Hvað er eðlilegt í loftslagsbreytingum? - Myndbönd.

"What is normal" spyr höfundur efnisins sem hér er kynnt. Warren Meyer er með próf í vélaverkfræði frá Princeton University og MBA gráðu frá Harvard Business School.  Hann er því ekki loftslagsfræðingur en með góða menntun til að skilja hinar ýmsu hliðar málsins, enda snertir það fleiri svið en eiginlega loftslagsfræði. Hann er höfundur bókarinnar A Layman's Guide to Man-Made Global Warming sem hægt er að hlaða niður ókeypis.

Höfund myndndanna verður að telja meðal efasemdarmanna. Hann er þó hógvær og virðist oft fara bil beggja. Hann er greinilega hugsandi maður sem hefur þörf fyrir að skilja málið.  Það er hollt fyrir alla að reyna að hugsa sjálfstætt og vera dálítill efasemdarmaður í sér.

Myndböndin hér fyrir neðan eru vel fram sett og efnið ekki torskilið. Þau skýra vel hvers vegna fjölmargir, þar á meðal þessir 31.000 vísindamenn, eru ekki alveg sáttir við það sem haldið er fram um loftslagsbreytingar, meðal annars af nefnd Sameinuðu þjóðanna IPCC. Framsetning er mjög hógvær og hvergi mikið um fullyrðingar, þó bent sé á ýmislegt sem höfundurinn telur vera vafasamt.

Vissulega eru þessi mál nánast trúarbrögð hjá sumum og er nokkuð víst að þeir munu láta efni myndbandanna trufla sig.  Aðrir eru þó með opinn huga og treysta sér vel til að horfa á myndböndin, ígrunda efnið, vega og meta af skynsemi og mynda sér sjálfstæða skoðun. Þeir vilja fræðast. Íslendingar eru að eðlisfari flestir skynsamir, fróðleiksfúsir og raunsæir, og vel færir um að mynda sér sjálfstæða skoðun. Til þeirra höfðar efni myndbandanna vonandi.

Það er mikilvægt að hafa alltaf í huga að það  v e i t  enginn neitt um þessi mál. Vísindin eru einfaldlega ekki komin lengra en það. Af þeim sökum verða menn að halda áfram að leita sannleikans en ekki trúa blint á einfaldar fullyrðingar sem ganga manna á meðal. Ég held að fyrirlesturinn í þessum myndböndum sé ágætt innlegg í umræðuna.

Munið: Það er alltaf hægt að bakka og horfa aftur ef eitthvað fer á milli mála eða ef maður gleymir sér og missir niður þráðinn .

Fyrirlestrinum er hér fyrir neðan skipt í 6 kafla og er hver um 8 mínútur að lengd. Bloggarinn hefur skrifað stutta lýsingu á efni hvers kafla. Einnig er hægt að hlusta á allan fyrirlesturinn í samfellu á YouTube hér fyrir neðan. Jafnvel er hægt að sækja fyrirlesturinn í nánast DVD gæðum hér.

Að sumu leyti hentar best að fylgjast með fyrirlestri Warren Meyer í mini skömmtum, þó svo að upplausnin sé ekki eins góð. Þannig heldur maður betur athyglinni.

 

 Hér eru allir kaflarnir sex sýndir hver af öðrum með sjálfvirkri skiptingu. (Ath. að neðar er fyrirlesturinn kaflaskiptur sem er jafnvel þægilegra):

 

 

 

 

EÐA... 

 

 Hér er hægt að skoða hvern kafla fyrir sig: 

 

Myndband 1.  Í stórum dráttum er fjallað um eftirfarandi: Hvað er "eðlilegt" eða "normal" þegar fjallað er um loftslagsbreytingar? Erfitt er að svara því þegar mælingar og athuganir ná aðeins yfir nokkra áratugi eða hundrað ár eða svo.  Hvað eru gróðurhúsaáhrif?  Hver vðbót CO2 veldur síminnkandi gróðurhúsaáhrifum. (Hver tvöföldun CO2 veldur u.þ.b.  sömu hækkun í gráðum talið. Sjá t.d. hér og hér ---áhb). Orsakasamhengið er gríðarlega flókið. Þess vegna er skilningur manna takmarkaður. S.l. 600 þúsund ár hefur hækkun lofthita verið á undan aukningu CO2, skýringin gæti verið að við hækkað hitastig losar hafið CO2 eins og gosdrykkur sem hitnar.

 

 

 --- --- ---

 

 Myndband 2.  Í stórum dráttum er fjallað um eftirfarandi: Hvað er hitafrávik eða "anomaly"?  Hve mikið hefur hitafrávik verið síðustu öld? Samsvörun milli CO2 og lofthita undanfarin hundrað ár? Áhrif manna og náttúrulegar sveiflur. Hve mikill var þáttur manna í hækkun hitastigs á síðustu öld? - Svarið liggur ekki ljóst fyrir. Hvernig hefur hitafar breyst síðustu 1000 ár? Hvað hafa fjórar síðustu skýrslur IPCC sagt um það? Hvað er athugavert við framsetningu IPCC.

 

 

--- --- ---

 

Myndband 3.  Í stórum dráttum er fjallað um eftirfarandi:  Hvað á maðurinn stóran þátt í hækkun hita síðustu 100 ár. Er hægt að meta það?  Ætli mæliskekkjur vegna nálægðar veðurmælistöðva við þéttbýli séu miklar?  Miklar "leiðréttingar" hafa verið gerðar á mæligögnum NASA-GISS sem gera það að verkum að lofthiti virðist hafa hækkað mikið á síðustu öld? Hvers vegna eru þessar "leiðréttingar" gerðar? Eðlilegar sveiflur eða "noise" virðast engu minni en hugsanleg áhrif manna. Hvað veldur "urban effect"?  Í alþjóðlegu mælineti veðurgagna sem notuð eru við loftslagsrannsóknir veldur fjöldi ílla umhirtra og illa staðsettra stöðva áhyggjum. Mörg dæmi eru sýnd. Fjallað er um ýmis vandamál varðandi CO2 gróðurhúsakenninguna.

 

 

 --- --- ---

 

  Myndband 4.  Í stórum dráttum er fjallað um eftirfarandi: Náttúrulegar sveiflur, sérstaklega af völdum breytinga í sólinni. Tilgátur Henriks Svendsmark um samspil geimgeisla og skýjafars. Kælingu af mannavöldum vegna losunar á brennisteinstvíoxíði SO2 o.fl. Hvers vegna er minni hitahækkun á suðurhveli en norðurhveli? Hve mikið hækkar hitastig lofthjúpsins við hverja tvöföldun magns CO2? Hafi hitastigið hækkað um 0,6°C fyrir aukningu CO2 úr 280 ppm í 380 ppm, þá ættu 560 ppm að valda 1,2°C hækkun. Er það mikið? Hvenær má búast við að magnið nái 560 ppm?

 

 

 --- --- ---

 

 

 Myndband 5.  Í stórum dráttum er fjallað um eftirfarandi: Munurinn á jákvæðri afturverkun (positive feedabck) sem magnar upp bein hitunaráhrif CO2, og neikvæðri afturverkun (negative feedback) sem dregur úr áhrifum aukins magns CO2 á hita lofthjúpsins. Munurinn skýrðu með einföldum dæmum. Hvort er líklegra að svörun lofthjúpsins við auknu magni CO2 ráðist af pósitífri eða negatífri afturverkun? Slæm og góð áhrif hnatthlýnunar. Hnattkólnunarkenningin um 1975. Hefur fjöldi skýstrokka og fellibylja aukist á undanförnum áratugum?  Kannski minnkað?

 

 

 

 --- --- ---

 

 Myndband 6.  Í stórum dráttum er fjallað um eftirfarandi: Hvað veldur hækkun sjáavrborðs? Hvers vegna hefur magn hafíss við Suðurskautslandið aukist á sama tíma og hann hefur minnkað á norðurslóðum? Er hægt a skýra það með hækkun hitastigs af völdum CO2? Bráðnun hafíss veldur ekki hækkaðri sjávarstöðu. Jökulísinn á Suðurskautslandinu eykst jafn mikið og bráðnar af Grænalndsjökli. Á síðustu öldum hefur sjávarborð hækkað um það bil um fet á öld og gerir það ennþá. Sjávarborð hækkar ekkert hraðar en á undanförnum öldum og gerir það væntanlega ekki á næsta árhundraði.
Áhrif á efnahag: Aðeins eitt prósent minnkun hagvaxtar í heiminum (úr 3,5% í 2,5%) hefur gríðarleg áhrif á efnahag eftir eina öld. Hvort er betra: Heitari og ríkari heimur eða kaldari og fátækari?

 

 

 

 

 

 

 "To capture the public imagination,
we have to offer up some scary scenarios,
make simplified dramatic statements
and little mention of any doubts one might have.
Each of us has to decide the right balance
between being effective,
and being honest."

Dr Stephen Schneider
National Center for Climate Reserach

 

 

 

 

Bloggsíða Warren Meyer Climate Sceptic    (Velja þarf mánuð í dálknum hægra megin). 

Önnur bloggsíða Warren Meyer Coyote Blog. 

 

Samþykkt að draga úr losun

Hafísinn á norðurhveli minnkar, en eykst á suðurhveli jarðar. Mikið edgos undir ísnum nærri norðurpólnum árið 1999.

