the energy emitted by the sun. Its measurements can be stitched together with results from earlier missions to provide a 30-year record of the sun's energy output. What this shows is that during the latest solar minimum, the sun's output was 0.015 per cent lower than during the previous lull. It might not sound like much, but it is a hugely significant result.

We used to think that the sun's output was unwavering. That view began to change following the launch in 1980 of NASA's Solar Maximum Mission. Its observations show that the amount of energy the sun puts out varies by around 0.1 per cent over a period of days or weeks over a solar cycle.

 

Shrinking star

Despite this variation, the TSI has dipped to the same level during the three previous solar minima. Not so during this recent elongated minimum. Although the observed drop is small, the fact that it has happened at all is unprecedented. "This is the first time we have measured a long-term trend in the total solar irradiance," says Claus Fröhlich of the World Radiation Centre in Davos, Switzerland, and lead investigator for the VIRGO instrument.

If the sun's energy output is changing, then its temperature must be fluctuating too. While solar flares can heat up the gas at the surface, changes in the sun's core would have a more important influence on temperature, though calculations show it can take hundreds of thousands of years for the effects to percolate out to the surface. Whatever the mechanism, the cooler the surface, the less energy there is to "puff up" the sun. The upshot of any dip in the sun's output is that the sun should also be shrinking.

Observations suggest that it is - though we needn't fear a catastrophe like that depicted in the movie Sunshine just yet. Back in the 17th century French astronomer Jean Picard made his mark by measuring the sun's diameter. His observations were carried out during the Maunder minimum, and he obtained a result larger than modern measurements. Was this simply because of an error on Picard's part, or could the sun genuinely have shrunk since then? "There has been a lot of animated discussion, and the problem is not yet solved," says Gérard Thuillier of the Pierre and Marie Curie University in Paris, France.

Observations with ground-based telescopes are not precise enough to resolve the question, due to the distorting effect of Earth's atmosphere. So the French space agency has designed a mission, aptly named Picard, to return precise measurements of the sun's diameter and look for changes.

Frustratingly the launch, on a Russian Dnepr rocket, is mired in a political disagreement between Russia and neighbouring Kazakhstan. Until the dispute is resolved, the spacecraft must wait. Every day of delay means valuable data being missed as the sun takes steps, however faltering, into the next cycle of activity. "We need to launch now," says Thuillier.

What the sun will do next is beyond our ability to predict. Most astronomers think that the solar cycle will proceed, but at significantly depressed levels of activity similar to those last seen in the 19th century. However, there is also evidence that the sun is inexorably losing its ability to produce sunspots. By 2015, they could be gone altogether, plunging us into a new Maunder minimum - and perhaps a new Little Ice Age.

Of course, solar activity is just one natural source of climate variability. Volcanic eruptions are another, spewing gas and dust into the atmosphere. Nevertheless, it remains crucial to understand the precise changeability of the sun, and the way it influences the various regional patterns of weather on Earth. Climate scientists will then be able to correct for these effects, not just in interpreting modern measurements but also when attempting to reconstruct the climate stretching back centuries. It is only by doing so that we can reach an unassailable consensus about the sun's true level of influence on the Earth and its climate.

 

The sunspot forecast

Although sunspots are making a belated comeback after the protracted solar minimum, the signs are that all is not well. For decades, William Livingston at the National Solar Observatory in Tucson, Arizona, has been measuring the strength of the magnetic fields which puncture the sun's surface and cause the spots to develop. Last year, he and colleague Matt Penn pointed out that the average strength of sunspot magnetic fields has been sliding dramatically since 1995.

If the trend continues, in just five years the field will have slipped below the threshold magnetic field needed for sunspots to form.

How likely is this to happen? Mike Lockwood at the University of Reading, UK, has scoured historical data to look for similar periods of solar inactivity, which show up as increases in the occurrence of certain isotopes in ice cores and tree rings. He found 24 such instances in the last few thousand years. On two of those occasions, sunspots all but disappeared for decades. Lockwood puts the chance of this happening now at just 8 per cent.

Only on one occasion did the sunspot number bounce back to record levels. In the majority of cases, the sun continued producing spots albeit at significantly depressed levels. It seems that the sunspot bonanza of last century is over.

Stuart Clark's latest book is The Sun Kings (Princeton). He blogs at stuartclark.com

 

 

 

 

Úrklippa úr mynd National Geographic Storm Worlds - Cosmic Fire. Sjá hér.

 

Sjá nánar á vefsíðu Stuart Clark. Þar eru athyglisverðar videóklippur úr þætti

National Geographic um sólgos. www.stuartclark.com

Pistill frá janúar 2009:
Öflug sólgos geta haft afdrifaríkar afleiðingar á jörðu niðri...

Nýjar myndir af endursmíði DC4 Skymaster Loftleiða...

 

 

 

Í apríl 2008 birtist hér pistill um ótrúlega smíði Birgis Sigurðssonar á risastóru líkani af DC4 Skymaster flugvél Loftleiða. Pistillinn er birtur aftur í heild sinni hér fyrir neðan, en fyrst eru nokkrar splunkunýjar myndir af gripnum sem er til sýnis þessa dagana á 2. hæð Brimborgar Bíldshöfða 6-8. 

Ég heimsótti Birgi kunningja minn á vinnustað hans Brimborg og tók nokkrar myndir. Því miður gleymdi ég flassinu góða heima og líða myndirnar aðeins fyrir það. Smellið samt þrisvar á myndirnar til að sjá stærri.

Það verður gaman að sjá þessa flugvél fljúga eftir fáein ár.

 

Sjá frétt og myndir af flugvélinni á vefsíðu Brimborgar.  Þar er góð lýsing á þessu einstaka verkefni Birgis Sigurðssonar. Verkefni sem taka mun þúsundir vinnustunda.

 

 

Flugvélin er engin smásmíði. Birgir Sigurðsson er vinstra megin.

 

 

 Nefhjól.

 

 
Ásgeir Long smíðaði hjólastellin nánast nákvæmlega eftir fyrirmyndinni.
Það tók um 900 klukkustundir. Hjólin eru uppdraganleg með glussakerfi alveg eins og í fyrirmyndinni, enda verður vökvakerfi um borð með dælum, ventlum og öllu sem því tilheyrir.

 

 

Fjöldinn allur af rafmótorum verður um borð til að hreyfa stýrifletina og stjórna hreyflunum. Hér má sjá örlítið sýnishorn.

 

 ---

 --- --- ---

---

 

Pistillinn frá mars 2009:

Sunnudagur, 29. mars 2009.

 

Ótrúlegt: Douglas DC4 Skymaster Loftleiða endursmíðaður á Íslandi...!

 

 

 

 

Sumir búa yfir meiri vilja en meðbræður þeirra og þora að takast á við ótrúleg verkefni í frítíma sínum. Eiginlega verður maður agndofa þegar maður sér hvað Birgir Sigurðsson hefur færst í fang í bílskúrnum heima hjá sér ásamt vini sínum Jóni V. Péturssyni.  Birgir er að smíða risastóra eftirlíkingu af fyrstu áætlunarflugvél Loftleiða sem flaug sitt fyrsta áætlunarflug 26. ágúst 1948. Reyndar segir Jón að smíðavinnan sé alfarið unnin af Birgi sem eigi fáa sína líka í dugnaði og áræðni.  Hann er ekki að smíða módel til að hafa til sýnis uppi á hillu, heldur flugvél sem er svo stór að hún kemst varla fyrir í bílskúrnum. Flugvél sem á eftir að fljúga um loftin blá!

Verkefnið hófst árið 2003, en þá byrjaði Birgir að teikna smíðateikningar eftir lítilli málsettri mynd af fyrirmyndinni sem hann fann í tímariti. Það þurfti að teikna hvern einasta hlut í réttum mælikvarða, en til þess þurfti að byrja á að teikna ótal sniðmyndir af skrokknum og vængjum. Drjúgur tími fór í þennan undirbúning. Ekki er fjarri lagi að Birgir hafi notað nánast hvert kvöld og hverja helgi við smíðar undanfarin 5-6 ár. Þúsundir klukkustunda eru að baki og sjálfsagt þúsund eftir.