Hvernig stendur á því að hafísinn við Suðurskautslandið er að aukast, þó hann hafi minnkað á norðurslóðum undanfarin ár?

Hvers vegna hefur heildamagn hafíss jarðar haldist nánast óbreytt síðustu 30 áratugi a.m.k.?  

Ferlarnir hér fyrir neðan, sem eru frá Cryosphere today sýna þetta vel.

Vissir þú um eldgosið mikla  undir hafísnum á norðurhveli árið 1999 sem nýlega hefur uppgötvast? Sjá neðst á síðunni.  Við lestur greinarinnar vaknar spurning hvort eldvirkni undir ísnum geti haft nægileg áhrif á ísinn til að það komi fram? Í fljótu bragði virkar það ótrúlegt.

 

 

Hafísinn á norðurhveli frá 1978 til dagsins í dag. Ísinn hefur farið minnkandi undanfarin ár. Takið eftir dýfunni síðastliðið sumar og ástandinu í dag.

Ferillinn sýnir frávik frá meðaltali áranna 1978-2000. Enn getur ýmislegt gerst fram að hausti þegar ísinn verður í lágmarki.

 

 

Hafísinn á norðurhveli frá 1978 til dagsins í dag. Takið eftir hvernið ísmagnið hefur verið að aukast.

Ferillinn sýnir frávik frá meðaltali áranna 1978-2000.

 

 

 

 

Heildar hafísmagn jarðar frá 1979 til dagsins í dag. 
Takið eftir breytingunum síðustu 30 ár.
Rauði ferillinn sýnir frávik frá meðaltali áranna 1979 - 2000.
Stærri og skyrari mynd er hér.

 

 

 Norðurhvelið í dag.

 

Suðurhvelið í dag.

 

 

Sjá nánar á vefsíðunni The Cryosphere Today. 

 

A webspace devoted to the current state
of our cryosphere

 

 

*** *** ***

 

 

 

Getur verið að nýuppgötvaða eldvirka svæðið sem hér er kynnt hafi haft einhver áhrif á ísinn á norðurslóðum? 

Sjá greinina Fire under the ice. 
International expedition discovers gigantic volcanic eruption in the Arctic Ocean

 

Fire under the ice

International expedition discovers gigantic volcanic eruption in the Arctic Ocean

Public release date: 25-Jun-2008

Contact: Ralf Roechert
[e-mail]
49-471-483-11680
Helmholtz Association of German Research Centres 

A "lonely " seismometer drifts with the sea ice.
Click here for more information.

An international team of researchers was able to provide evidence of explosive volcanism in the deeps of the ice-covered Arctic Ocean for the first time. Researchers from an expedition to the Gakkel Ridge, led by the American Woods Hole Oceanographic Institution (WHOI), report in the current issue of the journal Nature that they discovered, with a specially developed camera, extensive layers of volcanic ash on the seafloor, which indicates a gigantic volcanic eruption.

"Explosive volcanic eruptions on land are nothing unusual and pose a great threat for whole areas," explains Dr Vera Schlindwein of the Alfred Wegener Institute for Polar and Marine Research in the Helmholtz Association. She participated in the expedition as a geophysicist and has been, together with her team, examining the earthquake activity of the Arctic Ocean for many years. "The Vesuvius erupted in 79 AD and buried thriving Pompeii under a layer of ash and pumice. Far away in the Arctic Ocean, at 85° N 85° E, a similarly violent volcanic eruption happened almost undetected in 1999 – in this case, however, under a water layer of 4,000 m thickness." So far, researchers have assumed that explosive volcanism cannot happen in water depths exceeding 3 kilometres because of high ambient pressure. "These are the first pyroclastic deposits we've ever found in such deep water, at oppressive pressures that inhibit the formation of steam, and many people thought this was not possible," says Robert Reves-Sohn, staff member of the WHOI and lead scientist of the expedition carried out on the Swedish icebreaker Oden in 2007.

A major part of Earth's volcanism happens at the so-called mid-ocean ridges and, therefore, completely undetected on the seafloor. There, the continental plates drift apart; liquid magma intrudes into the gap and constantly forms new seafloor through countless volcanic eruptions. Accompanied by smaller earthquakes, which go unregistered on land, lava flows onto the seafloor. These unspectacular eruptions usually last for only a few days or weeks.

The installation of a seismometer on an ice floe.
Click here for more information.

The Gakkel Ridge in the Arctic Ocean spreads so slowly at 6-14 mm/year, that current theories considered volcanism unlikely - until a series of 300 strong earthquakes over a period of eight months indicated an eruption at 85° N 85° E in 4 kilometres water depth in 1999. Scientists of the Alfred Wegener Institute became aware of this earthquake swarm and reported about its unusual properties in the periodical EOS in the year 2000.

Vera Schlindwein and her junior research group are closely examining the earthquake activity of these ultraslow-spreading ridges since 2006. "The Gakkel Ridge is covered with sea-ice the whole year. To detect little earthquakes, which accompany geological processes, we have to deploy our seismometers on drifting ice floes." This unusual measuring method proved highly successful: in a first test in the summer 2001 – during the "Arctic Mid-Ocean Ridge Expedition (AMORE)" on the research icebreaker Polarstern – the seismometers recorded explosive sounds by the minute, which originated from the seafloor of the volcanic region. "This was a rare and random recording of a submarine eruption in close proximity," says Schlindwein. "I postulated in 2001 that the volcano is still active. However, it seemed highly improbable to me that the recorded sounds originated from an explosive volcanic eruption, because of the water depth of 4 kilometres."

The scientist regards the matter differently after her participation in the Oden-Expedition 2007, during which systematic earthquake measurements were taken by Schlindwein's team in the active volcanic region: "Our endeavours now concentrate on reconstructing and understanding the explosive volcanic episodes from 1999 and 2001 by means of the accompanying earthquakes. We want to know, which geological features led to a gas pressure so high that it even enabled an explosive eruption in these water depths." Like Robert Reves-Sohn, she presumes that explosive eruptions are far more common in the scarcely explored ultraslow-spreading ridges than presumed so far.

Er ástæða til að fara úr Schengen því reynsla okkar af sáttmálanum er miður góð?

 

 

Það voru mikil afglöp þegar Ísland gerðist aðili að Schengen sáttmálanum. Á þeim tíma var því haldið fram að Schengen samstarfið skilaði lögreglu betri upplýsingum um glæpamenn en annars hefði verið. Því er þveröfugt farið. Reynslan sýnir okkur t.d. að við höfum ekki haft hugmynd þá misyndismenn sem hér hafa verið fyrr en of seint.  Ekki er hægt að afla upplýsinga um viðkomandi ólánsmenn sem hér hafa brotið lög fyrr en skaðinn er skeður.  Fyrr vitum við ekki hverjir eru hér á landi. Það er kjarni vandamálsins. Schengen kerfið virkar þannig. Það hefur ekki staðist væntingar.

Hér á landi er nákvæmlega ekkert eftirlit með þeim sem koma til landsins. Við vitum ekki hverjir koma til landsins, hvenær þeir komu eða hvenær þeir fóru aftur, þ.e. hafi þeir farið á annað borð. Að sjálfsögðu leynast óheiðarlegir Schengenborgarar meðal hinna heiðarlegu. Af þeim hljótum við að hafa miklar áhyggjur. 

Erlendir glæpamenn í farbanni taka bara næsta flug eins og ekkert sé og láta sig hverfa.

Ein birtingamynd Schengen aðildarinnar er  vopnaleitin undarlega á farþegum sem koma með flugi til Íslands frá Bandaríkjunum.   Ranghalarnir upp og niður stiga í flugstöðinni stafa einnig af þessari vitleysu.

Bretar of Írar eru miklu skynsamari en Íslendingar.  Þeir létu hjá líða að ganga í Schengen, enda búa þeir á eylandi.  Eins og Íslendingar.  Hvernig er það, veldur það okkur Íslendingum nokkrum vandræðum þegar við ferðumst til Englands, eða Englendingum vandræðum þegar þeir ferðast til meginlandsins?  Ekki hef ég orðið var við það. Eða, er vegabréfsskoðun á Íslandi þegar við komum frá landi sem er utan Schengen, t.d. Englandi, til trafala? Ekki finnst mér það.

Það kann að henta löndum á meginlandi Evrópu að taka þátt í Schengen samstarfinu, enda liggja þar akvegir þvers og kruss milli landa. Það er ekki þar með sagt að það sé viturlegt fyrir eylöndin Ísland, England og Írland að vera í Schengen. Það vita Bretar og Írar.

 

Við eigum að endurskoða aðild okkar að Schengen sáttmálanum án tafar. Það er ekki seinna vænna.  Við erum sjálfstæð friðsöm þjóð og viljum ekki að erlend glæpastarfssemi nái að skjóta hér rótum.

 

Vissulega er mikill meirihluti þeirra sem koma til landsins hið mesta sómafólk. Sumir kjósa að setjast hér að og gerast Íslendingar.  Þetta er fólk eins og þú og ég, fólk sem sækist eftir sama öryggi og við sem búið höfum hér lengi. Því miður verða margir sem eru af erlendu bergi brotnir fyrir fordómum vegna glæpamála sem skjóta upp kollinum af og til. Það er því einnig þeirra hagur að það takist að koma í veg fyrir að misyndismenn flytjist til landsins. Þar hefur Schengen ekki komið að gagni fyrr en viðkomandi hefur brotið af sér og verið gómaður.

 

Sjálfsagt eru skiptar skoðanir um málið. Þetta er mín skoðun, en hvað finnst þér? ...

•   Hverjir eru kostir þess að vera í Schengen?
•   Hverjir eru ókostir þess að vera í Schengen? 
•   Hvort er betra að Ísland sé innan eða utan Schengen svæðisins?
  

• Ef við teljum betra að vera áfram innan Schengen, hvað er þá hægt að gera til að hindra nánast eftirlitslaust flæði misyndismanna til landsins?

 

Aukin umsvif glæpahópa

Ísinn á Mars líklega fundinn. Myndir.

 

Myndin til vinstri er tekin 15. júní og sú til hægri 18. júní. Takið eftir muninum. Ísmolarnir sem sjást neðst til vinstri á fyrri myndinni hafa gufað upp.  Auðvitað er skurðurinn á Mars eftir geimfarið Fönix sem lenti á Mars fyrir skömmu. (Stærri mynd með því að smella nokkrum sinnum á myndina).

Sólarhringurinn á Mars kallast Sol.    Sol 20 og Sol 24 eru því Mars-dagar frá því er geimfarið lenti. 

 

 

Ísinn hverfur. Hreyfimyndin á að sýna breytinguna. 

 

 

 

Þrívíddarmynd af skurðinum.  Nota þarf  þrívíddargleraugu til að njóta myndarinnar.

 

 

 

 

Hnattkólnun í kjölfar hnatthlýnunar?

Inngangur:

Pistill þessi er að miklu leyti samhljóða greininni sem birtist í tímaritinu Þjóðmál sumarið 2008.  Þó ekki öllu. Til dæmis hefur myndin sem sýnir sambandið milli lengdar sólsveiflunnar og lofthita verið uppfærð, því nú í júní bólar enn ekkert á sólsveiflu #24. Lengd sveiflu #23 er nú orðin 12 ár, eða 2,2 árum lengri en sveiflu #22.

Meinleg villa er í myndinni sem fylgir greininni í tímaritinu Þjóðmál og sýnir samband milli lengdar sólsveiflunnar og lofthita. Fyrir ofan lárétta ásinn neðst sem sýnir lengd sólsveiflunnar í árum eru athugasemdir við 9,8 ár og 11,8 ár. Þar stendur mánuðir en á auðvitað að vera ár.  Myndin sem er hér fyrir neðan er aftur á móti rétt. (Alveg er það makalaust hvað maður getur verið blindur fyrir eigin vitleysum ).

Fyrir neðan pistilinn eru nokkrar myndir sem ekki fylgdu greininni. Þar eru einnig tilvísanir í aðrar greina sem fjalla um hliðstæð mál. Krækjur hafa verið settar í textann vítt og breitt og leturgerð breytt til að auðvelda lestur af skjá.

 

Í þessum pistli er ekki verið að fjalla um gróðurhúsaáhrif. Hvorki þau náttúrulegu sem gera líf á jörðinni mögulegt, né þau sem talin eru geta verið af mannavöldum og hafa hugsanlega valdið nokkurri hlýnun sem nemur um 1% til viðbótar þeim náttúrulegu. Hér er eingöngu fjallað um einn náttúrulegan þátt loftslagsbreytinga, einn af mörgum.

Í þessum pistli er því alls ekki fjallað um gróðurhúsaáhrif heldur eingöngu bent á hlutlausar mælingar sem gerðar hafa verið á lengd sólsveiflunnar og hitastigi lofthjúpsins. Um þær mælingar deila menn ekki. 

Þekking manna á þessum málum er af skornum skammti enn sem komið er. Því verðum við að bíða enn um sinn áður en hægt er að fullyrða nokkuð í þessum málum.   Það er mikilvægt að hafa það í huga við lestur þessa pistils.

 

---

 

HNATTKÓLNUN Í KJÖLFAR HNATTHLÝNUNAR?

Það hefur vakið athygli að lofthjúpur jarðar hefur ekki hlýnað síðastliðinn áratug samkvæmt hefðbundnum mælingum á jörðu niðri og mælingum gerðum frá gervihnöttum. Einnig hafa yfir 3000 mælidufl sem mælt hafa hitastig sjávar um öll heimsins höf síðustu fimm ár mælt örlitla kólnun. Er þetta bara eðlilegt hik, eða getur verið að toppnum sé náð og framundan sé kólnun? Getur verið að náttúrulegar sveiflur hafi átt stóran þátt í hækkun hitastigs lofthjúps jarðar um 0,7°C síðastliðin 150 ár og að þessi náttúrulega sveifla sé að ganga til baka? Ef svo er við hverju má þá búast?

 

 

        Hitafar jarðar í 2000 ár

 

Ekki er ætlunin að fjalla um gróðurhúsaáhrif af mannavöldum í þessum pistil heldur náttúrulegar sveiflur sem geta stafað af smávægilegum sveiflum í sólinni. Ekki er heldur ætlunin að skoða eðlisfræðina sem liggur að baki þessum sveiflum og tengingu við hitastig lofthjúps jarðar. Þess í stað verður eingöngu litið til sögunnar og mælinga sem gerðar hafa verið og reynt að draga ályktanir og spá fyrir um framtíðina.

Ferillinn á myndinni sýnir hitafar jarðar síðastliðin 2000 ár eða frá Kristsburði til ársins 1995. Þetta er meðaltal 18 rannsókna á hitafari jarðar sem Dr. Craig Loehle hefur tekið saman og birti í ritinu Energy & Environment í nóvember árið 2007. Engin þessara 18 rannsókna byggir á árhringjum trjáa enda telur Loehle árhingi vera ónákvæman mælikvarða þar sem margt annað en hitastig hefur áhrif á trjávöxtinn. Lengst til hægri á ferlinum hefur Dr. Roy W. Spencer, sem sér um úrvinnslu mæligagna um hitafar jarðar frá gervihnöttum,  teiknað inn hitaferil frá Bresku veðurstofunni sem sýnir meðalhita jarðar frá árinu 1850 til ársins 2007. Höfundur pistilsins íslenskaði skýringar á línuritinu sem Dr. Spencer birtir á vefsíðu sinni. Samanlagt sýna því ferlarnir hitafar jarðar frá árinu 1 til ársins 2007. Hlýindin á miðöldum eru greinileg, þá kemur litla ísöldin og svo aftur hlýindin síðustu áratugina. Athygli vekur hve hitasveiflurnar eru gríðarlegar og að fyrir árþúsundi var jafnvel heldur hlýrra en nú. Mest af þessum hitabreytingum hafa orðið af „sjálfu sér". En af einhverjum ástæðum er manninum kennt um breytingar síðustu áratuga, breytingar sem greinilega eru engu meiri en hinar náttúrulegar sveiflur hafa verið. Tökum einnig eftir því að munurinn á mestu hlýindum og mesta kulda er aðeins um 1°C.

Nú vaknar áleitin spurning: Að hve miklu leyti eru hitabreytingar lofthjúps jarðar á síðustu 150 árum af völdum losunar manna á koltvísýringi og að hve miklu leyti af náttúrunnar völdum? Svarið er einfalt: Það veit enginn. Margir eru sannfærðir um að breytingarnar stafi nánast allar af manna völdum og ástæðulaust sé að skoða málið frekar. Þeir eru þó fjölmargir sem telja að breytingarnar séu að verulegu leyti af völdum náttúrunnar. Vandamálið er auðvitað að náttúrulegar breytingar hafa verið það miklar að erfitt er að fullyrða nokkuð og því full ástæða til að skoða málið nánar. Þess vegna er það alls ekki útrætt. Við vitum að náttúrulegar sveiflur hafa ávallt verið í hitastigi lofthjúps jarðar og eðlisfræðin segir okkur að losun manna á koltvísýringi ætti að hafa nokkur áhrif til hlýnunar. Hve mikil eru áhrif náttúrunnar og hve mikil eru áhrif manna í hækkun lofthita á undanförnum áratugum? Um það eru menn ekki sammála og sýnist sitt hverjum. Þar til annað kemur í ljós getum við til dæmis stungið upp á að helmingur hlýnunarinnar (0,35°C) sé af völdum losunar manna á koltvísýringi og hinn helmingurinn (0,35°C) vegna náttúrulegra breytinga. Auðvitað er þetta ágiskun en ekki verri en hver önnur. Í sjálfu sér er alveg eins hægt að hugsa sér að hlýnun um 0,1°C stafi af manna völdum en afgangurinn, 0,6°C, af völdum náttúrunnar. Þrátt fyrir miklar rannsóknir er þekking okkar svo takmörkuð að ekkert er hægt að fullyrða.

Þar sem lofthiti hækkaði hratt á síðustu áratugum liðinnar aldar, að nokkru leyti í takt við losun manna á koltvísýringi, er auðvitað freistandi að tengja þessi atriði saman. Það gleymist þó oft að á sama tíma var einnig mikil fylgni milli virkni sólar og hitafars lofthjúpsins. Losun manna á koltvísýringi fer vaxandi og hefur aldrei verið meiri en á síðasta áratug. Samt hefur ekki hlýnað. Samatímis hefur virkni sólar aftur á móti farið minnkandi. Getur veið að meiri fylgni sé á milli lofthita og virkni sólar en lofthita og losunar á koltvísýringi? Svarið kann að vera handa horns því að margir spá því að virkni sólar fari hratt minnkandi á næstu áratugum. Náttúran er hugsanlega að gera tilraun sem vert er að fylgjast vel með. Fylgi lækkandi lofthiti minnkandi virkni sólar þá verður ljóst að náttúrulegar sveiflur eru ráðandi. Ef lofthiti fer ekki lækkandi þá vitum við að áhrif losunar manna á koltvísýringi eru ótvíræð.