Hjólastellið er nánast kafli út af fyrir sig. Þúsundþjalasmiðurinn Ásgeir Long á heiðurinn af smíði þess og þar hafa nokkur hundruð klukkustundir verið notaðar við þá nákvæmnissmíð. Hjólastellið er nákvæm eftirmynd af fyrirmyndinni. Hjólin verða að sjálfsögðu uppdraganleg og til þess veða notaðir glussatjakkar, en um borð í flugvélinni verður vélbúnaður til að halda uppi olíuþrýstingi.

Flugvélin verður væntanlega  knúin með fjórum bensínhreyflum. Líkleg stærð er 30cc. 

Til að stjórna stýriflötum á vængjum, hæðarstýri, hliðarstýri, o.fl. verða um 18 rafmagnsmótorar, svokölluð servó. Þ.e. 4 stk. í vængjum, 3 stk. í stéli, 4 stk. við bensíngjöf mótora, 3 stk. fyrir uppdraganleg hjólastell, 3 stk. fyrir hjólalúgur og 1 stk. fyrir stýranlegt nefhjól.

Í venjulegri fjarstýrðri flugvél er sjaldnast meira en eitt viðtæki til að taka á móti merkjum frá fjarstýringu flugmannsins. Í þessari verða þeir líklega þrír, meðal annars til að tryggja öryggi.

Bráðlega verður hafist handa við að klæða módelið með þunnum álplötum og mála. Þá mun það líta út nánast eins og fyrirmyndin, m.a verður hver hnoðnagli í klæðningunni sýnilegur.

Hér fyrir neðan eru nokkrar myndir af gripnum sem teknar voru nýlega. Sumar þeirra má stækka með því að þrísmella á þær.

 

Hér sést inn í bílskúrinn hans Birgis.

Vænghaf flugvélarinnar er 4,6 metrar, lengdin 3,6 metrar og fullsmíðuð mun hún væntanlega vega um 50 kg.  Stærðarhlutföllin eru 1:8.

 

 

Hér sést flugvélin frá hlið. Rétt má greina í Birgi bak við gripinn.

 

 

Hægt er að taka vélina í sundur til að auðvelda flutning.

 

 

 Séð aftur eftir flugvélinni innanverðri.

 

 

 Jón V. Pétursson á drjúgan þátt í smíðinni.

 

 

 Hjólastellið eins og það leit út árið 2007.

 

Hvernig mun DC4 Skymasterinn líta út fullsmíðaður? Myndin hér fyrir neðan gefur smá hugmynd um það.  Þetta er DC3, litli bróðir DC4, þ.e. hin fræga tveggja hreyfla flugvél Loftleiða Jökull sem Skjöldur Sigurðsson smíðaði.  Hér er verið að búa hana undir fyrsta flug á Tungubökkum.

 

Jökull, DC3 flugvél flugleiða.
Vélahlífarnar voru teknar af meðan verið var að stilla hreyflana.

 

 

 

 Svona mun Skymasterinn hans Birgis Sigurðssonar væntanlega líta út á flugi.

 

 

 

 

           Vísir, 26. ágúst. 2008 16:15

Áætlunarflug til Bandaríkjanna 60 ára

 

Douglas DC-4 Skymaster Mynd:flugsafn.is

 

Í dag eru 60 ár síðan reglulegt áætlunarflug á vegum Icelandair hófst milli Íslands og Bandaríkjanna. Fyrsta flugið var farið 26. ágúst 1948. Það var á vegum Loftleiða Icelandic, eins af forverum Icelandair og var flogið á Geysi, hinni sögufrægu Skymaster vél félagsins, til New York.

Áður hafði verið flogið stopult milli Íslands og Bandaríkjanna en fyrir réttum sextíu árum fengu Loftleiðir leyfi til áætlunarflugs milli landanna og hófu það strax.

Koma Íslendinga til New York vakti mikla athygli á sínum tíma. Helstu dagblöð vestra greindu frá viðburðinum. Til gamans má geta þess að Steingrímur Hermannsson, fyrrverandi forsætisráðherra, var meðal farþega um borð, þá ungur námsmaður.

Í tilefni dagsins verður farþegum á flugi Icelandair til vesturheims í dag, þ.e. til New York, Boston, Toronto og Minneapolis, boðnar léttar veitingar.

 

 --- --- ---

 

Flugsýning

Frést hefur að í tilefni þess að Flugmódelfélagið Þytur er 40 ára um þessar mundir muni verða boðið upp á afmælisflugsýningu á flugvellinum Tungubökkum í Mosfellsbæ laugardaginn 10. júlí.  (11. júlí til vara ef veðrið verður óhagstætt á laugardeginum).

Væntanlega verða þar til sýnis flugvélar af öllum gerðum, og flestum flogið. Auðvitað mest flugvélar sem ekki sjást daglega á flugi hér á landi, t.d. flugvélar frá fyrri heimsstyrjöldinni.

Hér fyrir neðan má sjá nokkrar þeirra flugvéla sem munu fljúga á flugsýningunni. Allar eru teknar á Tungubökkum.  Neðst er nýjasta einkaþota Sverris Gunnlaugssonar í aðflugi að Tungubökkum. Það er ekki á hverjum degi sem maður sér þríþekjur og tvíþekjur í 33% mælikvarða, eða þá nýtísku herþotur með alvöru þotu-túrbínum sem snúast 100.000 snúninga á mínútu og ganga auðvitað fyrir ekta þotueldsneyti. Þannig verður það á Tungubökkum. ...Og meira til!

Myndunum var nappað hér.

 

 

 

 

 

Alveg makalaust: Tönn dregin út með eldflaug... :-)

 

Ýmislegt dettur mönnum í hug

Á Íslandi tíðkast ekki að skjóta upp eldflaugum á þjóðhátíðardaginn, hvað þá nota þær við tannútdrátt, en er þetta eitthvað sem tannlæknar geta notfært sér? Eða bara við? 

 

 

 

 

 

Er hnatthlýnunin ógurlega bara hjóm eitt...?

 

 

 

 

Hve mikil er hækkun hitastigs frá síðustu árum Litlu ísaldarinnar?

Meðalhiti jarðar er um 15 gráður. Svipað og dæmigerður sumardagur á Íslandi. Hitamælirinn merkilegi hér fyrir neðan gæti verið að sýna hækkun hitastigs lofthjúps jarðar frá 1860 til dagsins í dag. Svarið við spuringunni má finna með því að lesa af þessum sannkallaða töframæli.

 

Er þessi hækkun mikil eða lítil?   Það fer eftir því hvernig á málið er litið. Um það deila menn endalaust og hitnar þá oft hressilega í hamsi. Hlýnunin kann að virðast lítil í samanburði við sumt, en mikil miðað við annað. Er hlýnunin bara hjóm eitt?  Þannig er spurt í fyrirsögn pistilsins.  Því kann bloggarinn ekki svar við. Látum svarið því liggja milli hluta.  Það er svo annað mál, að hér á landi hefur hækkun hitastigs, þó lítil sé, haft mjög jákvæð áhrif á gróðurfar. Það er óumdeilt.

 

Hvernig stendur á þessari breytingu í hitastigi, þ.e. um 0,8 gráður á 150 árum?

Ekki veit bloggarinn það.   Helmingur hækkunarinnar gæti stafað af völdum náttúrulegra breytinga og helmingur vegna losunar manna á koltvísýringi.  Hugtakið "helmingur" er hér mjög loðið og gæti þýtt nánast hvað sem er.    Látum það svar nægja.

Takið eftir því að mælirinn hér fyrir neðan sýnir ýmist meðalhita dagsins í dag og meðalhitann fyrir 150 árum. Þetta er óneitanlega merkilegur mælir sem sýnir okkur hve mikil þessi breyting er miðað við eitthvað sem við skiljum betur er einhverjar torskiljanlegar kúrfur og ferla...

 

 
Hækkun lofthita jarðar undanfarin 150 ár er um 0,7 til 0,8 gráður.