Það er vel þekkt að virkni sólar gengur í bylgjum. Þekktar sveiflur eru fimm: 1) 11 ára Schwabe, 2) 22 ára Hale, 3) 90 ára Gleissberg, 4) 200 ára Suess, 5) 2300 ára Hallstatt. Þar sem þetta eru nokkuð reglulegar sveiflur ætti að vera hægt að nota þær til að spá fyrir um virkni sólarinnar í framtíðinni. Það hefur samt vafist nokkuð fyrir mönnum. Margir eru þó á þeirri skoðun að eftir fáeina áratugi verði orðið merkjanlega kaldara en í dag; sumir hafa nefnt að kaldast verði í kringum árið 2030. Einhverjir halda því fram að við séum nú um það bil að ganga inn í þetta kuldatímabil. Það eru fyrst og fremst stjarneðlisfræðingar sem eru á þessari skoðun enda vita þeir að sólin er stjarna með breytilega útgeislun. Ef svo er þá verður spennandi að fylgjast með, hugsanlega þó óþægilegt fyrir okkur Íslendinga.

 

 

Samspil lengdar sólsveiflunnar og lofthita. Sólsveifla #23 er þegar orðin 12 ár, en sólsveifla #22 var aðeins 9,8 ár, og enn bólar ekkert á sólsveiflu #24. Sólsveifla #23 er þegar orðin 2,2 árum lengri en #22. Lenging sólsveiflunnar um 2 ár gæti þýtt um 1°C kólnun nokkrum árum síðar. 

Næsti punktur ætti í ljósi sögunnar að lenda nærri rauðu línunni innan sporöskjulaga hringsins, en lendi hann mun ofar, t.d. þar sem (?) er innan hringsins, er líklegt að hnatthitun af mannavöldum valdi því að hitastig helst hátt. Áhrif manna eru aftur á móti lítil lendi punkturinn nærri rauðu línunni.

Þróun mála getur því sagt okkur mikið um hve áhrif sólar eru miðað við áhrif mannsins. Líta má á þennan feril sem eins konar mælitæki til að meta þau áhrif. Vegna langs svartíma (thermal inertia) verður ekki ljóst fyrr en eftir áratug hvar næsti punktur lendir.

(Hallatala rauða ferilsins er -0,5°C/1ár).

 

Við stjörnuathugunarstöðina Armagh á Norður-Írlandi hefur lofthiti verið skráður samviskusamlega frá árinu 1796. Hin fræga 11 ára sólblettasveifla nær sjaldnast yfir 11 ár heldur er hún breytileg; hún er frá um 9,5 árum til 12,5 ára. Það er vel þekkt að sólin er virkari en venjulega þegar sólsveiflan er stutt en síður virk þegar hún er löng. Það er einnig vitað að lengd sólsveiflu er vísbending um hve virk næsta sólsveifla verður. Stjörnufræðingar við Armagh teiknuðu upphaflega línuritið en höfundur pistilsins endurteiknaði það. Lóðrétti ásinn er hitastig við Armagh, sá lárétti lengd sólsveiflunnar. Rauða línan er útreiknuð og sýnir eiginlega meðaltal legu punktanna (regression). Hver einstakur punktur á línuritinu sýnir lengd sólsveiflu og meðalhita meðan á næstu sólsveiflu stóð (áratug síðar). Þetta er vegna tregðu lofthjúps jarðar til að svara breytingum frá inngeislun sólar en vegna þess hve sjórinn er mikill varmageymir tekur um áratug þar til breyting í inngeislun skilar sér sem breyting í lofthita. Það fer ekki á milli mála að töluverð fylgni er á milli lengdar sólsveiflunnar og meðalhita næsta áratugar; jafnframt að meðalhiti getur samkvæmt línuritinu lækkað um það bil 1,4°C við það að lengd sólsveiflunnar breytist frá 9,5 árum til 12,5 ára. Það er ekki lítið miðað við að hitastig lofthjúpsins er talið hafa hækkað um 0,7°C síðastliðin 150 ár. Hliðstæðir ferlar hafa verið gerðir sem sýna samsvörun milli meðalhita lofthjúps jarðar og lengdar sólsveiflunnar.

 

Margar undanfarnar vikur hefur sólin verið nánast sviplaus. Enginn sólblettur. Ekkert sem bendir til að sólsveifla 24 sé að hefjast en sólsveiflu 23 er að ljúka. Margir eru farnir að verða langþreyttir á biðinni. Sólsveifla 22 stóð aðeins yfir í 9,8 ár en í maí síðastliðnum var sólsveifla 23 þegar orðin 12,0 ár og gæti orðið eitthvað lengri. Sem sagt: Nú þegar orðin tveimur árum lengri en næstsíðasta sveifla sem bendir til hratt minnkandi virkni sólar. Það er greinilegt að sólin er nú þegar orðin löt. Hvers vegna? Það veit líklega enginn. En það er alls ekkert óeðlilegt við svona breytingar, í reynd bara eðlilegt. Stundum er sólin fjörug og vel virk, þess á milli róleg og óvirk. Nú vaknar áleitin spurning: Komi í ljós að sólsveifla 23 sem er að líða verði óvenjulöng, eða verulega lengri en sólsveiflan þar á undan (22), getum við þá reynt að nota ferilinn til að spá fyrir um meðalhita jarðar á næstu árum? Stórt er spurt.

Inn á myndina teiknaði höfundur þessa pistils línur sem sýna lengd sólsveiflu 22 og sólsveiflu 23 sem lýkur væntanlega innan skamms svo og samsvarandi meðalhita næsta áratugar. Tökum eftir að hitamunurinn er tæplega 1°C. Á myndinni sést reyndar að dreifing punktanna umhverfis rauðu línuna er töluverð þannig að ekki má taka þetta of bókstaflega. En getur verið að þetta sé einhver vísbending? Menn hafa haft verulegar áhyggjur af hlýnun lofthjúps jarðar en síðastliðin 150 ár nemur hækkunin um 0,7°C. Má búast við álíka mikilli kólnun á næsta áratug eða svo? Spyr sá sem ekki veit. Hvað hefði slíkt í för með sér? Hætt er við að matvælaframleiðsla gæti dregist verulega saman með tilheyrandi afleiðingum. Hvað gerist ef hitafallið verður meira en 0,7°C?

Fari svo að hitastig haldist óbreytt þrátt fyrir óvenjulanga sólsveiflu hvar lendir næsti punktur á ferlinum þá? Yrði hann ekki alveg úr takt við það sem verið hefur higað til? Hann lenti þá um það bil þar sem (?) er á línuritinu. Að sjálfsögðu gæti það gerst. En er það líklegt? Er ekki líklegra að hann lendi nærri rauðu línunni sem þýðir því miður kólnun. Auðvitað getur svo farið að lofthitinn haldist nokkuð hár þrátt fyrir langa sólsveiflu og þvert á það sem verið hefur í rúmlega tvö hundruð ár. Ef það gerist má vissulega draga þá ályktun að losun manna á koltvísýringi hafi meiri áhrif á hitastig lofthjúpsins en náttúrulegar sveiflur.

Í þessum pistli hefur ekkert verið fjallað um gróðurhúsaáhrif heldur eingöngu bent á hlutlausar mælingar sem gerðar hafa verið á lengd sólsveiflunnar og hitastigi lofthjúpsins. Um þær mælingar deila menn ekki. Nú er ekki annað að gera en bíða í fáein ár, kannski áratug. Sannleikurinn, hver sem hann er, kemur í ljós um síðir. 

 

 

Ísilögð Thames árið 1677

 

Málverkið sem prýðir þennan pistil er eftir Abraham Hondius (1630-1695) og sýnir ísilagða Thames árið 1677. Horft er niður eftir ánni í átt að gömlu Lundúnabrúnni. Lengst handan brúarinnar til hægri er Southwark Cathedral og þar til vinstri sést í turn St Olave's Church.     

 

Takið eftir ísjökunum sem virðast um hálfur annar metri á þykkt. Hvernig stendur á þessum ósköpum? Eitt kaldasta tímabil litlu ísaldarinnar svokölluðu ríkti á meðan virkni sólar var í lágmarki; það lágmark er kennt við stjörnufræðinginn Maunder. Tímabilið stóð yfir um það bil frá 1645 til 1715. Þá sáust hvorki sólblettir né norðurljós og fimbulkuldi ríkti víða. Málverkið er frá þessu kuldaskeiði.

Hvernig var ástandið á Íslandi um þetta leyti? Þór Jakobsson vitnar til Þorvaldar Thoroddsens í erindi sem hann flutti á Oddastefnu í Þykkvabæ árið 1995. Erindið kallaði hann Um hafís fyrir Suðurlandi - frá landnámi til þessa dags. Á bls. 93 segir:

 

1695. Óvanalega miklir hafísar. Ís rak um veturinn upp að Norðurlandi og lá hann fram um þing, norðanveður ráku ísinn austur fyrir og svo suður, var hann kominn fyrir Þorlákshöfn fyrir sumarmál og sunnudaginn fyrstan í sumri (14. apríl) rak hann fyrir Reykjanes og Garð og inn á fiskileitir Seltirninga og að lokum að Hvalseyjum og í Hítarós, fór hann inn á hverja vík. Hafði ís ei komið fyrir Suðurnes innan 80 ára, þótti því mörgum nýstárlegt og undrum gegna um komu hans. Þá mátti ganga á ísum af Akranesi í Hólmakaupstað (Reykjavík) og var ísinn á Faxaflóa fram um vertíðarlok rúmlega, braut hann skip undan 6 mönnum fyrir Garði, en þeir gengu allir til lands.

 

 

 

 

Sólsveiflur í tæp 400 ár

 

Sólin leggst í slíkan dvala með um 200 ára millibili. Frá góðærinu á landnámsöld eru þekktar nokkrar lægðir í virkni sólar sem kallast Wolf, Spörer, Maunder og Dalton. Lægðirnar eru misdjúpar og topparnir milli þeirra misháir. Öldur aldanna. Á landnámsöld og á 20. öld voru topparnir í hitafari óvenjuháir. Á landnámsöld var ræktað korn á Íslandi og vínviður á Bretlandseyjum. Jöklar hérlendis voru þá miklu minni en nú og norrænir menn fluttust til Grænlands. Þessar hæðir og lægðir stafa af svokallaðri Gleissberg-sveiflu í sólinni.

Veðurfar hefur gríðarleg áhrif á líf manna og hag. Sé saga mannsandans skoðuð og borin saman við tíðarfar undanfarinna alda þá kemur í ljós að á tímum hlýrra áratuga og alda er mikill uppgangur í menntun, vísindum og landafundum. Mannsandinn tekur miklum framförum. Þegar kuldatímabil ráða ríkjum fer að bera á hungri og vansæld og í kjölfarið fylgja styrjaldir, órói í samskiptum manna, galdraofsóknir og sjúkdómar. Hlýindum fylgir viska og velmengun en fátækt og forheimskun kuldum.

Næsta djúpa lágmark í virkni sólar verður hugsanlega um 2030. Gæti Thamesáin litið út um miðja öldina eins og á málverkinu frá árinu 1677 þegar Maunder-lágmarkið var eða er líklegra að kuldinn verði líkari því sem var um 1814 þegar Dalton-lágmarkið í sólinni réð hitafari? Þá var líka kalt víða um heim, þó öllu skárra en meðan á Maunder-lágmarkinu stóð. Undirritaður vonar að þrátt fyrir hugsanlega kólnun verði ástandið alls ekki eins slæmt og á þessum köldu tímaskeiðum Litlu ísaldarinnar.

Sjaldan er ein báran stök. Um þessar mundir er stóra áratugahringrásin í Kyrrahafinu sem kallast Pacific Decadal Oscillation (PDO) að skipta yfir í kaldan fasa sem varað getur í tvo til þrjá áratugi samkvæmt fréttum frá NASA Earth Observatory. Þetta þýðir að kaldir hafstraumar koma að ströndum Norður-Ameríku. Áhrif PDO á hitafar um alla jörð eru ótvíræð. Því getum við einnig búist við kólnun af þessum sökum.

Hvernig munum við bregðast við fari verulega kólnandi? Getur verið að losun manna á koltvísýringi mildi aðeins þessar hugsanlegu náttúrulegu sveiflur? Eigum við ef til vill að hafa meiri áhyggjur af hugsanlegri kólnun en hlýnun? Margar spurningar vakna. Þeim verður þó ekki svarað hér.

 
 
 

Heimildir sem stuðst var við:

-         C. J. Butler & D. J. Johnston: A Provisional Long Mean Air Temperature Series for Armagh Observatory. 1996. Af heimasíðu Armagh Observatory http://www.arm.ac.uk/preprints/1996.html

-         Craig Loehle:  A 2000-year Global Temperature Reconstruction Based on Non-Treering Proxies. Energy and Environment, volume 18, 2007 bls. 1048-1058 & volume 19, 2008 bls 93-100.

-         Willie Wei-Hock Soon & Steven H. Yaskell: The Maunder Minimum and the Variable Sun-Earth Connection. World Scientific 2003. ISBN 981-238-274-7.

-         Douglas V. Hoyt & Kenneth H. Schatten: The Role of the Sun in Climate Change. Oxford University Press 1997. ISBN 0-19-509414-X.

-         Theodor Landscheidt: New Little Ice Age Instead of Global Warming? Vefrit http://bourabai.narod.ru/landscheidt/new-e.htm

-         David Archibald: Solar Cycle 24: Implications for the United States, International Conference on Climate Change,  New York, Mars 2008. PowerPoint skjal www.heartland.org/newyork08/PowerPoint/Monday/archibald.ppt

-         Roy W. Spencer: Global Warming and Nature's Thermostat. Vefrit apríl 2008 http://www.weatherquestions.com/Roy-Spencer-on-global-warming.htm

-         Þór Jakobsson: Um hafís fyrir Suðurlandi - frá landnámi til þessa dags. Goðasteinn, 6. árgangur 1995, bls. 89-99. Flutt sem erindi á Oddastefnu í Þykkvabæ laugardaginn 20. maí 1995.

-         NASA Earth Observatory.  La Nina and Pacific Decadal Oscillation Cool the Pacific. April 2008. http://earthobservatory.nasa.gov/Newsroom/NewImages/images.php3?img_id=18012

 

 

“The surprising result of these long-range predictions is a rapid decline in solar activity, starting with cycle #24. If this trend continues, we may see the Sun heading towards a “Maunder” type of solar activity minimum - an extensive period of reduced levels of solar activity.”

K.H.Schatten and W.K.Tobiska, 34th Solar Physics Division Meeting, June 2003, American Astronomical Society

 

 

--- --- ---  

Krækjur:

 

Bloggsíða frá 14. mars ´08: Veruleg kólnun og skíðasnjór á næstu árum? - Ekki útilokað að svo verði

Montana State University:  Sun goes longer than normal without producing sunspots

Planet Dily: It’s Time to Worry about Global COOLING

Vefsíða helguð næstu sólsveiflu:  www.solarcycle24.com

Erla Dóra Vogler: Litla ísöldin - veðurfar á spjöldum sögunnar 

--- --- --- 

VIÐAUKI:

Hér fyrir neðan eru nokkrar myndir sem sýna hvernig ástandið var meðan á Maunder lágmarkinu í virkni sólar stóð. Málverk eftir Abraham Hondius (1630-1695):

 

 

Hér sést vel stærð ísjakanna

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Það var kuldalegt í London á þessum árum, og reyndar um allan heim.

 

 

 

 

 

 

Þessar myndir eru góð heimild um ástandið meðan á mesta kuldatímabili Litlu Ísaldarinnar stóð. Tímabilið er kennt við stjörnufræðinginn Edward Walter Maunder

 

 

 

 

 

Sólin í dag. Fersk mynd frá SOHO gervihnettinum. Takið eftir dagsetningu og tíma.
Ný mynd birtist sjálvirkt jafnóðum og hún er tilbúin til birtingar.

 

 

 

 

 Virk sól fyrir 5 árum.

 

 

 

Hefur Fönix geimfarið fundið vatn á Mars?

 
Hefur geimfarið Fönix sem lenti á Mars fyrir skömmu fundið vatn á reikistjörnunni? Og það eiginlega óvart...

Þegar myndavélinni var beint undir geimfarið blasti þetta við. Er þetta íshella sem er efst á myndinni? Stækkuð úrklippa er hér fyrir neðan.

Er þetta frosið vatn?  Getur verið að örskammt undir yfirborðinu sé ís í miklum mæli?

 

 

 

 

Á þessari mynd er engu líkara en hemla-eldflaugar geimfarsina hafi brætt holur í ísinn, það er að segja ef þetta er ís. Staðsetning holanna passa nákvæmlega við einn eldflaugahreyflanna.

 

 

Nú er skurðgrafan á Phönix byrjuð að moka. Jarðvegurinn (Marsvegurinn?) er settur í ofn sem hitar innihaldið í 1000 gráður. Sjá nánar hér. 

 

 

Meðalhiti lofthjúpsins heldur áfram að falla hratt ...

 

 Ferillinn er frá vefsíðu Antony Watt

Nú hafa verið birtar mæliniðurstöður sem sýna meðalhita lofthjúps jarðar í maí. Niðurstaðan er sláandi eins og sjá má á myndinni.  Hitinn fellur mjög hratt í maí eins og undanfarna mánuði.  Til samanburðar er talið að hiti lofthjúps jarðar hafi hækkað um því sem næst 0,7°C á síðastliðnum 100 árum.  Þetta þarf þó auðvitað ekki að tákna neitt sérstakt því við höfum áður séð svona sveiflur.

Veðurblíðan hefur leikið um okkur á Íslandi undanfarið. Þannig er því þó ekki farið víðast hvar, enda hafa borist fréttir af köldu árferði víða. Í Norður Ameríku hefur t.d. verið óvenju kalt vor.

 

Þróun síðustu 5 ára. Blái ferillinn (UAH MSU)er mæling frá gervihnetti. Rauði ferillinn (Hadley) er frá bresku veðurstofunni. Blái ferillinn er með mæliniðurstöður til loka maí, en sá rauði til loka apríl.