Meðalhiti lofthjúpsins er um 15 gráður.

Hreyfimyndin sýnir þessa breytingu síðastliðinna 150 ára.

 

Finnst einhverjum þessi breyting sem fram kemur á hitamælinum hér fyrir ofan vera ótrúlega lítil?     Ef svo er, þá er rétt að taka fram stækkunarglerið og skoða myndina hér fyrir neðan, en hún er frá IPCC. Takið sérstaklega eftir lóðrétta ásnum hægra megin og berið hann saman við hitamælinn góða hér fyrir ofan:

 

 

Hér sést sama hækkun undanfarinna 150 ára.
Eiginlega virðist þetta miklu meiri hækkun en á hitamælinum.
Samt er þetta sama hækkun um því sem næst 0,8°C.

Maður verður að gæta þess vel að láta svona útþanda hitaferla ekki villa sér sýn, en hætt er við að mörgum finnist þeir ógnvekjandi. Átta sig ekki á hve sviðið á lóðrétta ásnum er lítið.

(Einhver hugsar: Það er engu líkara en mýfluga hafi orðið að úlfalda, eða þannig...  Og svo hefur einhver verið að leggja einhverja planka á myndina, og gætt þess vandlega að láta þá byrja í lægðum svo hallinn virðist enn meiri. Uss... svona hugsa menn ekki. Þetta eru jú verk til þess gerðra vísidamanna sem kunna til verka...).

Myndin er upphaflega úr skýrslu Vísindanefndar Sameinuðu þjóðanna (IPCC), en þessi útgáfa var fengin að láni úr  Skýrslu vísindanefndar um hnattrænar loftslagsbreytingar og áhrif þeirra á Íslandi - Umhverfisráðuneytið 2008. Stækka má mynd með því að smella nokkrum sinnum á hana.

 

Við gætum haldið áfram að spyrja: Hvers vegna var svona hlýtt á Steinöld? Hvers vegna kólnaði þá aftur? Hvers vegna var svona hlýtt á Rómverskum tíma? Hvers vegna kólnaði aftur eftir það? Hvers vegna var svona hlýtt á Landnámsöld? Hvers vegna var svona óttalega kalt á Litlu ísöld? Hvers vegna er svona notalega hlýtt nú? Síðasta spurningin er auðveld. Það er nefnilega samdóma álit vísindamanna að það sé mannfóklinu að kenna. Á fínni útlensku kallast það scientific concensus.  Það er þó ekki álit allra, því sumir óttast að það muni kólna aftur innan skamms. Af gömlum vana náttúrunnar...  Er það ekki óþarfa ótti? Um það má þó ekki ræða upphátt og því skulum við þegja núna...  Annars koma einhverjir og slá á putta okkar óvitanna í athugasemdunum hér á eftir...   Hverjir skyldu þessir einhverjir vera...   Er það kannski Jón Narr? Varla... Hverjir þá? 

 

Ítarefni:

Litla ísöldin   -   veðurfar á spjöldum sögunnar
Erla Dóra Vogler

 

 

Er það ekki annars dálítð merkilegt hve smávægileg breyting í lofthita jarðar
getur valdið  miklum hita í umræðum og skrifum manna?
Það er örugglega verðugt og styrkhæft rannsóknarefni...

 

 

Sett á vefinn laugardaginn 5. júní Anno Domini 2010 klukkan 08:20

Fljúgandi diskur yfir Eyjafjallajökli - eða bara fljúgandi hringur...

 

 

 

 

Púff...Púff...

Það var engu líkara en jökullinn hefði verið að reykja risastóran vindil þegar fallegur hringur steig upp af honum.  Hringurinn náðist á mynd og um hann hefur m.a. verið fjallað á Spaceweather.com, What is Up With That og Daily Mail.

 

Myndirnar sem prýða pistilinn tóku Steve og Donna O'Meara.
Sjá  VolcanoHeaven.tumblr.com

Náðu einhverjir Íslendingar myndum af þessu sjaldgæfa fyrirbæri?

(Uppfært 31. maí: Sjá athugasemd #3 frá Reyni Ólafssyni).

 

 

 

 

 

 

 

 

--- --- ---

 

Ef maður vill prófa sjálfur að gera svona hringi, þá er annað hvort að verða sér úti um stóran vindil, eða ennþá betra að smíða svona græju:

 

 

Svo eru sumir ennþá snjallari. Sjá þessa mekilegu mynd á YouTube. Höfrungar leika sér að því að gera svona hringi neðansjávar.

 

 

Allar hinar fjölmörgu ógnir loftslagshlýnunarinnar...

 

 

 

Bloggaranum hefur stundum verið legið á hálsi fyrir að gera lítið úr meintri hnatthlýnun af mannavöldum, en eins og flestir vita þá hefur frá lokum litlu ísaldar fyrir 150 árum hlýnað um því sem næst 0,8 gráður Celcíus. Sem betur fer. vilja margir meina, en ekki eru allir jafn ánægðir með þessa hlýnun sem nemur svo sem 0,006 gráðum á ári að meðaltali. Hluti af mannavöldum og hluti af náttúrunnar völdum.

Sem sagt, bloggarinn vill bæta aðeins fyrir misgjörðir sínar og birta langan lista yfir fjölmargar greinar sem sýna okkur við hverjar ógnir er að eiga. Vonandi eru flestar krækjurnar virkar, en það er nú einusinni þannig að þær eiga til að gufa upp fyrirvaralaust. Reynið þó að smella á nokkrar þeirra sem eru í listanum hér fyrir neðan, sumt er einstaklega fróðlegt, t.d. asteroid strike risk:

 

Acne, agricultural land increase, Afghan poppies destroyed, African holocaust, aged deaths, poppies more potent, Africa devastated,  Africa in conflict, African aid threatened, African summer frost, aggressive weeds, Air France crash, air pressure changes,  airport farewells virtual, airport malaria, Agulhas current, Alaskan towns slowly destroyed, Al Qaeda and Taliban Being Helped, allergy increase, allergy season longer, alligators in the Thames, Alps melting, Amazon a desert, American dream end,  amphibians breeding earlier (or not),  anaphylactic reactions to bee stings,  ancient forests dramatically changed, animals head for the hills, animals shrink,  Antarctic grass flourishes, Antarctic ice grows, Antarctic ice shrinks, Antarctic sea life at risk,   anxiety treatment, algal blooms, archaeological sites threatened, Arctic bogs melt, Arctic in bloom, Arctic ice free, Arctic ice melt faster, Arctic lakes disappear,  Arctic tundra lost, Arctic warming (not), a rose by any other name smells of nothing, asteroid strike risk, asthma, Atlantic less salty, Atlantic more salty,   atmospheric circulation modified, attack of the killer jellyfish, avalanches reduced, avalanches increased,  Baghdad snow, Bahrain under water,  bananas grow, barbarisation, bats decline,  beer and bread prices to soar, beer better,  beer worse, beetle infestation, bet for $10,000, big melt faster, billion dollar research projects, billion homeless, billions face risk, billions of deaths, bird distributions change, bird loss accelerating, bird strikes, bird visitors drop, birds confused, birds decline (Wales), birds driven north, birds face longer migrations, birds return early, birds shrink(Aus), birds shrink (USA), bittern boom ends, blackbirds stop singing, blackbirds threatened, Black Hawk down,  blizzards, blood contaminated, blue mussels return, borders redrawn,  bluetongue, brain eating amoebae, brains shrink, bridge collapse (Minneapolis), Britain one big city, Britain Siberian, Britain's bananas, British monsoon,  brothels struggle, brown Ireland, bubonic plague,  Buddhist temple threatened,  building collapse, building season extension, bushfires,   butterflies move north, butterflies reeling, carbon crimes, camel deaths,  cancer deaths in England, cannibalism,  caterpillar biomass shift, cave paintings threatened,  childhood insomnia, Cholera, circumcision in decline, cirrus disappearance, civil unrest, cloud increase,  coast beauty spots lost, cockroach migration, cod go south,  coffee threatened, coffee berry borer, coffee berry disease, cold climate creatures survive, cold spells (Australia), cold wave (India), cold weather (world), computer models, conferences, conflict, conflict with Russia,  consumers foot the bill, coral bleaching, coral fish suffer, coral reefs dying, coral reefs grow, coral reefs shrink, coral reefs twilight,  cost of trillions, cougar attacks, crabgrass menace,  cradle of civilisation threatened, creatures move uphill, crime increase, crocodile sex, crops devastated, crumbling roads, buildings and sewage systems, curriculum change,  cyclones (Australia),   danger to kid's health,  Dartford Warbler plague,  deadly virus outbreaks, death rate increase (US), deaths to reach 6 million, Dengue hemorrhagic fever, depression, desert advance,  desert retreat,  destruction of the environment,  dig sites threatened,  disasters, diseases move north, dog disease,  dozen deadly diseases - or not, drought,   ducks and geese decline, dust bowl in the corn belt,  earlier pollen season,  Earth axis tilt, Earth biodiversity crisis, Earth dying, Earth even hotter, Earth light dimming, Earth lopsided, Earth melting, Earth morbid fever, Earth on fast track, Earth past point of no return, Earth slowing down,  Earth spins faster, Earth to explode, earth upside down,  earthquakes, earthquakes redux, El Niño intensification, end of the world as we know it, erosion, emerging infections, encephalitis, English villages lost, equality threatened, Europe simultaneously baking and freezing,  eutrophication, evolution accelerating, expansion of university climate groups, extinctions: (human, civilisation, koalas,  logic, Inuit, smallest butterfly, cod,  penguins, pikas, polar bears,   possums,  walrus,  tigers,  toads, turtles, plants, ladybirds, rhinoceros, salmon, trout,  wild flowers, woodlice,  a million species, half of all animal and plant species, mountain species,  not polar bears, barrier reef, leaches, salamanders, tropical insects) experts muzzled, extreme changes to California, fading fall foliage, fainting,  famine, farmers benefit, farmers go under, farm output boost, farming soil decline,  fashion disaster, fever, figurehead sacked, fir cone bonanza, fires fanned in Nepal, fish bigger, fish catches drop, fish downsize,   fish deaf, fish get lost, fish head north, fish shrinking,  fish stocks at risk, fish stocks decline, five million illnesses, flesh eating disease, flies on Everest,  flood patterns change, floods,  floods of beaches and cities, flood of migrants, flood preparation for crisis, flora dispersed, Florida economic decline, flowers in peril, fog increase in San Francisco, fog decrease in San Francisco, food poisoning, food prices rise, food prices soar, food security threat (SA), football team migration,   forest decline, forest expansion, foundations threatened, frog with extra heads, frosts, frostbite, frost damage increased,   fungi fruitful, fungi invasion, games change, Garden of Eden wilts, geese decline in Hampshire, genetic changes, genetic diversity decline, gene pools slashed, geysers imperiled, giant icebergs (Australia), giant oysters invade,  giant pythons invade, giant squid migrate, gingerbread houses collapse, glacial earthquakes, glacial retreat,   glacier grows (California), glaciers on Snowden, glacier wrapped, global cooling,  glowing clouds,  golf course to drown, golf Masters wrecked, grain output drop (China), grain output stagnating (India), grandstanding, grasslands wetter, gravity shift,  Great Barrier Reef 95% dead, Great Lakes drop,  great tits cope, greening of the North,  Grey whales lose weight, Gulf Stream failure, habitat loss, haggis threatened, Hantavirus pulmonary syndrome,    harvest increase, harvest shrinkage, hay fever epidemic, health affected, health of children harmed, health risks, health risks (even more), heart disease, heart attacks and strokes (Australia), heat waves, hedgehogs bald, hibernation affected,   hibernation ends too soon, hibernation ends too late,  homeless 50 million, hornets,  human development faces unprecedented reversal, human fertility reduced, human health risk, human race oblivion, hurricanes,  hurricane reduction, hurricanes fewer, hurricanes more intense, hurricanes not,  hydropower problems, hyperthermia deaths, ice age, ice sheet growth, ice sheet shrinkage, icebergs,  illness and death, inclement weather, India drowning, infrastructure failure (Canada),  indigestion, industry threatened, infectious diseases,  inflation in China, insect explosion, insect invasion, insurance premium rises, Inuit displacement, Inuit poisoned, Inuit suing, invasion of alien worms, invasion of Antarctic aliens,  invasion of Asian carp, invasion of cats,  invasion of crabgrass, invasion of herons, invasion of jellyfish, invasion of king crabs, invasion of lampreys, invasion of midges, invasion of slugs,  island disappears, islands sinking, Italy robbed of pasta, itchier poison ivy, Japan's cherry blossom threatened,  jellyfish explosion, jet stream drifts north, jets fall from sky,  Kew Gardens taxed, kidney stones, killer cornflakes, killing us, kitten boom, koalas under threat, krill decline, lake and stream productivity decline, lake empties, lake shrinking and growing, landslides, landslides of ice at 140 mph, large trees decline, lawsuits increase, lawsuit successful,  lawyers' income increased (surprise surprise!),  lawyers want more, legionnaires' surge,  lives lost, lives saved, Loch Ness monster dead, locust plagues suppressed, low oxygen zones threaten sea life, lush growth in rain forests,  Lyme disease,  Malaria,    malnutrition, mammoth dung melt, mango harvest fails, Maple production advanced, Maple syrup shortage, marine diseases, marine food chain decimated, Meaching (end of the world), Meat eating to stop, Mediterranean rises, megacryometeors, Melanoma, Melanoma decline, mental illness, methane emissions from plants, methane burps, methane runaway, melting permafrost, Middle Kingdom convulses, migration,  migratory birds huge losses, microbes to decompose soil carbon more rapidly, minorities hit, monkeys at risk,  monkeys on the move, Mont Blanc grows, monuments imperiled, moose dying, more bad air days,   more research needed, mortality increased, mosquitoes adapting, mountain (Everest) shrinking,  mountaineers fears,  mountains break up, mountains green and flowering,   mountains taller, mortality lower, murder rate increase,  musk ox decline, Myanmar cyclone, narwhals at risk, National Parks damaged, National security implications, native wildlife overwhelmed, natural disasters  quadruple, new islands, next ice age, NFL threatened, Nile delta damaged, noctilucent clouds, no effect in India, Northwest Passage opened, nuclear plants bloom, oaks dying,  oaks move north,  oblivion, ocean acidification, ocean acidification faster, ocean dead spots, ocean dead zones unleashed, ocean deserts expand, ocean salt extremes, ocean waves speed up,  Olympic Games to end, opera house to be destroyed, outdoor hockey threatened,   oxygen depletion zones, ozone repair slowed, ozone rise,  penguin chicks frozen, penguin chicks smaller, penguins replaced by jellyfish, personal carbon rationing, pest outbreaks, pests increase, phenology shifts,  pines decline, pirate population decrease, plankton blooms,   plankton wiped out, plants lose protein, plants march north, plants move uphill,  polar bears aggressive, polar bears cannibalistic, polar bears deaf,  polar bears drowning,   polar tours scrapped, popcorn rise, porpoise astray, profits collapse, psychiatric illness,   puffin decline, pushes poor women into prostitution, rabid bats,  radars taken out, railroad tracks deformed, rainfall increase, rape wave, refugees,  reindeer endangered, reindeer larger, release of ancient frozen viruses, resorts disappear, rice threatened, rice yields crash,  rift on Capitol Hill, rioting and nuclear war,   river flow impacted, rivers raised, road accidents, roads wear out, robins rampant,   rocky peaks crack apart, roof of the world a desert, rooftop bars, Ross river disease,  ruins ruined,  Russia under pressure, salinity reduction, salinity increase,  Salmonella,  salmon stronger, satellites accelerate, school closures, sea level rise, sea level rise faster, seals mating more, seismic activity, sewer bills rise, severe thunderstorms, sex change, sexual disfunction,  sexual promiscuity, shark attacks, sharks booming, sharks moving north, sheep change colour, sheep shrink, shop closures, short-nosed dogs endangered,  shrimp sex problems, shrinking ponds, shrinking sheep,  shrinking shrine, Sidney Opera House wiped out, ski resorts threatened, slavery, slow death,  smaller brains, smelt down, smog, snowfall decrease, snowfall increase, snowfall heavy,  snow thicker,  soaring food prices, societal collapse, soil change, songbirds change eating habits, sour grapes, space problem, spectacular orchids, spiders getting bigger, spiders invade Scotland,  squid larger, squid population explosion, squid tamed, squirrels reproduce earlier,  stingray invasion, storms wetter,  stratospheric cooling, street crime to increase, subsidence, suicide, swordfish in the Baltic, Tabasco tragedy, taxes, tectonic plate movement,   terrorists (India), thatched cottages at risk, threat to peace, ticks move northward (Sweden), tides rise, tigers eat people, tomatoes rot, tornado outbreak, tourism increase, toxic seaweed,  trade barriers, trade winds weakened, traffic jams,  transportation threatened, tree foliage increase (UK),   tree growth slowed, tree growth faster, trees in trouble, trees less colourful,  trees more colourful, trees lush, trees on Antarctica, treelines change, tropics expansion, tropopause raised, truffle shortage, truffles down,  turtles crash, turtle feminised, turtles lay earlier, UFO sightings, UK coastal impact, UK Katrina,  Vampire moths, Venice flooded, violin decline, volcanic eruptions, volcanoes awakened in Iceland,  walrus pups orphaned,  walrus stampede,  wars over water, wars sparked, wars threaten billions, wasps, water bills double, water scarcity (20% of increase),  water shortage to increase vegetarianism, wave of natural disasters, waves bigger, weather out of its mind, weather patterns awry, weather patterns last longer, Western aid cancelled out,  West Nile fever, whale beachings, whales lose weight, whales move north,  whales wiped out, wheat yields crushed in Australia,  wildfires, wind shift, wind reduced, winds stronger, winds weaker,  wine - Australian baked, wine - harm to Australian industry, wine industry damage (California),  wine industry disaster (US),  wine - more English, wine -  England too hot, wine -German boon, wine - no more French ,  wine passé (Napa), wine - Scotland best,  wine stronger, winters in Britain colder, winter in Britain dead, witchcraft executions, wolverine decline, wolves eat more moose, wolves eat less, workers laid off, World at war, World War 4, World bankruptcy, World-famous places threatened, World in crisis, World in flames, Yellow fever, zebra mussel threat, zoonotic diseases.