 

 

Lending Fönix geimfarsins á Mars tókst mjög vel og myndir farnar að berast

Fönix lenti á klukkan 23:38 í gær samkvæmt íslenskum tíma. Fimmtán mínútum síðar (23:53) barst fyrsta skeytið  til Jarðar. Lendingin gekk að öllu leyti samkvæmt áætlun og nokkru síðar fóru að berast myndir frá heimskautasvæði Mars.  Leitin að lífi á Mars er hafin.

Það tekur radíómerkin 15 mínútur að berast til Jarðar þó þau ferðist með hraða ljóssins. Fönix var sendur af stað 4. ágúst síðastliðinn og hefur ferðast tæplega 700 milljón kílómetra að áfangastað.

 

 

Fönix lenti inna rauða hringsins á miðri myndinni. Blái sporöskjulaga hringurinn sýnir það svæði þar sem lending hafði verið áætluð. Stóri appelsínuguli flöturinn hægra megin við lendingarstaðinn er gígurinn Heimdallur.

 

 

 

 Svona lítur lendingarstaðurinn út.

 

 

 

Ein af fyrstu myndunum. 

 

 

 

 

 

Önnur landslagsmynd. 

 

 

 

High Resolution Imaging Science Experiment (HiRISE) myndavélin sem er um borð í gervihnettinum Mars Reconnaissance Orbiter (MRO) náði þessari mynd af Fönix á leið niður í fallhlíf á 400 km hraða. MRO var í 310 kílómetra fjarlægð frá Fönix. Sjá hér.  Ótrúlegt að tekist hafi að ná þessari mynd.

 

 

 

 HiRISE myndavélin í gervihnettinum Mars Reconnaissance Orbiter (MRO) náði þessari góðu mynd af lendingarstaðnum daginn eftir lendinguna. 

 

 

 

 Makalaust góð mynd sem sýnir Fönix skjótast fram hjá gígnum Heimdalli á leið sinni að lendingarstað. Takið eftir stækkuðu myndinni í neðra vinstra horni. Sjá hér.

 

 

Fyrstu veðurfregnirnar frá Mars hafa borist frá Fönix. Vindurinn er mældur með vindmælinum sem Haraldur Páll Gunnlaugsson hjá Árósaháskóla átti þátt í að smíða.
Sjá hér. Sólarhringurinn á Mars kallast Sol. Sjá hér. Þetta er því veðurspá frá degi 2 (Sol 2) á Mars.

 

 

 Meira hér:  http://www.nasa.gov/phoenix

Leitin að lífi í himingeimnum: Astrobiology Magazine. 

Fönix geimfarið lendir á Mars á sunnudaginn með skurðgröfu og ´´hálf-íslenskan´´ vindhraðamæli... Myndir

Það er margt líkt með reikistjörnunum Mars og Jörðinni, en nú er orðið ljóst að fyrir milljónum ára voru þær mun líkari. Á Mars hafa líklega verið jöklar, ár og höf sem mótað hafa landslagið. Nú er þar eyðimörk sem líkist einna helst Sprengisandi.  

Þekking manna á náttúruöflum sem móta reikistjörnurnar hefur aukist verulega á undanförnum árum. Margt eigum við ólært og erum rétt að byrja. Menn eru að leita skilnings á mörgum fyrirbærum á yfirborði Mars, og óneitanlega hefur spurningin um líf á Mars leitað á vísindamenn og almenning um aldir.

Sunnudaginn 25. maí, skömmu fyrir miðnætti að íslenskum tíma,  lendir ómannað könnunarfar NASA, sem kallast Mars Fönix eða Mars Phoenix nærri norðurskauti Mars, eða á 68 breiddargráðu. Um borð í lendingarfarinu er eins konar skurðgrafa sem leita mun að ís í jarðvegi hnattarins og rannsaka hvort í honum er að finna lífrænar sameindir. Það er auðvitað mjög mikilvægt vegna mannaðra geimferða til Mars að vita af vatni þar.

Meðal fjölmargra vísindatækja um borð í geimfarinu verður vindmælir sem Dr. Haraldur Páll Gunnlaugsson frá Árósaháskóla í Danmörku hefur tekið þátt í að hanna og smíða. Þessi vindmælir er aðeins 20 grömm að þyngd, en ofurnæmur þar sem lofthjúpur Mars er hundrað sinnum þynnri en lofthjúpur Jarðar. Vindmælirinn er auðvitað danskur, en ekki beinlínis "hálf-íslenskur", - og þó, kannski smávegis

Haraldur hélt mjög fróðlegt erindi á vegum Stjarnvísindafélags Íslands, Eðlisfræðifélags Íslands og Jarðfræðifélags Íslands þriðjudaginn 20. maí.  Sagt var frá helstu niðurstöðum úr leiðöngrum bandarísku og evrópsku geimferðastofnananna (NASA og ESA) til Mars á undanförnum árum og gefið yfirlit um stöðu þekkingar á hnettinum. Sérstaklega var fjallað um fyrirbæri á Mars sem eiga sér hliðstæður í náttúru Íslands. Helstu vísindatækjum Fönix geimfarsins var lýst og fjallað um niðurstöður þær sem búast má við að berist frá lendingarstaðnum á næstu mánuðum með áherslu á tækjabúnað þann sem Haraldur hefur tekið þátt  að þróa og smíða.

Haraldur hóf fyrirlesturinn með því að sýna loftmynd af Mars sem tekin var frá Evrópska geimfarinu Mars Express. Á þessari skýru mynd mátti sjá fjöll og dali. Þar næst sýndi hann loftmynd sem tekin var yfir Vestfjörðum. Það koma á óvart að landslagið var nánast alveg eins! Á Vestfjörðum eru fjöllin sorfin af jöklum svo ekki er fjarri að álykta að sama hafi átt sér stað á Mars.

Mjög fróðlegt er að heimsækja vefsíðu vinnustaðar Haraldar, The Mars Simulation Laboratory, við Árósarháskóla. Þar er meðal annars stórt hylki þar sem líkt er eftir lofthjúpnum á Mars þar sem loftþrýstingur er aðeins um 1/100 þess sem við erum vön, og hægt að framkalla vind af ýmsum styrkleika. Í þessu hylki var vindmælirinn prófaður við mismunandi aðstæður.

Ferðalag Fönix geimfarsins niður á yfirborð Mars tekur um 7 mínútur. Geimfarið kemur inn í lofthjúpinn á 20.000 km/klst hraða og birtist á himninum sem glóandi eldhnöttur. Hitaskjöldur kemur í veg fyrir að það bráðni upp. Þegar geimfarið hefur hægt hæfilega á sér opnast stór fallhlíf sem hægir enn frekar á farartækinu, en þar sem lofthjúpurinn er mjög þunnur dugir það ekki til. Skömmu fyrir lendingu er fallhlífin losuð frá og við taka eldflaugar sem stýra geimfarinu síðasta spölinn og lenda því vonandi mjúklega.

Hér fyrir neðan eru nokkrar myndir og myndbönd sem lýsa þessu ferðalagi á ókunnar slóðir betur en fátækleg orð.

 

 

 
Fönix flýgur inn í lofthjúp Mars eins og eldhnöttur á 20.000 km/klst hraða.

 

 

Eldflaugar stýra farinu niður síðasta spölinn með sömu tækni og notuð var í tunglferðunum sem hófust árið 1969.

 

 

Svona kemur Fönix til með að líta út á yfirborði Mars.
Vindmælirinn er efst á mastrinu vinstra megin.

(Stærri mynd með því að smella tvisvar á myndina). 

 

  

Svona lítur vindmælirinn út, næstum eins og vindpoki á flugvelli.
Myndavél sendi myndir af mælitækinu til jarðar meðan mælt er. Haraldur sýndi nákvæma eftirmynd af mælinum á fyrirlestrinum.

 

 

 

 

Leonardo da Vinci tók þátt í hönnun vindmælisins ...

 

 

 

Fönix geimfarið situr kyrrt á sama stað og getur ekki hreyft sig úr stað. Tilgangurinn er að skoða það sem er undir yfirborði reikistjörnunnar og leita að vatni og lífrænum efnum. Þetta er því nokkurs konar skurðgrafa.

Þega vetur skellur á næstkomandi ágúst hættir sólarrafhlaðan að vinna og síðan fer Fönix væntanlega á kaf í kolsýrusnjó og deyr drottni sínum... 

 

 

Svona gengur lendingin fyrir sig.  Á 7 mínútum ráðast örlög þessa verkefnis sem kostar 420 milljón dollara. Ætli það séu ekki um 30 milljarðar króna.

Klukkan 23:53 að íslenskum tíma sunnudagskvöldið 26. maí ætti að vera ljóst hvort lendingin hafi heppnast.

 

 

 

 
Fönix lendir skammt frá norðurpólnum, mun norðar en fyrri geimför. Þar hefur með mælingum fundist vatn undir yfirborðinu.

 

 

 

 Fönix lendir skammt frá stóra appelsínurauða gígnum Heimdalli.

 

 

 

Það er fallegt á Mars. Myndin er tekin úr Evrópska geimfarinu Mars Express.
Smella þrisvar á myndina til að sjá hana í mikilli upplausn.

 

 

 

 Nú er um að gera að skoða myndböndin hér fyrir neðan:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Vefsíður:

The Mars Simulation Laboratory í Danmörku

Vefsíða NASA um Fönix

Vefsíða Arizona háskólans sem er leiðangursstjóri

Wikipedia um Fönix geimfarið 

Evrópska geimfarið Mars Express hefur tekið ótrúlega skýrar myndir af yfirborði reikistjörnunnar. Sjá hér.  Veljið Multimedia vinstra megin á síðunni
 
Vísindavefurinn: Hver var fuglinn Fönix?  