 

Auðvitað verður að rannsaka öll áhrif hins mikla blórabögguls. Víst er þetta ógnarlangur listi og því hljóta ógnirnar að vera miklar. Að minnsta kosti margar... Samt er það nú einhvern vegin svo að bloggarinn er mjög þakklátur fyrir að ekki skuli vera eins kalt á Fróni og fyrir 150 árum. Það er auðvitað bara eigingirni, sem lesendur bloggsins eru auðvitað hjartanlega ósammála, er ekki svo?

 

Gáta:

Gerum ráð fyrir að myndin efst á síðunni sé tekin nákvæmlega á norðurpólnum: Í hvaða átt er bjössi að horfa?

 

 

Vonandi verður sumarið hlýtt og gott. Það var ekki amalegt að njóta tuttugu stiga hitans Hvítasunnuhelgina sem er að líða, og fylgjast með gróðrinum sem kunni sér ekki læti.  Horfa á grasið spretta og trén laufgast...   Og setja með eigin hendi niður 160 lítil tré sem eiga eftir að vaxa og dafna á komandi árum, nærast á koltvísýringi og njóta sumarhitans... Hver veit nema það verði gnótt af hvorutveggja, en þá kætist að minnsta kosti blessaður gróðurinn... Það er nefnilega ekki allt neikvætt, þó svo að fyrirsögn pistilsins sé dálítið ógnvænleg .

 

 

 

Mamma, af hverju er himinninn blár...?

 

Mamma, af hverju er himinninn blár? Þannig spurði Ari litli í hugljúfu kvæði Stefáns Jónssonar, Aravísur, en hvað prýðir góða vísindamenn? Hvers konar vísindamenn eru það sem ekki sætta sig við "samdóma álit vísindamanna" og halda áfram að spyrja spurninga? Þora að ganga á móti straumnum.  Hvers vegna verða sumir brautryðjendur í sinni grein og bylta hinu samdóma áliti?  Breyta heiminum, oft svo um munar.

Hvernig hugsa sannir vísindamenn? Þeir halda áfram að spyrja spurninga og leita svara. Þeir eru aldrei ánægðir með svörin, heldur alltaf haldnir ákveðnum efa. Kannski er það þess vegna sem sumir vilja kalla þá efasemdarmenn, en það er einmitt aðall sannra vísindamanna.

The important thing is not to stop questioning. Curiosity has its own reason for existing.
One cannot help but be in awe when he contemplates the mysteries of eternity, of life, of the marvelous structure of reality. It is enough if one tries merely to comprehend a little of this mystery every day. Never lose a holy curiosity.  - Albert Einstein.

 

Hann Ari litli hefði örugglega orðið góður vísindamaður. Kannski varð hann einmitt slíkur, hver veit?

 

Hann Ari er lítill,
hann er átta ára trítill
með augu mjög falleg og skær.
Hann er bara sætur
jafnvel eins er hann grætur
og hugljúfur þegar hann hlær.
En spurningum Ara
er ei auðvelt að svara.
Mamma, af hverju er himinninn blár?
Sendir Guð okkur jólin?
Hve gömul er sólin?
Pabbi, hví hafa hundarnir hár?

   
Bæði pabba og mömmu
og afa og ömmu
þreytir endalaust spurninga suð.
Hvar er sólin um nætur?
Hví er sykurinn sætur?
Afi, gegndu, hver skapaði Guð?
Hvar er heimsendir, amma?
Hvað er eilífðin, mamma?
Pabbi, af hverju vex á þér skegg?
Hví er afi svo feitur?
Hví er eldurinn heitur?
Hví eiga ekki hanarnir egg?


Það þykknar í Ara
ef þau ekki svara
og þá verður hann ekki rór.
Svo heldur en þegja
þau svara og segja:
“Þú veist það er verðurðu stór”.
Fyrst hik er á svari
þá hugsar hann Ari
og hallar þá kannski undir flatt
og litla stund þegir,
að lokum hann segir:
“Þið eigið að segja mér satt”.

                                                      Stefán Jónsson

 

Víst er það, Ari hefur örugglega verið gott efni í vísindamann. Hann kunni nefnilega að spyrja spurninga og var óhræddur við að varpa þeim fram. Það er þó ekki alltaf vel liðið þegar fullorðnir vísindamenn spyrja óþægilegra spurninga eins og Einstein minnti okkur á:

 

Great spirits have always encountered violent opposition from mediocre minds. The mediocre mind is incapable of understanding the man who refuses to bow blindly to conventional prejudices and chooses instead to express his opinions courageously and honestly-

 

 

 
Ég óska ykkur góðrar Hvítasunnuhelgar, og fyrir alla muni svarið börnum ykkar og barnabörnum betur en fullorðna fólkið svaraði Ara litla forðum. Varðveitið einnig barnið í hjörtum ykkar sjálfra og hættið ekki að spyrja spurninga... Hættið ekki að efast.

 

 

Einstein,  Bohr, Darwin, Pasteur, Freud, Galileo, Lavosier, Kepler, Copernicus, Faraday, Maxwell, Bernard, Boas, Heisenberg, Pauling, Schrödinger, Rutherford, Dirac, TycoBrahe, Boltzman, MarieCurie, Herchel, Laplace, Wegener, Euclid, Archimeds, ...
... ... ...
...

Íslenska birkið á Englandi...

 

  Myndin af birkinu er tekin 1. maí.

 

Hvernig skyldi íslenska birkið þrífast á Suður-Englandi?  Hvenær ætli það laufgist á vorin og hvenær fær það haustliti?

Í garði einum sunnarlega á Englandi eru nokkrar birkiplöntur sem plantað var í tilraunaskyni vorið 2007. Kannski ekki beinlínis í tilraunaskyni, og þó...  Kvæmið er Embla. Embla er birkistofn sem ræktaður var af fallegum móðurtrjám á höfuðborgarsvæðinu. Fróðlegt verður að fylgjast með hvernig þessum plöntum reiðir af á næstu árum.

Við skoðun á plöntunum um mánaðamótin apríl/maí leyndi sér ekki að þeim líður afskaplega vel. Vöxturinn hefur verið hraður, án þess þó að að plönturnar beri þess merki. Laufblöðin voru einstaklega falleg. Þær eru alls ekki mjög renglulegar. Líta út sem heilbrigðar og fallegar plöntur, sem þó þarf að klippa til.  Gaman verður að fylgjast með þessum trjám á næstu árum.

Í vor byrjuðu plönturnar að laufgast um miðjan mars, en síðastliðið haust voru haustlitirnir því sem næst um svipað leyti og á Íslandi. Eiginlega áttu þeir sem standa að þessu fikti alveg eins von á að birkið fylgdi systkinum sínum á Íslandi vor og haust, en svo virðist ekki vera. Birkið laufgast fyrr en bræður þess og systur á Fróni. Fróðlegt verður að fylgjast betur með þessu næstu ár.

Plönturnar voru ekki háar í loftinu vorið 2007. Aðeins um 10 sentímetrar ofan jarðar. Nú, réttum tveim árum seinna,  er stærsta plantan orðin um einn metri á hæð. Hinar heldur minni, en þó í góðum vexti. Vaxa meira á þverveginn. Miklu betri vöxtur en maður á að venjast hérlendis.

Myndin efst á síðunni sýnir vel hve falleg laufblöðin voru, og myndin hér fyrir neðan er af stærstu plöntunni. Neðsta myndin er af birki á höfuðborgarsvæðinu 10. maí, eða tíu dögum eftir að hinar myndirnar voru teknar...

Plantan er  um 100 cm á hæð. Var 10 cm vorið 2007.

 

Þessi einfalda tilraun sýnir okkur vel hve gróður á Íslandi á erfitt uppdráttar og hve vel hann bregst við hlýnandi veðurfari. Það munar um hverja gráðu, en þar sem birkiplöntunum var plantað er hitinn oft um 10 gráðum hærri en hér. Sumarið þar er sex mánuðir, en ekki rúmar sex vikur - eða þannig... Það er því engin furða að Emblunni líði vel.

 

 Svona leit birkið út á Íslandi 10 maí.

 

Fyrir árþúsundi var landið okkar viði vaxið milli fjalls og fjöru, enda var þá álíka hlýtt og í dag. Skógarmörk voru hærra og trjágróður óx þar sem nú eru auðnir einar. Nú má sjá þess merki að birkið sé aftur farið að nema land á lítt grónum svæðum, jafnvel á ógrónum melum. Það getum við meðal annars þakkað hlýnandi loftslagi undanfarna áratugi.  Vonandi verður ekki lát þar á. Minnkað beitarálag hefur einnig haft mikið að segja. Væntanlega hafa skógarplöntunar litlu einnig kunnað að meta vel áburðinn CO2 sem gróðri hefur borist í auknum mæli með loftinu...

 

--- --- ---

 

 

 

World Meterological Organization:

 

Climatological Information London

Month	Mean Temperature oC		Mean Total Rainfall (mm)	Mean Number of Rain Days
	Daily Minimum	Daily Maximum
Jan	2.4	7.2	53	14.8
Feb	2.5	7.6	36	10.8
Mar	3.8	10.3	48	13.4
Apr	5.6	13.0	47	12.7
May	8.7	17.0	51	12.5
Jun	11.6	20.3	50	10.5
Jul	13.7	22.3	48	10.1
Aug	13.4	21.9	54	10.9
Sep	11.4	19.1	53	10.5
Oct	8.9	15.2	57	11.6
Nov	5.1	10.4	57	14.0
Dec	3.4	8.2	57	13.2

 

 

Climatological Information Reykjavík

Month	Mean Temperature oC		Mean Total Precipitation (mm)	Mean Number of Precipitation Days
	Daily Minimum	Daily Maximum
Jan	-3.0	1.9	75.6	13.3
Feb	-2.1	2.8	71.8	12.5
Mar	-2.0	3.2	81.8	14.4
Apr	0.4	5.7	58.3	12.2
May	3.6	9.4	43.8	9.8
Jun	6.7	11.7	50.0	10.7
Jul	8.3	13.3	51.8	10.0
Aug	7.9	13.0	61.8	11.7
Sep	5.0	10.1	66.5	12.4
Oct	2.2	6.8	85.6	14.5
Nov	-1.3	3.4	72.5	12.5
Dec	-2.8	2.2	78.7	13.9

 

Mánuðir þar sem meðal daglegi hámarkshitinn er um og yfir 10° eru merktir með öðrum lit.

Um hlýindin á miðöldum -- Gagnvirkt heimskort...

 

 

 

Með því að smella hér er hægt að opna "lifandi" útgáfu af þessari merkilegu mynd sem lætur lítið yfir sér. Á gagnvirka heimskortinu sem opnast er fjöldi rauðra punkta og lítið línurit tengt hverjum punkti. Línuritið sýnir hitaferil fyrir viðkomandi stað, og þar má sjá hvernig hitastigið var líklega fyrir árþúsundi eða lengur. Prófið að láta músarbendilinn svífa yfir kortinu.

Ef smellt er á einhvern punktanna opnast ný síða þar sem sjá má ágrip viðkomandi vísindagreinar og tilvísun í hvar hún hefur birst. Það er því hægt að nálgast frumheimildir. Jafnvel má nálgast þær beint með viðeigandi krækju.

Kosturinn við þessa framsetningu er að auðveldara er að fá einhverja hugmynd um hvort hlýindin á miðöldum hafi verið hnattrænt fyrirbæri eða ekki, og hvort álíka hlýtt hafi verið þá og nú. 

 

Á vefsíðunni CO2 Science.org er í gangi verkefni þar sem fjallað er um fjölda svona fræðigreina eftir 827 vísindamenn hjá 491 rannsóknarstofn í 43 löndum. Aðeins hluti þeirra kemur fram á kortinu hér að ofan, en flestar sjást á þessu korti sem einnig er gagnvirkt. Með því að skruna inn á Ísland þar má finna 8 rannsóknir.  Um verkefnið  Medieval Warm Period Project má einnig lesa í þessum bloggpistli: Hlýindin miklu fyrir 1000 árum ...

 

Þessi pistill fjallar eingöngu um það sem gerðist á síðustu árþúsundum, en ekki um það sem gæti verið í vændum. Hann fjallar því alls ekki um loftslagsmál nútímans. Höfum þó í huga orð Einars Benediktssonar í Aldamótaljóði hans sem gætu (með smá útúrsnúningi) átt við: Að fortíð skal hyggja, ef frumlegt skal byggja, án fræðslu þess liðna sjest ei hvað er nýtt...

Höfum einnig í huga að eingöngu er um að ræða óbeinar mælingar (proxy) á hitastigi sem gefa okkur frekar ónákvæma mynd af hitafarinu, því hitamælar voru ekki fundnir upp fyrr en á 17. öld. Ef aftur á móti mörgum ferlum, þar sem mismunandi og óháðar aðferðir eru notaðar, ber nokkurn vegin saman, eykst tiltrú okkar á að heildarmyndin sem við sjáum sé rétt. Með þetta í huga er fróðlegt að skoða hvað rannsóknir vísindamanna gefa til kynna. 

Í  pistlinum er engin afstaða tekin til þess hve réttar niðurstöður þessara vísindamanna eru, en bent skal á að stór hluti rannóknagreinarnnna er ritrýndur (peer review, jafningjarýni) og því væntanlega vandaður.

 

 

Dæmi til að sjá hvernig þetta virkar:

Ef við smellum á einn punktanna við Ísland þá birtist t.d. svona vefsíða um rannsóknir í Stóra Viðarvatni:

 (Prófið líka að smella á "Link to Paper",  "Full Text"   og CO2-Science lógóið hér fyrir neðan).