 

Bloggpistlar:

Jólastjarnan í ár er Mars. Eins og gyllt jólakúla.

Jeppaferð um óbyggðir plánetunnar Mars

 

 

Skýringin á hækkandi olíuverði

Eldsneyti hefur hækkað óheyrilega undanfarnar vikur og mánuði. Nú er komið í ljós að um er að ræða græðgi olíufélaga og fjárfesta sem kaupa bensín og olíu í miklu magni og skapa þannig skort sem hleypir verðinu upp. Geyma síðan eldsneytið, meðal annars á Íslandi, þar til verðið hefur hækkað og selja það þá á uppsprengdu verði.  Gróðinn er gríðarlegur, en það erum við neytendur sem blæðum.

Það eru fleiri aðferðir sem spákaupmenn nota. Sjá t.d. hér: ‘Perhaps 60% of today’s oil price is pure speculation’

Sé um spákaupmennsku að ræða, þá má búast við lækkun á næstu mánuðum. Sjá hér.

 

Sjálfsagt liggja svipaðar hvatir að baki hækkunar á verði matvæla í heiminum. 

 

 

Frétt Morgunblaðsins 16. maí 2008: 

46 milljónir lítra af bensíni fluttar úr landi

Eftir Rúnar Pálmason [e-mail]

Um 46 milljónir lítra af bensíni, sem finnska olíufélagið Neste Oil hafði geymt í olíutönkum Olíudreifingar í Hvalfirði frá því í desember, voru í fyrradag fluttar áleiðis til Bandaríkjanna þar sem bensínið verður væntanlega selt með miklum hagnaði. Þar í landi hefur meðalverð á bensíni nefnilega hækkað um 27% á þessu tímabili, úr um þremur dölum fyrir gallonið í tæplega 3,8 dali.

Félagið leigði sjö af níu tönkum í Hvalfirði og í desember var bensíninu skipað þar upp til geymslu því Finnarnir höfðu ekki pláss fyrir það annars staðar. Ávallt var ætlunin að flytja það aftur úr landi.

Engu er hægt að slá föstu um raunverulegan gróða finnska fyrirtækisins af því að bíða með að selja eldsneytið en ef miðað er við útsöluverð á bensíni í Bandaríkjunum (sem er auðvitað ekki fyllilega sanngjarnt) er ljóst að gróðinn er mikill. Útsöluverð á 46 milljónum lítra af bensíni hefði verið um 36,5 milljónir dala í desember en í gær hefðu fengist um 46,5 milljónir fyrir sama magn.

46 milljónir lítra af bensíni fluttar úr landi

Hitabylgja í uppsveitum í gær. Sumarið er komið.

Um hádegið í gær fór hitinn í 21 gráðu við sumarbústað sem er ekki fjarri Geysi. Myndin af mælinum sem er í skugga norðan megin við húsið var tekin klukkan 13:50.

Í byrjun dags og fram eftir morgni var veðrið sæmilegt og hitinn aðeins um 12 gráður en rauk mjög hratt upp um hádegið.

Sjálfvirkur hitamælir Vegagerðarinnar sem kenndur er við Gullfoss, en er í reynd við Kjóastaði, fór þó aldrei hærra en í 15 gráður. Líklega er sá mælir í aðeins 3ja km fjarlægð, þannig að þessi hitabóla hefur verið staðbundin.

Veðrið annan í hvítasunnu var sannkallað sumarveður. Sól, logn og hiti yfir tuttugu gráður. Sumarið er komið!

 

 

Nemendur HR skutu eldflaug til himins. Myndir.

 

 Fjölmargar myndir eru vistaðar í vefalbúmi hér.

Mánudaginn 5 maí skutu nemendur við Háskólann í Reykjavík eldflaug til himins frá Vigdísarvöllum. Eins og við öll geimskot var mikil eftirvænting í loftinu. Flaugin náði 1397 metra hæð og hálfum hljóðhraða eða 170 metrum á sekúndu, sem jafngildir 620 km/klst.

Flaugin er um 2.5 metrar að lengd og er knúin áfram af 1.6 kg af KNER drifefni, en það er blanda af saltpétri og gervisykri. 

Eldflaugin var einstaklega vel smíðuð. Í henni var m.a. videomyndavél, staðsetningartæki og fallhlíf til að bera hana óskemmda til jarðar. Greinilegt var að allt var vel undirbúið því hópurinn vann fumlaust að því að gera flaugina klára fyrir skot. Hún hóf sig á loft á klukkan 14 eins og áætlað hafði verið og hvarf sjónum í skýin. Eftir nokkra stund mátti sjá hana koma svífandi niður úr skýjaþykkninu og berast undan vindinum þar til hún hvarf sjónum bak við fjallshlíð. Auðvitað urðu mikil fagnaðarlæti.

Til hamingju eldflaugasmiðir

 

Bloggarinn tók fjölmargar myndir sem eru vistaðar í vefalbúmi hér.  Best er að skoða myndirnar með því að velja "Slideshow". Hægt er að hlaða niður myndum í upplausninni 1600 pixel á breidd.

Á vefsíðu hönnunarhópsins honnunx.blogcentral.is eru allmargar myndir af flauginni.

Sá einnig vefsíðu Íslenska eldflaugafélagsins www.eldflaug.com

Umfjöllun í Kastljósi RÚV:
http://dagskra.ruv.is/streaming/sjonvarpid/?file=4365670/2

Sjónvarp Morgunblaðsins:
http://mbl.is/mm/frettir/innlent/2008/05/05/eldflaug_skotid_a_loft 

 

Sjá einnig eldri pistla:

Íslenska Eldflaugafélagið mun skjóta á loft 2ja þrepa eldflaug í sumar

Geimskot Frakka á Íslandi 1964-1965... Iceland Space Center ... Myndir

 

 

 

 

Búúmmm... 

Myndir af sólinni sem teknar voru 2. maí með stjörnusjónauka

Myndirnar voru teknar í hádeginu 2. maí í Bláskógabyggð.  Notaður var Coronado PST sjónauki með ljóssíu fyrir Hydrogen-Alfa (vetnis-alfa).

Það er lítið spennandi að taka myndir af sólinni þessar vikurnar. Engir sólblettir hafa sést lengi. Eiginlega eru sumir farnir að hafa áhyggjur að þessari leti í sólinni því það gæti bent til hratt minnkandi virkni hennar á næstu árum. Sjá pistilinn Veruleg kólnun og skíðasnjór á næstu árum? frá 14. mars s.l.

Örþunn skýjaslæða gerði það að verkum að myndirnar urðu ekki alveg eins góðar og þær hefðu getað orðið.

Meira um sólina hér á Stjörnufræðivefnum. 

Áhugaverð vefsíða með nýjum myndum o.fl: SolarCycle24.com.  Þar er vel fylgst með breytingum í sólinni og fjallað um þær á auðskilinn hátt. Mjög fallegar nýjar myndir eru hér.

Sjá einnig vefsíðuna Storms from the Sun frá NASA.

 

 

123

 

Óhugnanleg vélpadda er næstum óstöðvanlegt skrímsli

Fyrirtækið Boston Dynamics hefur hannað vélknúinn hund sem að mörgu leyti minnir á risavaxið skordýr. Vélhundurinn sem kallast BigDog er með bensínmótor í hausnum sem suðar eins og randafluga. Hann getur gengið, hlaupið hoppað og skoppað yfir óslétt landslag. Hann er nánast óstöðvandi

Fjölmargir skynjarar, öflug tölva og gervigreind gerir það að verkum að engu er líkara en þarna sé lifandi skyni gædd vera á ferð

BigDog getur borið 150 kg á bakinu, en vegur sjálfur 75 kg. Manni kemur helst til hugar skrímsli frá öðrum hnöttum  þegar horft er á myndbandið.  Hugsið ykkur ef einhverjum kæmi til hugar að útbúa svona kvikindi með vélbyssu. Er þetta bara byrjunin?  Ekki er laust við að maður fái gæsahúð

 

Boston Dynamics var stofnað árið 1992 og er afsprengi frá MIT.  

Sjá Scientific American:  Brawn or Brains? Researchers Push the Limits of Legged Robots

 

Gleðilegt sumar. Í dag er fyrsti dagur Hörpu.

 

 

 

Í dag er fyrsti dagur Hörpu og sumardagurinn fyrsti. Þennan merkisdag ber alltaf upp á fyrsta fimmtudag eftir 18. apríl.

Í bókinni Saga daganna eftir Árna Björnsson þjóðháttarfræðing segir:

"Hvarvetna var fylgst með því, hvort frost væri aðfararnótt sumardagsins fyrsta, þ.e. hvort saman frysti sumar og vetur. Yfirleitt var það talið góðs viti og jafnvel álitið að rjóminn ofan á mjólkurtrogunum yrði jafn þykkur og ísskánin á vatninu þessa nótt. Í því skyni settu menn skál eða skel með vatni út um kvöldið og vitjuðu svo eldsnemma morguns."

Ekki frusu saman vetur og sumar hér í uppsveitunum örskammt fyrir sunnan hálendið. Hitinn í nótt fór ekki niður fyrir 5 gráður.  Samkvæmt þjóðtrúnni er það ekki góðs viti. - En, er sumarið ekki alltaf dásamlegt?