 

 

 

Link to Paper

Full Text

 

Climate of the Little Ice Age and the past 2000 years in northeast Iceland inferred from chironomids and other lake sediment proxies

Axford, Y., Geirsdottir, A., Miller, G.H. and Langdon, P.G. 2009; Journal of Paleolimnology 41: 7-24

Abstract

A sedimentary record from lake Stora Viðarvatn in northeast Iceland records environmental changes over the past 2000 years. Downcore data include chironomid (Diptera: Chironomidae) assemblage data and total organic carbon, nitrogen, and biogenic silica content. Sample scores from detrended correspondence analysis (DCA) of chironomid assemblage data are well correlated with measured temperatures at Stykkishólmur over the 170 year instrumental record, indicating that chironomid assemblages at Stora Viðarvatn have responded sensitively to past temperature changes. DCA scores appear to be useful for quantitatively inferring past temperatures at this site. In contrast, a quantitative chironomid-temperature transfer function developed for northwestern Iceland does a relatively poor job of reconstructing temperature shifts, possibly due to the lake’s large size and depth relative to the calibration sites or to the limited resolution of the subfossil taxonomy. The pre-instrumental climate history inferred from chironomids and other paleolimnological proxies is supported by prior inferences from historical documents, glacier reconstructions, and paleoceanographic studies. Much of the first millennium AD was relatively warm, with temperatures comparable to warm decades of the twentieth century. Temperatures during parts of the tenth and eleventh centuries AD may have been comparably warm. Biogenic silica concentrations declined, carbon:nitrogen ratios increased, and some chironomid taxa disappeared from the lake between the thirteenth and nineteenth centuries, recording the decline of temperatures into the Little Ice Age, increasing soil erosion, and declining lake productivity. All the proxy reconstructions indicate that the most severe Little Ice Age conditions occurred during the eighteenth and nineteenth centuries, a period historically associated with maximum sea-ice and glacier extent around Iceland.

 

 

 

 Bloggpistill:  Hlýindin miklu fyrir 1000 árum ...

 Vefsíðan CO2 Science

 Annað gagnvirkt kort á síðunni Medieval Warm Period Project.

 
 

Litríkt sólarlag í öskumistrinu...

 

 

 

 

Örlítið öskumistur eins og var yfir Garðabæ 27. apríl gerir sólarlagið óvenju litríkt.   Næstum blóðrautt.

Er sólarlagið fallegra en venjulega? Um það má deila, en ekki finnst mér það. Minnir of mikið á útlenskt sólarlag þar sem mengun er miklu meiri en hér á okkar einstaka landi.

 

 

En var öskumistur í loftinu að  lita sólarlagið? Ekki er ég viss. Það var ekki heldur Pete Lawrence sem tók myndina hér fyrir neðan 17. apríl á suðurströnd Englands. Myndin er stjörnumynd dagsins hér á APOD síðunni.

 

 

 Nú er búist við hagstæðum vindáttum fyrir flugið fram yfir næstu helgi að minnsta kosti. Ekki er því víst að sólarlagið á höfuðborgarsvæðinu verði rautt næstu kvöld...

 

 

Engin merki um goslok

Eldgosið: Hvenær kemst flug á Íslandi í eðlilegt horf...?

 

 

 

 

Nú þegar dregið hefur verulega úr gosinu vaknar sú spurning  hjá mörgum hvenær reikna megi með að flugið komist í eðlilegt horf.

Styrkur gossins er, skilst mér, aðeins um 1/20 eða 5% af því sem var þegar mest gekk á og er nú ekki meiri  en var í gosinu á Fimmvörðuhálsi. Auk þess eru gosefnin farin að hlaðast upp sem hraun í stað þess að rjúka upp í háloftin. Lítil aska kemur því frá gígnum.

Minnst af mistrinu sem sést hefur kemur beint frá gosinu, heldur er um að ræða eins konar sandfok eða rykmökk af þeim svæðum þar sem askan féll til jarðar meðan gosið var í hámarki. Er þannig mistur varasamara flugi en t.d. sandfok af hálendinu eða Mýrdalssandi, eða rykmökkur sem stundum berst á haf út frá Sahara?

Á myndunum hér fyrir neðan má sjá "venjulega"  rykmekki frá Íslandi og Sahara. Ekki eru svona rykmekkir taldir varasamir flugi, en hvernig er með rykmökk frá nýfallinni ösku? Er hann varasamari en svona rykmökkur fá gömlum gosefnum eins og á Mýrdalssandi?

Fróðlegt væri að fá svar við þessum spurningum og öðrum sem kunna að skipta máli. Ef svifryk sem rýkur upp frá nýfallinni ösku er slæmt fyrir flugumferð, þá gætum við nefnilega átt von á miklum truflunum á flugumferð vikum og mánuðum saman, jafnvel þó eldgosinu lyki á morgun.   Svo vitum við að svona eldgos getur mallað mánuðum saman...

Er nokkur hætta á að menn séu að blanda saman skaðlitlu en hvimleiðu sandfoki (öskufoki) og hættulegri ösku beint frá eldgígnum?

Hvar er þessar spár um útbreiðslu gosefna gerðar? 

Bloggarinn hefur alls ekkert vit á þessum málum, en þykist vita að spurningin um hvað þurfi til að flugbanninu verði aflétt brennur á vörum margra...

 

 

 

 

Rykmökkur frá Mýrdalssandi

 Myndin er frá 28. janúar 2002

 

 

Rykmökkur frá Sahara

 Myndin er frá 26. febrúar 2000

 

Merkilega mikil fylgni milli virkni sólar og vatnsmagns stórfljóts í S-Ameríku...

 

 

 

Ótrúlega mikil fylgni virðist vera milli virkni sólar og vatnsmagns stórfljótsins Paraná í Suður Ameríku, eins og ótvírætt virðist vera á myndinni hér fyrir neðan.

Paraná fljótið er hið fjórða stærsta í heimi miðað við vatnsmagn sem er 20.600 rúmmetrar á sekúndu, og hið fimmta stærsta miðað við svæðið þaðan sem það flytur vatn, en stærð vatnasvæðisins er 3.100.000 ferkílómetrar, eða 30-föld stærð Íslands. Fljótið safnar vatni í Brasilíu, Bólivíu, Praguay og Argentínu. Ósar þess eru skammt norðan við Buenos Aires. Vatnið í ánni á upptök sín í rigningu á þessu gríðarstóra landsvæði, og er því vatnsmagnið í ánni mjög góður mælikvarði á meðalúrkomuna.

Í tímaritinu Journal of Atmospheric and Solar-Terrestrial Physics mun væntanlega innan skamms birtast grein eftir Pablo Mauas and Andrea P. Buccino. Greinin nefnist Long-term solar activity influences on Souh American rivers. Greinina má nálgast með því að smella hér. David Whitehouse skrifar um rannsóknina hér. Greinin er framhald annarrar greinar um sama efni sem birtist árið 2008. Greinarnar þarf að skoða í samhengi.

Ástæðulaust er að endurtaka efni greinarinnar, en í henni er einnig fjallað um  Colorado ána og tvær þverár hennar, San Juan og Atuel. Í þessum ám er ekki eingöngu regnvatn, heldur einnig afrennsli jökla í Andesfjöllum. Niðurstaðan er því ekki beint sambærileg við Paraná þar sem vatnið í ánni er eingöngu regnvatn. Engu að síður má sjá þar fylgni milli rennsli ánna og sólvirkninnar.

Í þessari fróðlegu grein er minnst á aðrar rannsóknir á sambandi milli sólvirkninnar og úrkomu, og sólvirkninnar og monsún vinda. Rannsóknir sem gefa svipaða niðurstöðu.

 

Það er ekki annað að sjá en sambandið milli virkni sólar og úrkomu í Suður-Ameríku sé mikið og ótvírætt. Þá vaknar auðvitað  spurningin: Hvernig stendur á þessu?

1909 til 2003.