Sumardagurinn fyrsti á sér merkilega sögu á Íslandi, því áður en rómverska tímatalið barst hingað til lands með kirkjunni litu menn á fyrsta dag sumars sem upphaf ársins. Eins konar nýársdagur. Aldur manna og dýra var þá talinn í vetrum, og enn er aldur húsdýra talinn í vetrum. Sumardagurinn fyrsti er því með merkilegustu dögum ársins. Nánar hér á Vísindavefnum. Þar segir meðal annars:

"Það er hvergi sagt berum orðum í lögum, en menn virðast hafa litið á fyrsta dag sumars sem upphaf ársins. Það sést á því að aldur manna var áður jafnan talinn í vetrum, og enn er svo um aldur húsdýra. Því var dagurinn haldinn hátíðlegur. Meðal annars er vitað um sumargjafir að minnsta kosti fjórum öldum áður en jólagjafir fóru að tíðkast. Þá var haldin matarveisla sem þótti ganga næst jólunum. Fyrsti dagur sumars var líka frídagur frá vinnu og börn fengu að fara á milli bæja til að leika sér við nágranna. Þá var hann einnig helgaður ungum stúlkum og nefndur yngismeyjadagur. Piltar máttu þá gefa í skyn hverja þeim leist á. Þetta var sambærilegt við bóndadaginn og konudaginn á fyrsta degi þorra og góu."

Gleðilegt sumar

Alþjóðlegt ár stjörnufræðinnar 2009, ný vefsíða: www.2009.is

 

 

Í gær sendi íslenska landsnefndin um ár stjörnufræðinnar frá sér eftirfarandi fréttatilkynningu:

Í tilefni af alþjóðlegu ári stjörnufræðinnar 2009 hefur verið opnuð ný vefsíða á slóðinni http://www.2009.is. Síðan verður í stöðugri endurnýjun og þar munu birtast fréttir og upplýsingar um atburði stjörnufræðiársins, bæði hér heima og erlendis. Að auki verður boðið uppá margskonar fræðslu um stjarnvísindi fyrir almenning.

F. h. landsnefndarinnar um ár stjörnufræðinnar, Einar H. Guðmundsson.

 

www.2009.is 

Óvenjulegt viðtal um loftslagsbreytingar. Kuldaleg framtíðarspá.

Við erum vön því að mönnum sé heitt í hamsi þegar rætt er um loftslagsbreytingar. Viðtalið hér fyrir neðan er óvenjulegt að því leyti að spyrillinn í Nzone Tonight þættinum á Shine TV sjónvarpsstöðinni á Nýja Sjálandi gefur prófessor Bob Carter góðan tíma til að skýra máls sitt. Carter ræðir málið frá ýmsum sjónarhornum og leggur áherslu á hve lítið menn vita, þrátt fyrir að þúsundum milljarða sé varið í rannsóknir.

Í lok viðtalsins kemur fram að ýmsir vísindamenn spá verulegri kólnun á næstu tveim áratugum, jafnvel einhverju í líkingu við Litlu ísöldina. Það gæti haft skelfilegar afleiðingar með tilliti til matvælaframleiðslu, ekki síst ef farið verður að nota hluta ræktunarlands til að framleiða eldsneyti fyrir bíla. Kólnun sé miklu alvarlegra mál en hlýnun. Þetta séu náttúrulegar breytingar eins og jarðskjálftar, eldgos og stormar sem við reynum að aðlagast, en ekki berjast við.

Í viðtalinu kemur Nýja Sjáland við sögu. Það er að mörgu leyti líkt Íslandi. Bæði löndin eru eyjar, náttúrufegurð mikil, jarðvarmi mikill, o.s.frv. 

  

Dihydrogen mónoxíð eða tvívetnisoxíð í íslenskri náttúru

Hefur þú lesandi góður fundið lyktina sem stafar frá gufuaflsvirkjuninni á Hellisheiði? Lyktin stafar að dihydrogen sulfide eða brennisteinstvívetni, H2S. Í litlu magni gefur það frá sér frekar óþægilega lykt, en er banvænt í miklu magni. Húsmæður í Reykjavík hafa kvartað yfir því að það geri muni úr silfri ljóta og jafnvel svarta. Orkuveita Reykjavíkur mun bráðlega hefja tilraunir til að takmarka þessa mengun.

Fáir hafa leitt hugann að því hvort ástæða sé til þess að takmarka aðgengi að dihydreogen mónoxíði eða tvívetnisoxíði, sem oft er skammatafað DHMO. Vitað er að það getur valdið dauða innan tveggja mínútna sé því andað að sér, og skipta þeir Íslendingar líklega þúsundum sem þannig hefur farið fyrir frá því er land byggðist.  Hætt er við tímabundinni vitfirringu sé þess neytt blönduðu etanóli. Það er einnig ljóst að margir eru orðnir það háðir dihydrogen mónoxíði að þeir verða gjörsamlega viðþolslausir hafi þeir ekki fengið það í nokkurn tíma.  Fráhvarfseinkennin eru mjög sterk og líkjast einna helst miklum þorsta. Pistlahöfundur getur staðfest af eigin reynslu að svo er. Ekki þarf nema eitt glas af tvívetnisoxíði til að slá á fráhvarfseinkennin, og er þá ekki verra að efnið sé blandað koltvisýrlingi.

Dihydreogen mónoxíð er víða í íslenskri náttúru. Vitað er að kvikasilfrið sem mælst hefur í Þingvallavatni er  blandað þessu efni, en þar finnst Dihydreogen mónoxíð einmitt í stórum stíl. Í sundlaugum landsins er það blandað klór.  Efnið berst reglulega til landsins, oft með hjálp skotvindsins í háloftunum (jet stream).  Stundum er það í svo miklu magni að hægt er að finna það sem hvítleitt duft, sérstaklega á hálendinu.

Það er einnig vitað að efni þetta veldur um 90% gróðurhúsaáhrifanna í lofthjúp jarðar, og er því lang öflugasta gróðurhúsalofttegundin, mun árifameira en kolsýran CO2. Þetta er þó ekki á allra vitorði.

Efnið hefur valdið miklu rofi í íslenskri náttúru, það miklu að hugsanlega er ástæða til þess að láta náttúruna njóta vafans og reyna að uppræta það alfarið. Það kann þó að reynast mjög erfitt og hafa ófyrirsjáanlegar afleiðingar. Einnig er vitað er að það finnst í miklu magni í mýrlendi, en á árum áður voru bændur einmitt mjög duglegir við að útrýma tvívetnisoxíði þar, þannig að í dag eru þar iðagræn tún. Sumir telja þó að þessar aðgerða bænda orki tvímælis með tilliti til hlýnunar lofthjúpsins.

Er ekki kominn tími til að hugleiða næstu skref? Hvað segja náttúruverndarsinnar? Bloggarinn telur sig meðal hófsamra náttúruverndarsinna og er hóflega bjartsýnn á að lausn finnist á málinu.

Í Bandaríkjunum starfa samtökin      
National Consumer Coalition Against DHMO  sem hafa það á sefnuskrá sinni að rannsaka áhrif Dihydrogen Mónoxíðs, sérstaklega hin neikvæðu. Lesa má um DHMO hér: www.dhmo.org  og  www.dhmo.org/NCCA.html.

Ekki er vitað hvort Landvernd eða Neytendasamtökin séu aðilar að DHMO.

 

Hér fyrir neðan eru tvö myndbönd. Fyrra myndbandið er tæknileg lýsing á eiginleikum dihydrogen mónoxíðs (beðist er afsökunar á ítrekuðum myndtruflunum), en  seinna myndbandið sýnir átak erlendis þar sem  dihydreogen mónoxíð eða tvívetnisoxíð er kynnt fyrir almenningi og undirskriftum gegn notkun þess safnað. Er ekki kominn tími til að gera eitthvað í málinu hér á landi?   Ég bara spyr.   Við megum engan tíma missa.

Dihydrogen sulfide H2S, carbon dioxide CO2 og  dihydreogen mónoxíð H2O hafa mjög keimlíka efnaformúlu. Það er því varla tilviljun að fjallað hefur verið um þau hér í pistlinum. Tvö síðastnefndu efnin eru þekktar gróðurhúsalofttegundir, CO2 er þekktast, en H2O veldur þó langmestum gróðurhúsaáhrifum, eins og áður hefur komið fram. Latneska nafnið á dihydrogen mónoxíð er aqua.               

Öll þessi efni finnast í ríkum mæli í gufuholum jarðvarmavirkjana. 

 

Hvert er álit þitt lesandi góður? Hefur þú ekki áhyggjur af tvívetnisoxíði í íslenskri náttúru?

 

 

 Dihydrogen Mónoxið

 

 

 

 

 

Undirskriftasöfnun í gangi í Bandaríkjunum

 

 

 

 

 

Að lokum: Er ekki kominn tími til að svala fráhvarfseinkennunum og fá sér glas af ísköldu dihydreogen mónoxíði?   Það þarf þó að gæta þess að það sé ómengað.

 

Öllu gamni fylgir nokkur alvara. Við sjáum á seinna myndabandinu hvernig fólk bregst við þegar það er spurt hvort það vilji banna H2O sem er auðvitað bara venjulegt vatn. Flestir létu blekkjast og skrifuðnu nafn sitt á listann. Getur verið að fólk sé yfirhöfuð hrætt við að hafa sjálfstæða skoðun og trúi hverju sem er?