Svartur ferill: Frávik í vatnsmagni Paraná fljótsins.

Rauður ferill: Frávik í virkni sólar (sólblettatalan).

(Smella tvisvar á mynd til að stækka).

 

Alla greinina má nálgast hér sem próförk (preprint).

Greinina frá 2008 má nálgast hér.

Pistill David Whitehouse um málið er hér.

 

 

Abstract
River streamflows are excellent climatic indicators since they integrate precipitation
over large areas. Here we follow up on our previous study of the influence of
solar activity on the flow of the Paraná River, in South America. We find that the
unusual minimum of solar activity in recent years have a correlation on very low
levels in the Paraná’s flow, and we report historical evidence of low water levels
during the Little Ice Age. We also study data for the streamflow of three other
rivers (Colorado, San Juan and Atuel), and snow levels in the Andes. We obtained
that, after eliminating the secular trends and smoothing out the solar cycle, there
is a strong positive correlation between the residuals of both the Sunspot Number
and the streamflows, as we obtained for the Paran´a. Both results put together imply
that higher solar activity corresponds to larger precipitation, both in summer and
in wintertime, not only in the large basin of the Paran´a, but also in the Andean
region north of the limit with Patagonia.

 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• parana-sunspots-1003_0414v1.pdf

Þegar gosið stöðvaðist um tíma s.l. laugardag - Myndir...

 

 

 

Það var nokkuð furðulegt að fylgjast með því síðastliðinn laugardag hvernig gosið hætti gjörsamlega skamma stund, en byrjaði svo aftur af fullum krafti. Myndin hér fyrir ofan var tekin klukkan 11:45 frá Hvolsvelli og er gígurinn vinstra megin við bólsturinn sem hafði skotist upp skömmu áður. Bara smá púff...  en fyrir ofan sjálfan gíginn efst á jöklinum sést aðeins örlítill reykur. 

Lengst til hægri má sjá hluta dökka öskuskýsins.  Á næstu mínútum tók eldfjallið aftur við sér og mikill kraftur færðist í gosið eins og sjá má á myndunum.

Myndirnar eru teknar á móti sól skammt fyrir austan Hvolsvöll.

 

 

 

 

 

 

Að sjálfsögðu hafa margir tekið myndir af gosinu þennan dag. Þar á meðal Snævarr Guðmundsson sem þekktur er fyrir stjörnu- og landslagsljósmyndir. Á vefsíðunni Universe Today eru nokkrar mynda hans, sjá Incredible Images of Iceland Volcano from Just a Few Kilometers Away.

 

 

Ein mynd sem tekin er skammt frá Geysi skömmu fyrir sólsetur sama dag. Geysir er um 80 km frá gosstöðvunum:

 

 

Að lokum mynd sem tekin var frá Envisat gervihnettinum í gær 19. apríl klukkan 13:45 (14:45 CET). Smella má nokkrum sinnum á myndina til að sjá miklu stærri mynd:

 

 

Sjá einstaklega góðar myndir hér hjá Boston.com:

 

http://www.boston.com/bigpicture/2010/04/more_from_eyjafjallajokull.html

 

Sólarorkuver á Spáni framleiða rafmagn í myrkri...!

 

 

Í ljós hefur komið að orka streymir inn á landsnet Spánar frá mörgum sólarorkuverum þar í landi, sérstaklega þegar ekki sést til sólar að nóttu til.    Yfirnáttúrlegt?  

Líklega er frekar um að ræða mannlegt eðli en eitthvað yfirnáttúrulegt.   Í Evrópu er nefnilega greiddur mun hærri taxti fyrir svokallað grænt rafmagn en venjulegt svart, og það kunna menn að notfæra sér. 

Í ljós hefur komið að eigendur þessara orkuvera hafa framleitt rafmagn með díselrafstöðvum og tengt inn á netið að nóttu til    -  Síðan hafa þeir fengið greitt fyrir rafmagnið eins og um væri að ræða grænt rafmagn en ekki svart.  Rafmagn sem framleitt er með sólaorkuverum og vindorkuverum er nefnilega niðurgreitt með styrkjakerfi Evrópusambandsins.

Nú þegar er vitað um svindl sem nemur 2,6 milljónum Evra, en menn telja að það sé aðeins toppurinn á ísjakanum sem kominn er í ljós.   Á Spáni styrkti ríkið framleiðslu með sólarorku með 2,3 milljörðum Evra samkvæmt fréttinni hér fyrir neðan. Það er því eftir miklu að slæðast.

 

Það er ekki nóg að menn græði á kolefniskvótasvindli... 

 

Sjá grein frá í gær um málið hér:  (Google þýðing á ensku hér).

 

 

 16:15 13.04.2010

 

Schwindel mit Solarstrom in Spanien aufgeflogen

Das spanische Industrieministerium ist einem Betrug in der Solarbranche auf die Spur gekommen. Betreiber sollen Diesel-Strom als Solarstrom ausgegeben haben, um an lukrative Subventionen zu kommen.

Presseberichten festgestellt, dass mehrere Solaranlagen angeblich auch nachts Strom produzierten und in das Netz einspeisten. Um eine grössere Leistung der Anlagen vorzutäuschen, sollen die Betreiber Diesel-Stromgeneratoren angeschlossen haben.

Nach vorläufigen Schätzungen beläuft sich der Schaden auf 2,6 Mio. Euro. "Dies ist aber nur die Spitze des Eisbergs", sagte ein Branchenexperte der Zeitung "El Mundo", die den Skandal ans Licht brachte. Wenn Solaranlagen angeblich in der Dunkelheit Strom produzieren, falle das früher oder später auf. Wenn jedoch auch tagsüber Stromgeneratoren angeschlossen würden, sei der Schwindel kaum festzustellen.

Die Verbände der Solarwirtschaft forderten harte Strafen für die Betrüger. Diese brächten die gesamte Branche in Misskredit. Auch das Schweizer Unternehmen Edisun Power kritisierte solche Vorgehensweisen auf Anfrage der Nachrichtenagentur SDA scharf. Edisun Power sei von den Ermittlungen nicht betroffen und distanziere sich klar.

In Spanien zahlte der Staat im vergangenen Jahr rund 2,3 Mrd. Euro an Subventionen für Solarstrom. Dieser macht rund zwei Prozent der spanischen Stromerzeugung aus. Die Subventionen hatten die Zahl der Photovoltaik-Anlagen in Spanien rapide ansteigen lassen. Die Regierung will die Prämien aber um bis zu 40 Prozent kürzen.

 

     Wikipedia: Solar Power in Spain

     Green Energy News: World's Largest Solar Energy Plant in Spain

     The Copenhagen Post: Denmark rife with CO2 fraud

Halastjarna fremur sjálfsmorð í beinni...

 

 

 

Ný hreyfimynd.

 

Einmitt núna stefnir þessi halastjarna beint á sólina og mun tæplega lifa það af. Hún birtist skyndilega í gær í sjónsviði SOHO gervihnattarins. Hreyfimyndin sýnir ferðalag hennar í gær og fram yfir miðnætti. Hvíti hringurinn í miðju sýnir stærð sólarinna, en dökka skífan hlífir myndavélinni fyrir gríðarlegri birtu hennar.

Takið eftir dagsetningu og tíma á myndinni.

Nýjustu myndir frá SOHO eru hér: http://sohowww.nascom.nasa.gov/data/realtime-images.html

Sjá eldri SOHO halastjörnumyndir hér og bestu SOHO myndirnar hér. Rauntíma hreyfimyndir hér.

 

Á næstu mynd gætu fleiri svona halastjörnur í sjálfsmorðshugleiðingum skyndilega birst...  Sjáið þið halastjörnuna sem birtist í gær 9. apríl?   Þessi mynd er "lifandi" þannig að hún sýnir alltaf síðustu daga.  Leyfið henni að hlaðast inn í nokkrar mínútur, þá fer að færast fjör í leikinn. Takið líka eftir sólvindinum og sólskvettunum.

 

 

 

 

Og svo er það sólin undanfarinn mánuð...

 

 

 Wikipedia: Kreutz Sungrazers